Struktura przestrzenna strefy podmiejskiej Warszawy. Determinanty współczesnych przekształceń

• Autorzy: Solarek K.
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Na obrzeżach Warszawy kształtuje się od lat specyficznie zagospodarowany obszar, zmieniający się szybko, powiększający się i budzący skrajne emocje. To strefa podmiejska - pozwalająca na dynamiczny rozkwit podmiejskich gmin, pożądane przez wielu środowisko zamieszkania i wymarzona lokalizacja inwestycji, a z drugiej strony - przedmiot poważnej krytyki wielu środowisk. Zauważalny jest charakterystyczny dla niej chaos przestrzenny wyrażający się w sposobie zagospodarowania, konfliktach funkcjonalnych i społecznych. Krytykowany jest negatywny wpływ obserwowanego kierunku rozwoju tej Strefy na środowisko przyrodnicze, zachowania i relacje społeczne, wreszcie na samą Warszawę. Jaka by nie była ocena tej strefy, należy uznać za fakt jej wyodrębnienie się jako specyficznej formy zagospodarowania terenów podmiejskich. Podobny problem dotyczy wielu miast, szczególnie miast polskich, jednak przypadek stolicy jest o tyle specyficzny, że w wielu aspektach może być uniwersalnym modelem rozwoju terenów podmiejskich, jako ten, w którym zmiany zachodzą najszybciej, wręcz najgwałtowniej, a przy tym w sposób typowy dla warunków polskich. Z drugiej strony, specyfika stolicy, lokalne uwarunkowania rozwoju, a szczególnie kwestia stołeczności i niezwykłych dziejów historycznych sprawiają, że otoczenie Warszawy jest czymś wyjątkowym. Strefa podmiejska Warszawy jest wiec fenomenem wartym opisania, a niezależnie od licznych, tak przecież istotnych, zagadnień socjologicznych, demograficznych, ekonomicznych i wielu innych, które jej dotyczą, to właśnie struktura przestrzenna najdobitniej ją wyróżnia. Celem pracy jest przedstawienie struktury przestrzennej strefy podmiejskiej Warszawy oraz zdiagnozowanie czynników wpływających na jej przekształcenia, ze szczególnym uwzględnieniem determinant kształtowania ładu przestrzennego. W pracy zdefiniowano pojęcia o kluczowym znaczeniu dla realizacji celu pracy, przede wszystkim pojęcia strefy podmiejskiej i jej struktury przestrzennej, opisano stan badań dotyczących tych zagadnień. Zaprezentowano najistotniejsze dotychczasowe prace urbanistów dla strefy podmiejskiej Warszawy. Zdiagnozowano najważniejsze progowe wydarzenia i inne kluczowe uwarunkowania, które miały wpływ na ukształtowanie się modelu przestrzennego współczesnej strefy podmiejskiej Warszawy. Model ten opisano oraz przedstawiono prawdopodobne scenariusze jego dalszych przemian. Przeprowadzono szczegółową analizę struktury przestrzennej strefy podmiejskiej Warszawy, z uwzględnieniem substruktur: prawnej, funkcjonalnej, fizjonomicznej, społecznej i przyrodniczej. Podjęto próbę zdiagnozowania głównych determinant mających wpływ na strukturę przestrzenną strefy podmiejskiej stolicy, szczególnie tych, które są związane z planowaniem przestrzennym i jego realizacją. Praca jest wynikiem dwudziestu lat pracy autorki dla lokalnych samorządów w strefie podmiejskiej Warszawy i doświadczeń zdobytych w trakcie wykonywania opracowań planistycznych oraz obserwacji ich wdrażania. Dlatego dla zilustrowania poszczególnych zagadnień badawczych przedstawiono studia przypadków – przykłady opracowań i procedur planistycznych, poddane krytycznej analizie. W pracy wykorzystane zostały również wyniki niepublikowanych badań, prowadzonych na Politechnice Warszawskiej w ramach grantów własnych i prac statutowych w latach 2006-2012, a także wyniki prac dyplomowych magisterskich i studiów podyplomowych wykonanych pod kierunkiem autorki. Opisanie struktury przestrzennej strefy podmiejskiej Warszawy, z uwzględnieniem dynamiki i determinant jej przekształceń w aspekcie urbanistycznym, może być przydatne nie tylko dla poszerzenia bazy danych dotyczących rozwoju przestrzennego Warszawy i przekształceń stref podmiejskich w warunkach polskich, ale też dla dyskusji na temat odpowiedzialności samorządów lokalnych za kształtowanie ładu przestrzennego, doskonalenia prawnych narzędzi planistycznych i niezbędnej ewolucji warsztatu urbanistycznego. Procesy współczesnych przekształceń struktury przestrzennej strefy podmiejskiej Warszawy nie zostały dotąd kompleksowo przeanalizowane pod kątem sprecyzowania mechanizmów tych zmian - hamulców i stymulatorów kształtowania ładu przestrzennego. Autorskim osiągnięciem naukowym autorki jest opracowanie i opublikowanie pracy monograficznej, w której ściśle powiązano konkretne, zdiagnozowane zjawiska przestrzenne z mechanizmami ich powstawania oraz powiązanie zagadnień dotyczących różnych dziedzin badawczych, a mających w rezultacie swoje odzwierciedlenie w zagospodarowaniu przestrzeni.

EN

Evidence exist allowing to conclude, that on the Warsaw fringe a very specific area has been shaping since many years. It grows quickly, it changes all the time, and it causes different emotions, provoking discussions. The land mentioned above is a contemporary suburban area - an ideal environment for stimulating the growth of local communities and municipalities, a convenient environment to reside, to build and to invest. On the contrary - it is a subject of merciless criticism for its characteristic features; spatial chaos, morphology being urban antithesis, lack of public spaces, and liability to conflict situations. Such way of urban development has the negative impact on the natural environment, as well as on social life, but this refers to Warsaw city as well. Similar problems concern many contemporary cities, however, the case of Warsaw suburbs is exceptional. It can be treated as a universal model of the rural-urban fringe transformation in the process of suburbanization, resulting in urban sprawl. In Warsaw these changes are extremely dynamic - even violent, but they are also typical for Polish conditions. On the other hand - specific for Warsaw with its extraordinary history this town itself with its surrounding is an unusual phenomenon. Suburban area, of Warsaw is worth description, and except of all the sociological, demographic and economic aspects, the spatial structure of this area is distinct from others. The aim of the monograph is to present the Warsaw suburban area's spatial structure and to diagnose the determinants and material factors affecting its transformations. Special care was taken on the determinants of the space-order creating. The definitions of basic concepts for the author s research purposes were formulated, and selected theories of leading researches concern in g the subject of studies were presented, Main projects and ideas for Warsaw agglomeration's development have been shown, as well as some theoretical backgrounds concerning this issue. The spatial model of contemporary suburban area of Warsaw was constructed and described, with different possible scenario for the future. The model presented by the author differs quite essentially from the loth centuries models. Main directions of the urbanization have changed, as well as the scale and character of new development. The essential survey was carried out based on the detailed analysis of the spatial structure of the suburban area with particular consideration of five structure categories: (1) legal, (2) functional, (3) perceptual, (4) social and (5) natural. The attempt to find main factors having impact on the spatial structure was undertaken - first of all connected with the urban design and spatial planning, but also with their implementation. In conclusion, the serious ineffectiveness of the planning system in Poland. the weakness of the management of suburban area, as well as immaturity and smallness of local societies have been approved. The study presented in the monograph is a result originating from several sources: (1) The author's experience in the field of urban planning for local authorities since 20 years, and of observing the results of their implementation. (2) Particular problems, that are illustrated in case studies - analyses of examples well-known to the author. (3) Not-published projects and research conducted at the Warsaw Technological University, and (4) Diploma dissertations supervised by the author. The results of the research can serve to extend the database of the Warsaw suburban area, but also of the suburban areas in Poland. They can be also useful for the discussion about the planning system, about the responsibility of local authorities for the space-order, and about the improvement of urban design. Contemporary transformations of the suburban area of Warsaw were not studied enough yet to discover exact reasons of their character, so the following study was a challenge to the author.

Słowa kluczowe

PL

strefa podmiejska Warszawy; aglomeracja; suburbanizacja; struktura przestrzenna; sprawl; urbanistyka

EN

Warsaw suburban zone; agglomeration; suburbanisation; spatial structure; sprawl; urbanism

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej
• Czasopismo: Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej. Seria Architektura
• Rocznik: 2013
• Tom: nr 13
• Strony: 7--283
• Opis fizyczny: Bibliogr. 357 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Solarek K.

Bibliografia

• 1.Adamczewska-Wejchert H., Wejchert., 1986, Małe miasta. Arkady, Warszawa.
• 2.Adamczewska-Wejchert H., 1977, Wprowadzenie do seminarium SARP, [w:] Projektowanie w procesie budowy drugiego domu w aspekcie ochrony środowiska rekreacyjnego, materiały z seminarium, SARP, Tuczno.
• 3.Adamczewska-Wejchert H., 1978, Zasady budowy miast. Materiały pomocnicze do wykładu, Instytut Urbanistyki i Planowania Przestrzennego Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej, Warszawa, str. 282.
• 4.Alexander Ch. i in., 1977, A pattern language: Towns, Buildings, Construction, Oxford University Press, New York, wyd. polskie: Język wzorców, 2008, przekład: A. Kaczanowska, K. Maliszewska, M. Trzebiatowska, Gdańsk.
• 5.Altman I., (1975), The environment and social behavior, CA: Brooks/Cole, Monterey.
• 6.Andrzejewski R., 1980, Ekofizjografia i ekologiczne kształtowanie środowiska biotycznego na terenach zurbanizowanych, „Wiadomości Ekologiczne, Człowiek i Środowisko”, nr 4.4.
• 7.Atlas Województwa Warszawskiego, 1993, Wydawnictwo Urzędu Wojewódzkiego, Warszawa.
• 8.Bagiński E., 2000, Wrocław i strefa przymiejska jako układ osadniczy (w interdyscyplinarnych badaniach planistów przestrzennych), Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław.
• 9.Bagiński E., 2006, Suburbia jako współczesne formy osadnicze, [w:] Bagiński E. (red.), Sieć osadnicza jako przedmiot badań, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław, str. 11-24.
• 10.Banachowicz B., Stawasz D., 2011, Procesy urbanizacji i ich uwarunkowania na początku XXI-wieku, [w:] Słodczyk J., Śmigielska M. (red.) „Studia Miejskie”, Tom 4. Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, str., 139-153.
• 11.Bański J., 2008, Już nie miasto, jeszcze nie wieś, [w:] Jezierska-Thöle A., Kozłowski L. (red.), Gospodarka przestrzenna w strefie kontinuum miejsko-wiejskiego w Polsce, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, str. 29, 29-43.
• 12.Bański J., 2002, Kierunki przemian rolniczego użytkowania ziemi w województwie warszawskim w latach 1978 -1988, [w:] Stola W., Grzeszczak J. (red), Przemiany struktury przestrzennej obszarów wiejskich w strefach podmiejskich Polski i Rumunii, Materiały Konferencyjne, 25, Polska Akademia Nauk, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Warszawa, str. 71-78.
• 13.Bański J., 2009, Typy obszarów funkcjonalnych w Polsce, Ekspertyza Polska Akademia Nauk, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Warszawa.
• 14.Bartoszewski W., 1970, Warszawski pierścień śmierci 1939-1944, Interpress, Warszawa.
• 15.Beaujeu-Garnier J., Chabot G., 1971, Zarys geografii miast, PWE, Warszawa.
• 16.Bech A., 2011, Jakość życia w regionach lotniskowych, [w:] „Mazowsze. Studia Regionalne”, nr 6, Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego, Warszawa, str. 115.
• 17.Beim M, 2009, Modelowanie procesu suburbanizacji w aglomeracji poznańskiej z wykorzystaniem sztucznych sieci neuronowych i automatów komórkowych, Wydawnictwo Naukowe Bogucki, Poznań.
• 18.Berry B.J.L. (red.), 1976, Urbanization and counterurbanization. Sage, Beverly Hills CA.
• 19.Bogdanowski J., 1983, Stan i przyczyny zniekształceń krajobrazu stref podmiejskich, [w:] Król B., Majdecki L., Wolski P. (red.), Kształtowanie krajobrazu stref podmiejskich, SGGW AR, Warszawa, str. 30-46.
• 20.Bourne L.A., 1996, Reinventing the suburbs: old myths and new realities, [w:] „Progress in Planning”, 46, 3, str. 163-184.
• 21.Böhm A., 2006, Planowanie przestrzenne dla architektów krajobrazu. O czynniku kompozycji, Politechnika Krakowska, Kraków.
• 22.Braun J., 1973, Warszawski węzeł komunikacyjny, [w:] Pietrzak-Pawłowska I. (red.), Wielkomiejski rozwój Warszawy do 1918 r., Książka i Wiedza, Warszawa.
• 23.Brol R., 1996, Procesy urbanizacji wsi polskiej. Monografie i Opracowania, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Wrocław.
• 24.Brown L.J., Dixon D., Gillham O., 2009, Urban Design For An Urban Century, John Wiley & Sons, Inc., Hoboken, New Yersey.
• 25.Brych J., 2000, Rozwój i modernizacja transportu kolejowego w województwie mazowieckim, [w:] Kierunki rozwoju i modernizacji transportu województwa mazowieckiego, materiały z konferencji naukowo-technicznej, Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Komunikacji, Warszawa, str. 113-130.
• 26.Buczek G., 2011, Konsekwencje Koncepcji Zagospodarowania Przestrzennego Kraju 2030 dla planowania przestrzennego w gminach, referat wygłoszony na Seminarium Zachodniej Okręgowej Izby Urbanistów z siedzibą we Wrocławiu „Problemy planistyczne - WIOSNA 2011”, 13 czerwca 1011 r., Wrocław.
• 27.Butzin B., 1985, „Counterurbaniztion” und wirtschaftsräumlicher Strukturwandel in Nordeuropa, „Geographische Rundschau”, 37, 10, str. 512-518.
• 28.Calthorpe R, 1993, The Next American Metropolis. Ecology, Community and the American Dream, Princeton Architectural Press, NY.
• 29.Cendrowska R., 1998, Warunki życia ludności w strefie podmiejskiej Warszawy, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa.
• 30.Champion A.G. (red.), 1989, Counterurbanization: the changing pace and nature of population deconcentration, Edward Arnold, London.
• 31.Champion A.G., 2001, Urbanization, suburbanization, counter urbanization and reurbanization, [w:] Paddison R. (red.), Handboak of urban studies, Sage Publications, London-Thousand Oaks-New Delphi, str. 143-161.
• 32.Chmielewski J.M., 1981, Prognozy i modele rozwoju układów osadniczych na przykładzie aglomeracji staropolskiej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• 33.Chmielewski J.M., 1983, Modele struktury aglomeracji, [w:] Prognozy rozwój systemów osadniczych - modele struktur przestrzennych, praca zbiorowa. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Łódź.
• 34.Chmielewski J.M., 1996, Niska intensywna zabudowa mieszkaniowa na tle tradycyjnych form budownictwa mieszkaniowego, [w:] Chmielewski J.M. (red.), Niska intensywna zabudowa mieszkaniowa. Katedra Urbanistyki i Gospodarki Przestrzennej WA PW, Warszawa, str. 5-44.
• 35.Chmielewski J.M.,1999. Wielka Warszawa - obszar metropolitalny stolicy, [w:] Mazurek A. (red.), Warszawa 2000, Kalendarz Informator, Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna „Adam”, Warszawa.
• 36.Chmielewski J.M., 2001, Teoria urbanistyki w projektowaniu i planowaniu miast, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa.
• 37.Chmielewski J.M., 2002a, Koncepcja rozwoju aglomeracji warszawskiej a jej stan obecny, [w:] Osiągnięcia i perspektywy warszawskiego środowiska urbanistów i planistów przestrzennych (u progu 80-Iecia TUP), Oddział Warszawski Towarzystwa Urbanistów Polskich, Warszawa, str. 58-73.
• 38.Chmielewski J.M., 2002b, Dezurbanizacja niweczy ład przestrzenny, [w:] „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki" z. 3/2002, Komitet Architektury i Urbanistyki, Polska Akademia Nauk, Warszawa, str. 243-250.
• 39.Chmielewski J.M., 2005a. Problemy rozpraszania się zabudowy na obszarze metropolitalnym Warszawy [w:] Lorens P. (red.), Problem suburbanizacji, Biblioteka Urbanisty, z. 7, Urbanista, Warszawa, str. 51-62.
• 40.Chmielewski J.M., 2005b, Suburbanizacja strefy podmiejskiej Warszawy, [w:] Lorens P. (red.), Integracja i dezintegracja obszarów metropolitalnych, Biblioteka Urbanisty, z. 6, Urbanista, Warszawa, str. 59-64,
• 41.Chmielewski J.M., Mirecka M., Solarek K., Śliwowska T., 1996, Niska intensywna zabudowa mieszkaniowa, Katedra Urbanistyki i Gospodarki Przestrzennej WA PW, Warszawa.
• 42.Chmielewski J.O., Strzelecki J., 1938, Planowanie regionalne w okręgu Warszawskim, [w:] „Dom Osiedle Mieszkanie”, nr 4-5.
• 43.Chmielewski J.O., Syrkus Sz., 1981, Warszawa funkcjonalna, [w:] Ciborowski A. (red.), Źródła do studiów nad rozwojem przestrzennym Warszawy, Instytut Urbanistyki i Planowania Przestrzennego, Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej, Warszawa, s. 6-38.
• 44.Chmielewski J.T., 1988. O strefowo-pasmowo-węzłowej strukturze układów ponad-ekosystemowych, „Wiadomości Ekologiczne”, nr 2.
• 45.Christaller W., 1933, Die zentralen Orte in Suddeutschland, Gustav Fischer, Jena.
• 46.Ciborowski A. (red.), 1981, Źródła do studiów nad rozwojem przestrzennym Warszawy, Instytut Urbanistyki i Planowania Przestrzennego, Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej, Warszawa, str. 6-38.
• 47.Ciołkiewicz K., 2002, Specyfika sytuacji gospodarczej i szansę rozwoju Żyrardowa, [w:] Grudziński A., Naziębło J. (red.), Problemy rewitalizacji Żyrardowa. Prawne unormowania rewitalizacji, seminarium w Żyrardowie i Radziejowicach, Miasto Żyrardów, str. 10-26.
• 48.Couch Ch., Leontidou L., Petschel-Held G. (red.), 2007, Urban Sprawl in Europe. Landscapes, Land-Use Changee Policy, Blackwell Publishing, Oxford.
• 49.Cross D., 1988, Cunterurbanization in England and Wales; context and development, „Occasional Papers”, 29, University of London King's College, Dep. Geogr., London.
• 50.Czarnecki W., 1964, Planowanie miast i osiedli, Tom VI, Region miasta, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• 51.Czarnecki W., 1960, Planowanie miast i osiedli, Tom I, Wiadomości ogólne. Planowanie przestrzenne, Wydawnictwo Naukowe PWN - Oddział w Poznaniu, Poznań.
• 52.Czarnecki W., 1953, Tereny żywicielskie strefy podmiejskiej, „Miasto”, nr 2/1953,
• 53.Czyżewski A., 2009, Trzewia Lewiatana. Miasta-ogrody i narodziny przedmieścia kulturalnego, Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, Warszawa.
• 54.Degórska B., 2002, Kształtowanie terenów otwartych na obszarze metropolitalnym Warszaw y- rozpoznanie problemów, [w:] Węcławowicz G. (red.), Warszawa jako przedmiot badań w geografii społeczno-ekonomicznej, Prace Geograficzne, 184, Polska Akademia Nauk, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Warszawa, str. 37-54.
• 55.Degórska B., 2004, Planowanie terenów otwartych w nowej przestrzeni miejskiej na przykładzie strefy podmiejskiej Warszawy, [w:] Kistowski M. (red.), Studia ekologiczno-krajobrazowe w programowaniu rozwoju zrównoważonego, „Problemy Ekologii Krajobrazu”, XIII, str. 139-146.
• 56.Degórska B., 2005, Przeciwdziałanie niekontrolowanej suburbanizacji. Możliwości rozwiązań krajowych w kontekście przyjętych praktyk europejskich, [w:] Lorens P. (red.), Problem suburbanizacji, Biblioteka Urbanisty, 7, Warszawa, str. 255-263.
• 57.Degórska B., 2008, Prawidłowości zróżnicowania przestrzennego i zmian struktury poziomej krajobrazu obszaru metropolitalnego Warszawy na przełomie XX i XXI wieku, [w:] „Atlas Warszawy”, z. 10, Zmiany krajobrazu obszaru metropolitalnego Warszawy na przełomie XX i XXI wieku, Polska Akademia Nauk, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Warszawa, str. 7-85.
• 58.Degórska B., Deręgowska A., 2008, Zmiany krajobrazu obszaru metropolitalnego Warszawy na przełomie XX i XXI wieku. Atlas Warszawy, Zeszyt 10, Polska Akademia Nauk, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Warszawa.
• 59.Degórski B., 2009, Krajobraz jako odbicie przyrodniczych i antropogenicznych procesów zachodzących w megasystemie środowiska geograficznego, [w:] „Problemy ekologii krajobrazu”, T. XXIII, Polska Akademia Nauk, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Warszawa, str. 53-60.
• 60.Dobrowolska M., 1964, Strefa podmiejska. Roczniki Naukowo-Dydaktyczne WSP, Prace Geograficzne, Kraków, nr 22.
• 61.Dobrzyński W., 1917, Istota i rozwój idei Howarda (miasto ogród), „Przegląd Techniczny”, nr 3, 4.
• 62.Domański R., 1997, Przestrzenna transformacja gospodarki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• 63.Domaradzki K., 2002, Miasto - Ogród Utrata. Koncepcja realizacji miast - ogrodów w Paśmie Pruszkowskim Bis, [w:] Gzell S. (red.), Idea miasta - ogrodu a tereny zieleni Warszawy, Oddział Warszawski TUP, Warszawa, str. 43-50.
• 64.Domaradzki K., 2006, Podkowa Leśna a procesy urbanizacyjne, [w:] „Podkowiański magazyn Kulturalny”, nr 49-50.
• 65.Domaradzki K., 1989, Suburbia jako proces urbanistyczny - na przykładzie wybranych miejscowości aglomeracji warszawskiej. Praca doktorska na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, Warszawa.
• 66.Domaradzki K., 2002, Miasto - Ogród Utrata. Koncepcja realizacji miast - ogrodów w Paśmie Pruszkowskim Bis, [w:] Gzell S. (red.), Idea miasta - ogrodu a tereny zieleni Warszawy, Oddział Warszawski TUP, Warszawa, str. 43-50.
• 67.Drapella-Hermansdorfer A., 1983, Problemy sterowania rozwojem przestrzennym strefy podmiejskiej w warunkach kryzysu, [w:] Król B., Majdecki L., Wolski P. (red.), Kształtowanie krajobrazu stref podmiejskich, SGGW-AR, Warszawa, str. 209-112.
• 68.Droege P., 2006, Post-Suburban Sydney: Community Between Global Commodity and Local Autonomy, materiały z konferencji: „Post-Suburban Sydney, Conference 2005: After Sprawl: Post Suburban Sydney”, University of Western Sydney, Sydney.
• 69.Droege P., 2007, Renewable City, John Wiley and Sons, London.
• 70.Duany A., Plater-Zyberk E., 2008, The Town of Seaside: Designed in 1978-1983 by DuanyPlaterZyberk & Co., [w:] Kelbaugh D., McCullough K.K. (red.), Writing Urbanism, Association of Collegiate Schools of Architecture, Routledge, London, New York.
• 71.Duany A., Plater-Zyberk E., Speck J., 2001, Suburban Nation: The Rise of Sprawl and the Decline of the American Dream, North Port Press, New York.
• 72.Duany A., Speck J., Lydon M., 2010, The Smart Growth Manual, McGraw Hill, New York, Chicago, San Francisco, Lisbon, London, Madrid, Mexico City, Milan, New Delhi, San Juan, Seoul, Singapore, Sydney, Toronto.
• 73.Dunham-Jones E., Williamson J., 2011, Retrofitting suburbia, John Wiley Sons, Inc., New Jersey.
• 74.Dutton J.A., 2000, New American Urbanism. Re-forming the Suburban Metropolis, Skira Architectural Library, Milano.
• 75.Dymnicka M., 2007, Osiedla za bramą a ciągłość kulturowa i społeczna w kształtowaniu przestrzeni miejskiej, [w:] Jałowiecki B., Łukowski W. (red.), Gettoizacja polskiej przestrzeni miejskiej, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAK, Warszawa, str. 53-71.
• 76.Dziewoński K., 1987, Strefa podmiejska - próba ujęcia teoretycznego, „Przegląd Geograficzny”, 59, 1-2, str. 55-63.
• 77.Dziewoński K., 1956, Geografia osadnictwa i zaludnienia. Dorobek, podstawy teoretyczne, problemy badawcze, „Przegląd Geograficzny”, XXVIII, z. 4.
• 78.Encyklopedia Warszawy, 1975, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• 79.Forman R.T.T. i in., 2009, Ekologia dróg, Związek Stowarzyszeń „Polska Zielona Sieć”, Tytuł oryginału: Road Ecology: Science and Solutions, 2003 Island Press, przekład: Babicz M., Łuczyńska A., Milewska E.
• 80.Fortuna-Antoszkiewicz B., Kimic K., 2007, Miejsce kapliczek i przydrożnych krzyży w krajobrazie terenów wiejskich Mazowsza, [w:] Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych - OL Państwowa Akademia Nauk, str. 35-47.
• 81.Frysztacki K., 1997, Miasta metropolitalne i ich przedmieścia, Universitas, Kraków.
• 82.Furman S. (główny projektant), 1998, Diagnoza stanu zagospodarowania przestrzennego województwa warszawskiego, Urząd Wojewódzki w Warszawie, BPRW, Warszawa.
• 83.Furman S., 2005, Europejskie i krajowe warunkowania polityki przestrzennej Warszawy, [w:] Lorens P. (red.), Integracja i dezintegracja obszarów metropolitalnych, Biblioteka Urbanisty, z. 6, Urbanista, Warszawa, str. 100-108.
• 84.Gacka-Grzesikiewicz E., Różycka W., 1977, Obszary chronione a przestrzenna struktura aglomeracji, IKS, Warszawa.
• 85.Gadomski W., 1968, Strefa podmiejska Warszawy w świetle przeglądowego zdjęcia użytkowania ziemi, „Dokumentacja Geograficzna”, 4, str. 93-105.
• 86.Gałczyńska B., 2002, Problematyka wsi i rolnictwa w strefie podmiejskiej Warszawy w badaniach geograficznych, [w:] Węcławowicz G. (red.), Warszawa jako przedmiot badań geografii społeczno-ekonomicznej. Prace Geograficzne, Polska Akademia Nauk, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, 184, str. 139-160.
• 87.Gałczyńska B., Kulikowski R., 2000, Wieś i rolnictwo strefy podmiejskiej Warszawy. Zróżnicowania przestrzenne i procesy transformacji. Dokumentacja Geograficzna Nr 20. Polska Akademia Nauk, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Warszawa.
• 88.Gawlikowski A., 1992, Ulica w strukturze miasta, Wydawnictwa Politechniki Warszawskiej, Warszawa.
• 89.Gawlikowski A., 2003, Profesor Kazimierz Wejchert. Profesor i uczony, [w:] Gzell S. (red.), Kazimierz Wejchert. Teoria Kompozycji Urbanistycznej, Akapit DTP, Warszawa, str. 5-9,
• 90.Gądecki J., 2009, Za murami. Osiedla grodzone w Polsce - analiza dyskursu, Monografie FNP, Wrocław.
• 91.Głuch W. (red.), 2007. Geografia. Słownik Encyklopedyczny, Wydawnictwo EUROPA, wyd. IV, Warszawa.
• 92.Głuch W. (red.), 1997/98, Słownik encyklopedyczny: Historia, Wydawnictwo Europa, Wrocław.
• 93.Goldzamt E., Jargina Z., 1980, Prognozy rozwoju systemów osadniczych. Doświadczenia historyczne i metodologiczne, PWN, Warszawa.
• 94.Gonda-Soroczyńska E., 2008, Suburbia Wrocławia a urbanizacja, [w:] Korenik S., Przybyła Z. (red.), Gospodarka przestrzenna XI, Wydawnictwo Katedra Gospodarki Przestrzennej i Administracji Samorządowej, Wydział Nauk Ekonomicznych UE we Wrocławiu, Wrocław.
• 95.Gonda-Soroczyńska E., 2009, Przemiany strefy podmiejskiej Wrocławia w ostatnim dziesięcioleciu, [w:] Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich, PAN Oddział w Krakowie, nr 4/2009, Kraków, str. 149-165.
• 96.Gończ E., 2005, Rządzenie i zarządzanie regionem metropolitalnym, [w:] Lorens P. (red.), Integracja i dezintegracja obszarów metropolitalnych, Biblioteka Urbanisty, z. 6, Urbanista, Warszawa, str. 86-99.
• 97.Goryński J., 1966, Urbanizacja, urbanistyka, architektura, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• 98.Gorzelak G., 2009, Metropolizacja a globalizacja, [w:] Jałowiecki B. (red.), Czy metropolia jest miastem?, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, str. 12-25.
• 99.Gorzelak G., Olechnicka A. (red.), 2009, Polska z perspektywy badań ESPON - oceny, wnioski, rekomendacje, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• 100.Górka A., 2005, Równoważenie krajobrazu strefy podmiejskiej w oparciu o miejsca i obszary ogniskujące aktywność społeczną, [w:] Lorens P. (red.), Problem suburbanizacji, Biblioteka Urbanisty, z. 7, Urbanista, Warszawa, str. 310-316.
• 101.Gravier A., 1912, Zarys rozwoju Warszawy i okolic, „Wiadomości Budowlane”, Miasto, nr 2/1912.
• 102.Grudziński A., Naziębło J. (red.), 2002, Problemy rewitalizacji Żyrardowa. Prawne unormowania rewitalizacji, seminarium w Żyrardowie i Radziejowicach, Miasto Żyrardów.
• 103.Gruszecka K., 2005, Południowy obszar metropolitalny Warszawy. Ocena skutków trendów suburbanizacyjnych w latach 1991-2005, [w:] Lorens P. (red.), Problem suburbanizacji. Urbanista, Warszawa, str. 162.
• 104.Grzeszczak J., 1996, Tendencje kontrurbanizacyjne w krajach Europy zachodniej, „Prace Geograficzne”, nr 167, Polska Akademia Nauk, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Wrocław.
• 105.Gutry-Korycka M., (red.), 2005, Urban sprawl. Warsaw agglomeration. Case study, WUP, Warszawa,
• 106.Gutry-Korycka M., Zegar T., Ostrowski W., 2005, The spatial structure of an area of urbanization, [w:] Gutry-Korycka M., (red.), Urban sprawl. Warsaw agglomeration, WUP, Warszawa, str. 53-82.
• 107.Guzicka J., 1974, Organiczny zespól miejski, PWN, Warszawa.
• 108.Gzell S., 1999, Miasto linia w urbanistyce XX wieku - przegląd dokonań dla zbudowania nowego paradygmatu planowania miasta, [w:] Miasta czy pasma - jaki paradygmat zagospodarowania przestrzennego, materiały z sympozjum. Biuletyn Informacyjny ZG Towarzystwo Urbanistów Polskich, numer specjalny, Towarzystwo Urbanistów Polskich, UMP, str. 8-21.
• 109.Gzell S. (red.), 2002a, Krajobraz architektoniczny Warszawy końca XX wieku, Akapit DTP, Warszawa.
• 110.Gzell S., 2002b, Obszary graniczne, [w:] Gzell S. (red.), Krajobraz architektoniczny Warszawy końca XX wieku, Akapit DTP, Warszawa, str. 51-66.
• 111.Gzell S., 2002c, Niezbędne warunki pozytywnych zmian krajobrazu strefy podmiejskiej, „Architektura Krajobrazu”, nr 1-2, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Wydział Inżynierii Kształtowania Środowiska i Geodezji, str. 64-72.
• 112.Gzell S. (red.), 2003, Kazimierz Wejchert. Teoria Kompozycji Urbanistycznej, Akapit DTP, Warszawa.
• 113.Gzell S., 2005, Pożegnanie z wiejskim krajobrazem w podmiejskich strefach miasta, [w:] „Krajobraz i ogród wiejski”, T. 4, Dziś i jutro wsi, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin.
• 114.Gzell S., 2006, Warszawa dzisiejsza jako rezultat planowania przestrzennego w Polsce Ludowej, [w:] Warszawa odbudowana czy przebudowana? Planowanie przestrzenne w Polsce Ludowej 1945-1989, Materiały pokonferencyjne, Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej, Towarzystwo Urbanistów Polskich, OiU, Warszawa, str. 35-42.
• 115.Gzell S., 2010, Reurbanizacja. Uwarunkowania, „Urbanistyka”. Międzyuczelniane Zeszyty Naukowe, Urbanista, Warszawa.
• 116.Gzell S. (red.), 2011, Miasto zwarte. Problem terenów granicznych, Akapit DTP, Warszawa.
• 117.Gzell S., Kurzątkowska A., Witkowska A., Zdunek-Wielgołaska J., 2012, Obszarowa granica miasta zwartego, „Urbanistyka”. Międzyuczelniane Zeszyty Naukowe, Akapit DTP, Warszawa.
• 118.Hall P., Hay D., 1980, Growth centers in Europe - an urban system, Heineman Educational, London.
• 119.Hanzl M., 2009, Założenia ruchu Nowy Urbanizm w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej a problemy związane z rozlewaniem się miast w Polsce, [w:] Nowa Urbanistyka - nowa jakość życia, Materiały III Kongresu Urbanistyki Polskiej, „Biblioteka Urbanisty”, nr 14, Warszawa, str. 83-93.
• 120.Herbst S. (red.), 1975, Encyklopedia Warszawy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• 121.Isard W., 1956, Location and Space Economy, John Wiley and Sons, New York.
• 122.Iwaszkiewicz J., 1929, Wykaz dóbr ziemskich skonfiskowanych przez rządy zaborcze w latach 1773-1867, Wydawnictwo Rady Naczelnej organizacji ziemskich z okazji powszechnej wystawy krajowej w Poznaniu, Warszawa.
• 123.Jacobs J., 1961, The Death and Life of Great American Cities, Random House, New York.
• 124.Jakóbczyk-Gryszkiewicz J., 1991, Zróżnicowanie urbanizacji wsi w strefie podmiejskiej Łodzi, „Acta Universitatis Lodziensis”, Folia Geographica, nr 9, Łódź.
• 125.Jakóbczyk-Gryszkiewicz J., 1998, Przeobrażenia stref podmiejskich dużych miast. Studium porównawcze strefy podmiejskiej Warszawy, Łodzi i Krakowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• 126.Jałowiecki B., 1972, Miasto i społeczne problemy urbanizacji, Śląski Instytut Naukowy, PWN, Warszawa, Kraków.
• 127.Jałowiecki B., 1987, Proces urbanizacji a relacje miasto-wieś, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa.
• 128.Jałowiecki B., 2000, Społeczna przestrzeń metropolii, Warszawa.
• 129.Jałowiecki B., 2002, Zarządzanie rozwojem aglomeracji miejskich, Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Białymstoku, Białystok.
• 130.Jałowiecki B., 2007, Fragmentacja i prywatyzacja przestrzeni, [w:] Jałowiecki B., Łukowski W. (red.), Gettoizacja polskiej przestrzeni miejskiej, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa, str. 11-28.
• 131.Jałowiecki B. (red.), 2008, Miasto jako przedmiot badań naukowych w początkach XXI wieku, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa.
• 132.Jałowiecki B. (red.), 2009a, Czy metropolia jest miastem?, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• 133.Jałowiecki B., 2009b, Społeczne oblicza metropolii. Czy istnieje klasa metropolitalna?, [w:] Jałowiecki B. (red.), Czy metropolia jest miastem?, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, str. 50-65.
• 134.Jałowiecki B., Łukowski W., 2007a, Gettoizacja polskiej przestrzeni miejskiej. Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa.
• 135.Jałowiecki B., Sekuła E.A., Smętkowski M, Tucholska A., 2009, Warszawa, Czyje jest miasto?, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• 136.Jałowiecki B., Szczepański M.S., 2002, [w:] Rozwój lokalny i regionalny w perspektywie socjologicznej, Wyższa Szkoła Zarządzania i Nauk Społecznych, Tychy.
• 137.Jałowiecki B., Szczepański M.S., 2010, Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej, z serii; Wykłady z socjologii, T. 4, Sztompka P. (red.), Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa.
• 138.Januchta-Szostak A., 2012, Usługi ekosystemów wodnych w miastach, Politechnika Poznańska, [w:] „Zrównoważony Rozwój - Zastosowania”, nr 3, Fundacja Sendzimira, Kraków, str. 91-110, str. 103.
• 139.Januchta-Szostak A., 2011, Woda w miejskiej przestrzeni publicznej. Modelowe formy zagospodarowania wód opadowych i powierzchniowych, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań.
• 140.Jastrzębski L., 1983, Wpływ norm prawnych prawa administracyjnego na kształtowanie krajobrazu na terenach podmiejskich, [w:] Kształtowanie krajobrazu stref podmiejskich, SGGW-AR, Warszawa, str. 83-96.
• 141.Jażdżewska I. (red.), 2005, Współczesne procesy urbanizacji i ich skutki, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• 142.Jencks Ch., 1984, The Language of Post - Modern Architecture, Academy Editions, London; wyd. polskie: Architektura postmodernistyczna, Warszawa 1987, przekład: B. Gadomska.
• 143.Jezierska-Thöle A., Kozłowski L. (red.), 2008, Gospodarka przestrzenna w strefie kontinuum miejsko-wiejskiego w Polsce, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń, str. 29-43.
• 144.Jeżak J., 2005, Rozproszenie zabudowy barierą zrównoważonego rozwoju polskich metropolii - przykład aglomeracji krakowskiej, [w:] Lorens P. (red.), Integracja i dezintegracja obszarów metropolitalnych, Biblioteka Urbanisty, z. 6, Urbanista, Warszawa, str. 109-112.
• 145.Jędraszko A., 1981, Plany struktury. Zastosowanie do planowania przestrzennego województw, PWN, Warszawa, Łódź.
• 146.Jędraszko A., 2005, Między strukturą terytorialną państwa a rzeczywistością rozwoju zagospodarowania przestrzennego, [w:] Lorens P. (red.), Integracja i dezintegracja obszarów metropolitalnych, Biblioteka Urbanisty, z.6, Urbanista, Warszawa, str. 30-39.
• 147.Jędraszko A., 2008, Gospodarka przestrzenna w Polsce wobec standardów europejskich, Urbanista, Warszawa.
• 148.Jędrzejczyk D., Wilk W., 1992, Urbanizacja wsi w strefie podmiejskiej Warszawy, Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Warszawa.
• 149.Jurek J., 1991, Zmiany struktury społeczno-ekonomicznej wsi w strefie podmiejskiej Poznania, Seria Geografia, 52, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
• 150.Kaczmarska E., 2009, Ekourbanistyka - natura, technika, sztuka, [w:] Ciszy-Pazder E., Markowski T. (red.), Nowa Urbanistyka - nowa jakość życia, „Biblioteka Urbanisty”, z. 14, Urbanista, Warszawa.
• 151.Kajdanek K., 2011, Pomiędzy miastem a wsią, Suburbanizacja na przykładzie osiedli podmiejskich Wrocławia, NOMOS, Kraków.
• 152.Kajdanek K., 2012, Suburbanizacja po polsku, NOMOS, Kraków.
• 153.Karłowicz R., 1978, Rozwój wielkich aglomeracji w Polsce, PWN, Warszawa, Łódź.
• 154.Karta Nowej Urbanistyki, przekład: P. Choynowski, M.M. Mycielski, „Urbanista”, 6/2005, Urbanista, Warszawa.
• 155.Kasprzycki J., Majewski J.S., 2004, Korzenie miasta, T. VI, Niedaleko od Warszawy, Wydawnictwo VEDA, Warszawa.
• 156.Kazimierski J., 1998, Urbanizacja Mazowsza z uwzględnieniem miast podwarszawskich, [w:] „Warszawa i Mazowsze. Rozważania nad dziejami”, Tom II, Archiwum Państwowe m.st. Warszawy, Mazowieckie Towarzystwo Naukowe, Warszawa, str. 42.
• 157.Kelbaugh D., McCullough K.K. (red.), 2008, Writing Urbanism, Association of Collegiate Schools of Architecture. Routledge, London/New York.
• 158.Kiełczewska-Zaleska M., 1977, Geografia osadnictwa, wydanie III, PWN, Warszawa.
• 159.Kistowski M. (red.), 2004, Studia ekologiczno-krajobrazowe w programowaniu rozwoju zrównoważonego. Przegląd polskich doświadczeń u progu integracji z Unią Europejską, „Problemy Ekologii Krajobrazu”, XIII, Gdańsk, str. 141-148.
• 160.Klassen L.H., Paelinck J.H.P., 1979, The future of large towns. Environment and Planning A 11(10), str. 1095-1104.
• 161.Klassen L.H., 1988, Myśl i praktyka ekonomiczna a przestrzeń, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• 162.Kłosiewicz L., (2003), Architektura w XX w. - Modernizm, Postmodernizm, [w:] „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, tom XLVII, z. 3/2002, PAN KAiU, str. 265-284.
• 163.Knapp Z., 1983, Aglomeracja warszawska. Analiza trendów rozwoju przestrzennego, Instytut Urbanistyki i Planowania Przestrzennego Politechniki Warszawskiej, PWN, Warszawa.
• 164.Knapp Z., 1986, Aglomeracja warszawska. Ocena studiów i projektów rozwoju przestrzennego, Instytut Urbanistyki i Planowania Przestrzennego Politechniki Warszawskiej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, Łódź.
• 165.Knox P., Pinch S., 2006, Urban Social Geography, Pearson Prentice Hall, London.
• 166.Kochanowska D., 2005, Suburbanizacja jako strukturalne zagrożenie metropolii polskich (od suburbanizacji do dezurbanizacji), [w:] Lorens P. (red.). Integracja i dezintegracja obszarów metropolitalnych, Biblioteka Urbanisty, z. 6, Urbanista, Warszawa, str. 135-140.
• 167.Kolipiński B., 2011, Ład przestrzenny w Polsce - stan i problemy, Ekspertyza dla: „Pomoc techniczna - narodowa strategia spójności”, www.mrr.gov.pl.
• 168.Konecka-Szydłowska B., 2006, Sytuacja społeczno-gospodarcza miast strefy podmiejskiej Poznania w okresie transformacji, [w:] Słodczyk J., Klimek R, (red.), Przemiany przestrzeni miast i stref podmiejskich, Uniwersytet Opolski, Opole, str. 113-128.
• 169.Korcelli P., 1974, Teoria rozwoju struktury przestrzennej miast, „Studia”, KPZK PAN, t. XLV, Warszawa.
• 170.Korcelli P., 1984, The turnaround of urbanization in developed countries, [w:] Population distribution, migration and development, Proceedings of the Expert Group on Population Distribution, Migration and Development, UN, Dep. Int. Econ. Social Affairs, New York, str. 349-372.
• 171.Korcelli P., 2000, Europejski system miast, [w:] „Przegląd Geograficzny”, T. 72, z. 4, str. 355-373.
• 172.Kosiński L., 1954, Funkcje rolnicze strefy podmiejskiej, „Przegląd Geograficzny”, t. 26, nr 4, str. 170-181.
• 173.Kostrowieki A. S. (red.), 1990, Kształtowanie układów ekologicznych w strefie podmiejskiej Warszawy, Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
• 174.Kotarbiński A., 1979, Jan Chmielewski - sylwetka twórcy i zarys działalności, [w:] Początki planowania przestrzennego w Polsce, seria „Studia i materiały do teorii i historii architektury i urbanistyki”, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki PAN, Warszawa, str. 13-72.
• 175.Kotaszewicz T., 2002, Rozwój urbanistyki i planowania przestrzennego lat 1916-1945 z podkreśleniem roli środowiska warszawskiego, [w:] Osiągnięcia i perspektywy warszawskiego środowiska urbanistów i planistów przestrzennych (u progu 80-lecia TUP), Oddział Warszawski TUP, Warszawa, str. 27-45.
• 176.Kotela Cz., 2006, Z mojej perspektywy, [w:] Warszawa odbudowana czy przebudowana? Planowanie przestrzenne w Polsce Ludowej 1945-1989. Materiały pokonferencyjne, Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej, Towarzystwo Urbanistów Polskich, OiU, Warszawa, str. 13-20.
• 177.Koter M.,1985, Kształtowanie się strefy podmiejskiej w świetle badań historyczno-geograficznych, „Acta Universitstis Lodziensis”, Folia Geographica, t. 5, Łódź, str. 61-73.
• 178.Kowalewski A., 1990, Nowe tendencje i nowe problemy w planowaniu przestrzennym Warszawy i regionu warszawskiego, [w:] Plany urbanistyczne Warszawy, Towarzystwo Urbanistów Polskich Oddział Warszawski, Warszawa, str. 40-46.
• 179.Koziński J., 2011, Finansowe skutki zaniechania konsolidacji gruntów. Rentowność procesów urbanizacyjnych, Referat na konferencji: „Finansowe skutki polskiego systemu planowania przestrzennego”, Związek Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa, www.finansewurbanizcji.pl.
• 180.Kozłowski J., 1972, Analiza progowa za granicą, [w:] „Studia Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN”, t. XLII, Warszawa.
• 181.Kozłowski S. (red.), 2006, Żywiołowe rozprzestrzenianie się miast. Narastający problem aglomeracji miejskich w Polsce, Katolicki Uniwersytet Lubelski, PAN, seria: „Studia nad zrównoważonym rozwojem”, t. II, Białystok, Lublin, Warszawa.
• 182.Krieger A., Saunders W.S. (red.), 1009, Urban Design, Minneapolis, London.
• 183.Królikowski J.T., Rylke J., 2010, Społeczno-kulturowe podstawy gospodarowania przestrzenią, Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
• 184.Królikowski L., Ostrowski M., 2009, Rozwój przestrzenny Warszawy, Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki, Warszawa.
• 185.Królikowski L., 2011, Warszawa - dzieje fortyfikacji, Collegium Civitas, Wydawnictwo TRIO, Warszawa.
• 186.Krusze N., 1958, Podmiejska gospodarka warzywnicza, PWRiL, Warszawa.
• 187.Kulikowski R., 2008, Rolnicza strefa podmiejska Warszawy. Rys historyczny i współczesne problemy przemian, [w:] Gospodarka przestrzenna w strefie kontinuum miejsko-wiejskiego w Polsce, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, str. 237-250.
• 188.Kurzyp M., Zaremba R., 2008, Rozwój i modernizacja transportu lotniczego, [w:] Kierunki rozwoju i modernizacji transportu województwa mazowieckiego, materiały z konferencji naukowo-technicznej, Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Komunikacji, Warszawa, str. 159-168.
• 189.Kwiatkowska M., 2010, Idea miasta-ogrodu we współczesnej urbanistyce. Projekt przekształceń letniska Rybienko Leśne - dzielnicy Wyszkowa, Praca dyplomowa magisterska na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, promotor Solarek K., Warszawa.
• 190.Kwiatkowska M.I, Kwiatkowski M., 1998, Historia Warszawy XVI-XX wieku. Zabytki mówią, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• 191.Kwiatkowski J.W. (red.), 2012, Obraz współczesnej metropolii a metropolie przyszłości - między przełomem a kontynuacją, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• 192.Kwiecień I., 1977, Niektóre zagadnienia urbanizacji w strefie podmiejskiej Krakowa w latach 1950-1970, „Zeszyty Naukowe UJ”, Prace Geograficzne, z. 44, Kraków.
• 193.Laskowska-Otwinowska J., 2002, Społeczne skutki rozprzestrzeniania się miast, [w:] Kamieniecki K. (red.), Miasto za miastem, Raport 3/202, Instytut na Rzecz Ekorozwoju, Warszawa, str. 42-46.
• 194.Leszczycki S., Eberhardt P., Herman S., 1971, Aglomeracje miejsko-przemysłowe w Polsce 1956-2000, „Przegląd Geograficzny”, 59, 1-2, str. 65-79.
• 195.Lewandowski R., 2012, Kronenberg, Andriolli i wilegiatura, czyli podwarszawskie letniska linii otwockiej, Wydawnictwo Świdermajer, Józefów.
• 196.Lewicka M., Bańka A., 2008, Psychologia środowiskowa, [w:] Doliński D., Strelau J. (red.). Psychologia: Podręcznik akademicki, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk, str. 497-544.
• 197.Lijewski T., 1968, Województwo warszawskie. Zarys Geograficzno-Ekonomiczny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• 198.Lisowski A., 2004, Social Aspects of Suburbanisation Stage in the Agglomeration of Warsaw, [w:] Pak M. (red.), Cities in transition, University of Ljubljana, Ljubljana, str. 519-530.
• 199.Lisowski A., 2005a, Procesy centralizacji i decentralizacji w aglomeracji warszawskiej, Prace i Studia Geograficzne, t. 35, str. 8-44.
• 200.Lisowski A., 2005b, Janusowe oblicze suburbanizacji, [w:] Jażdżewska I. (red.), Współczesne procesy urbanizacji i ich skutki, Konwersatorium Wiedzy o Mieście XVIII, Katedra Geografii, Miast i Turyzmu, Uniwersytet Łódzki, Łódź, str. 91-100.
• 201.Lisowski A., Grochowski M., 2008, Procesy Suburbanizacji. Uwarunkowania, formy i konsekwencje, [w:] Saganowski K., Zagrzejewska-Fiedorowicz M., Żuber P. (red.), Ekspertyzy do Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2008-2033,1.1, Warszawa.
• 202.Lisowski A., Grochowski M., 1007, Suburbanizacja. Uwarunkowania, formy i konsekwencje. Opracowanie przygotowane na zlecenie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Warszawa.
• 203.Liszewski S., 1985, Użytkowanie ziemi jako kryterium strefy podmiejskiej, „Acta Universitatis Lodziensis”, Folia Geographica, nr 5, Łódź.
• 204.Liszewski S., 1987, Strefa podmiejska jako przedmiot badań geograficznych. Próba syntezy, „Przegląd Geograficzny”, t. LIX, z. 1-2, str. 65-77.
• 205.Liszewski S., 1994, Studia nad strukturami przestrzennymi miast, [w:] Geografia osadnictwa i ludności w niepodległej Polsce. Lata 1918-1993, t. II, Kierunki badań naukowych, S. Liszewski (red.), PTG-Komisja Geografii Osadnictwa i Ludności, Łódź, str. 181-199.
• 206.Liszewski S., 1996, Region miejski jako przedmiot badań geograficznych, [w:] Jakubowicz E., Łoboda J.: Przekształcenia regionalnych struktur funkcjonalno przestrzennych, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• 207.Liszewski S. (red.), 2012, Geografia urbanistyczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• 208.Lorens P. (red.), 2005a, Problem suburbanizacji, Biblioteka Urbanisty, z. 7, Urbanista, Warszawa.
• 209.Lorens P., 2005b, Nowy Urbanizm jako strategia strukturalizacji amorficznych przestrzeni podmiejskich, [w:] Lorens P. (red.), Problem suburbanizacji, Biblioteka Urbanisty, z. 7, Urbanista, Warszawa, str. 301-309.
• 210.Lorens P, (red.), 2005c, Integracja i dezintegracja obszarów metropolitalnych, Biblioteka Urbanisty, z. 6, Urbanista, Warszawa.
• 211.Lorens P., 2006, Tematyzacja przestrzeni publicznej miasta, Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej, Gdańsk.
• 212.Lorens P., Martyniuk-Pęczek J. (red.), 2010, Zarządzanie rozwojem przestrzennym miast, Urbanista, Gdańsk.
• 213.Lösch A., 1938, The Nature of Economic Regions, [w:] „Southern Economic Journal”, Vol. 5, No 1, July 1938, str. 71-78.
• 214.Lynch K., 1981, A Theory of Good City Form, MIT Press, Cambridge.
• 215.Lynch, K., 1960, The Image of the city, MIT Press, Cambridge, Mass., wyd. polskie: Obraz Miasta, 2011, Wydawnictwo Archivolta Michał Stępień, Kraków, przekład: Kosiński W.
• 216.Laguna D., 2009, Rola obszarów przyrodniczych w kształtowaniu przestrzeni podmiejskiej, [w:] Markowski T., Drzazga D. (red.), System przyrodniczy w zarządzaniu rozwojem obszarów metropolitalnych, KPZK PAN, Studia CXXIII, Warszawa, str. 80-88.
• 217.Maik W., 1985, Charakterystyka strefy podmiejskiej w kategoriach funkcjonalnych. Próba rekonstrukcji modelu pojęciowego i metody badawczej, „Acta Universitatis Lodziensis”, Folia Geographica, nr 5, str. 173-183.
• 218.Maik W, 1992, Podstawy geografii miast, Wydawnictwo UMK, Toruń.
• 219.Majdecki L., Wolski P., 1983, Problemy przestrzenne i przyrodnicze kształtowaniu krajobrazu stref podmiejskich, [w:] Kształtowanie krajobrazu stref podmiejskich, materiały z sesji naukowej, Wydawnictwo SGGW-AR, Warszawa, str. 5-20.
• 220.Majer A., 1997, Duże miasta Ameryki. Kryzys i polityka odnowy, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• 221.Majewska A., 30113, Procesy suburbanizacyjne na gruntach rolnych zachodzące po 1995 roku na Obszarze Metropolitalnym Warszawy, [w:] Gzell S., Wośko-Czeranowska A., Majewska A., Świeżewska K., Miasto zwarte. Problem terenów granicznych, Akapit DTP, Warszawa, str. 71-102.
• 222.Majewska A., 2011b. Osiedla planowane w strefie podmiejskiej Warszawy, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, T. LVI, z. 4/2011, PAN KAiU, Warszawa, str. 90-100.
• 223.Makowska-Iskierka M., 2005, Wybrane skutki procesów urbanizacyjnych w miejscowościach turystyczno-wypoczynkowych strefy podmiejskiej Łodzi, [w:] Lorens P. (red.), Problem suburbanizacji, Biblioteka Urbanisty, z. 7, Urbanista, Warszawa, str. 173-180.
• 224.Maliss B., 1971, Metoda analizy progowej w zastosowaniu do planowania rozwoju miast i regionów, [w:] „Studia Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN”, t. XXXIV, Warszawa.
• 225.Malisz B., 1979, W poszukiwaniu przyszłego kształtu Warszawy. Wizja „Warszawy funkcjonalnej”, [w:] Początki planowania przestrzennego w Polsce, seria „Studia i materiały do teorii i historii architektury i urbanistyki”, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, PAN, Warszawa, str. 93-112.
• 226.Malisz B., 1981, Zarys teorii kształtowania układów osadniczych, Arkady, Warszawa.
• 227.Markowski T., 1999, Zarządzanie rozwojem miasta, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• 228.Markowski T., 2005, Procesy integracji i dezintegracji obszarów zurbanizowanych - wyzwania dla polityki metropolitalnej, [w:] Lorens P. (red.), Integracja i dezintegracja obszarów metropolitalnych, Urbanista, Warszawa, str. 10-20.
• 229.Markowski T., Drzazga D.,2005, Ogólna koncepcja instrumentów zarządzania procesami suburbanizacji w obszarach metropolitalnych, [w:] Lorens P. (red.), Problem suburbanizacji, Biblioteka Urbanisty, z. 7, Urbanista, Warszawa, str. 208-223.
• 230.Markowski T., Drzazga D., (red), 2009, System przyrodniczy w zarządzaniu rozwojem obszarów metropolitalnych. Studia KPZK PAN, T. CXXIII, Warszawa.
• 231.Markowski T, Marszał T., 2006, Metropolie, obszary metropolitalne, metropolizacja. Problemy i pojęcia podstawowe, KPZK PAN,, Warszawa.
• 232.Markowski T., Strzelecki Z. (red.), 2008, Obszary urbanizacji i semiurbanizacji wsi polskiej a możliwość ich rozwoju w ramach PROW 2007-2013, Studia KPZK PAN, t. CXIX, Warszawa.
• 233.Matczak P., 1996, Społeczne uwarunkowania eliminacji syndromu NIMBY, [w:] Cichocki R. (red.), Podmiotowość społeczności lokalnej, Media - G. T., Poznań.
• 234.Matuszkiewicz A.J., 1990, Typologia i analiza funkcjonalna układów ponadekosystemalnych Warszawy i gmin przyległych na przykładzie Dolnego Mokotowa i miasta Konstancin, [w:] Kostrowicki A. S. (red.), Kształtowanie układów ekologicznych w strefie podmiejskiej Warszawy, Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
• 235.Mazza L., 1988, World Cities and the Future of the Metropoles, Electa, Milano.
• 236.Miasta przyszłości. Wyzwania, wizje, perspektywy, Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Polityki Regionalnej, Unia Europejska 2011.
• 237.Miasto w liczbach, Główny Urząd Statystyczny, Departament Badań Regionalnych i Środowiska Urząd Statystyczny w Poznaniu - Ośrodek Statystyki Miast, 2011, www.stat.gov.pl.
• 238.Mirecka M., 2011, Prawne aspekty ochrony wartości przyrodniczych w planowaniu przestrzennym, [w:] „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, t. LVI, z. 4/2011, PAN KAiU, Warszawa, str. 72-81.
• 239.Morris D., 1982, Self-reliant Cities: Energy and the Transformation of Urban America, Washington.
• 240.Myga-Piątek U., 2005, Historia, metody i źródła badań krajobrazu kulturowego, [w:] Szponar A., Horska-Schwarz S. (red.), „Problemy ekologii krajobrazu”, t. XVI, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław.
• 241.Niemczyk M., Romiszewski A., 1990, Krótki zarys historii planowania Warszawy, [w:] Plany Urbanistyczne Warszawy, Towarzystwo Urbanistów Polskich Oddział Warszawski, Warszawa, str. 11-22.
• 242.Nowakowski M., 2002, Rozpraszanie zabudowy metropolii warszawskiej, [w:] Kamieniecki K. (red.), Miasto za miastem, Raport 3/202, Instytut na Rzecz Ekorozwoju, Warszawa, str. 38-41.
• 243.Nowakowski M., 2006, Rozprzestrzenianie i rozpraszanie zabudowy warszawskiej metropolii, [w:] Kozłowski S., Żywiołowe rozprzestrzenianie się miast, Katolicki Uniwersytet Lubelski, PAN, Białystok, Lublin, Warszawa, str. 151-172.
• 244.Olbrysz A., 2011, Dane o skutkach finansowych obecnych regulacji dla budżetów gmin. Szacunki zobowiązań samo rządów będących wynikiem uchwalonych planów. Referat na konferencji: Finansowe skutki polskiego systemu planowania przestrzennego, Związek Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa.
• 245.Oldenburg R., 2001, Celebrating the Third Place: Inspiring Stories about the „Great good places” at the Heart of our Communities, Maarlowe, New York.
• 246.Paddison R. (red.), 2001, Handbook of urban studies. Sage Publications, London, Thousand Oaks, New Delphi.
• 247.Palej A., 2010, Farmy miejskie - przedsięwzięcia wspomagające strategie zrównoważonego rozwoju miast, [w:] „Czasopismo Techniczne”, z. 14, 6-A, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, Kraków.
• 248.Parteka T., 2005, Warunki transformacji zdegradowanych struktur miejskich w procesie suburbanizacji, [w:] Lorens P. (red.). Problem suburbanizacji, Biblioteka Urbanisty, z. 7, Urbanista, Warszawa, str. 118-126.
• 249.Petelenz M., 2004. Kształtowanie pozytywnych cech przestrzennych w strefie obrzeżnej [w:] Miasto w mieście. Problemy kompozycji, Czasopismo Techniczne, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, seria: Architektura, nr 2-A/2004, str. 159-168.
• 250.Podstawowe informacje o sytuacji demograficznej Polski w żon roku, Główny Urząd Statystyczny, Departament Badań Demograficznych, 2012, www.stat.gov.pl.
• 251.Pogoda J., 2011, Procesy suburbanizacyjne w gminach Piaseczno i Lesznowola. Praca dyplomowa magisterska pod kier. J.M. Chmielewskiego, Politechnika Warszawska, Warszawa.
• 252.Pryor R., 1968, Defining the Rural-Urban Fringe, Social Forces, 47, 2, University of North Carolina Press, str. 202-215.
• 253.Przewoźniak M., 2005, Ekologiczne aspekty suburbanizacji - teoria i realia, [w:] Lorens P. (red.), Problem suburbanizacji, Biblioteka Urbanisty, t. 7, 507, 127-134.
• 254.Przewoźniak M., 2009, Klasyfikacja systemów przyrodniczych miast. Teoria i zastosowania w zarządzaniu obszarami zurbanizowanymi, [w:] Markowski T., Drzazga D. (red.), System przyrodniczy w zarządzaniu rozwojem obszarów metropolitalnych, KPZK PAN, Warszawa.
• 255.Przygoński A., 1980, Powstanie Warszawskie w sierpniu 1944 r., t. I, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• 256.Rajman J., 1997, Strefa podmiejska - mechanizm powstawania i przekształceń, [w:] Geografia, człowiek, gospodarka, Kraków.
• 257.Rakowski W, 1975, Procesy urbanizacji wsi na przykładzie woj. warszawskiego, Studia KPZK PAN, t. L, Warszawa.
• 258.Rakowski W., 1985, Urbanizacja stref podmiejskich, „ Acta Universitatis Lodziensis”, Folia Geographica, nr 5, Łódź.
• 259.Randle A., 1914, Suburban settlement. Saturday Night 3 January 1914, [w:] Harris R., A Working-Class Suburb for Immigrants, „Geographical Review”, Vol. 81, No. 3,1991, Toronto, str. 318-332.
• 260.Romiszewski A., 1983, Rekreacja a osadnictwo, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• 261. Rothblatt D.N., 1994, North American Metropolitan planning. Canadian and US perspectives, „Journal of the American Planning Association”, t. 60, str. 501-520.
• 262.Rowe P., 1991, Making a Middle Landscape, MIT, Cambridge, Mass.
• 263.Różański S., 1930, Plan ogólny zabudowania m.st. Warszawy, [w:] „Kronika Warszawy”, Nr 12, rok VI, Warszawa.
• 264.Różański S., 1979, Moje wspomnienia o współpracy z fanem Chmielewskim, [w:] Początki planowania przestrzennego w Polsce, „Studia i Materiały do Teorii i Historii Architektury i Urbanistyki”, t. XV, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, Warszawa, str. 113-116.
• 265.Rusk D., 1995, Cities without suburbs, Woodrow Wilson Center Press, Washington D.C.
• 266.Sant M., Simon P., 1993, The concept basis for counter urbanization: critique and development, „Australian Geographical Studies”, 31, 2, str. 113-123.
• 267.Sarzyński P., 2012, Wrzask w przestrzeni. Dlaczego w Polsce jest tak brzydko?, Biblioteka Polityki, Warszawa.
• 268.Sebastyański R., 2005, Randtstadt Holland. Od miejskich suburbii do regionalnej metropolii, [w:] Lorens P. (red.), Problem suburbanizacji, „Biblioteka Urbanisty”, z. 7, Urbanista, Warszawa, str. 101-102.
• 269.Sikorska M., 1989, Śródmieście Warszawy. Elementy ciągłości historycznej, Instytut Urbanistyki i Planowania Przestrzennego Politechniki Warszawskiej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, Łódź.
• 270.Sievert Th., 1997, Zwischenstadt, Birkhauser, Basel.
• 271.Siuchniński M. (red.), 1965, Miasta polskie w tysiącleciu, t.1, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo, Wrocław, Warszawa, Kraków.
• 272.Sławiński T., Denis M., 2008, Rozlewanie się zabudowy w świetle zmian ustawodawstwa z 1994 i 2003 r., [w:] Planowanie przestrzenne w Polsce po wprowadzeniu ustroju samorządowego - diagnoza stanu i nowe propozycje, IGPiN, Warszawa.
• 273.Słodczyk J., Klimek R., (red.), 2006, Przemiany przestrzeni miast i stref podmiejskich, Uniwersytet Opolski, Opole.
• 274.Słownik Języka Polskiego PWN, 2000, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• 275.Słownik Języka Polskiego PWN, 1979, Szymczak M. (red.), PWN, Warszawa.
• 276.Słownik Wyrazów Obcych PWN, 2006, Wiśniakowska L. (red.), PWN, Warszawa.
• 277.Smętkowski M., 2009, Nowe relacje między metropolią a regionem: od terytorialnej do sieciowej organizacji przestrzeni, [w:] Jałowiecki B, (red.), Czy metropolia jest miastem?, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa, str. 26-49.
• 278.Smętkowski M., Gorzelak G., Kozak M., Olechnicka A., Płoszaj A., Wojnar K., 2012, Europejskie metropolie i ich regiony: Od krajobrazu gospodarczego do sieci metropolii, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa.
• 279.Smogorzewski J., 1974, System terenów otwartych jako element konstrukcji miasta, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• 280.Solarek K., 1996, Charakterystyczne rozwiązania budynków w niskiej intensywnej zabudowie mieszkaniowej, [w:] Chmielewski J.M. (red.), Niska intensywna zabudowa mieszkaniowa, Katedra Urbanistyki i Gospodarki Przestrzennej, Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej, Warszawa, str. 67-98.
• 281.Solarek K., 2005, Dezurbanizacja południowej strefy podmiejskiej Warszawy. Charakterystyka procesu, główne zagrożenia, [w:] Lorens P. (red.), Problem suburbanizacji, Biblioteka Urbanisty, z. 7, Urbanista, Warszawa, str. 63-70.
• 282.Solarek K., 2005, Dezurbanizacja stref podmiejskich, cz. 1: Charakterystyka strefy podmiejskiej Warszawy, praca własna (grant dziekański nr 503G/1010/316/05), Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej, Warszawa.
• 283.Solarek K., 2006, Dezurbanizacja stref podmiejskich, cz. 2: Analiza procesów suburbanizacyjnych w aglomeracjach europejskich, praca własna (grant dziekański nr 503G/1010/521/06), Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej, Warszawa.
• 284.Solarek K., 2008, Dezurbanizacja sfer podmiejskich, cz. 3: Analiza formalno-prawnych metod sterowania rozwojem stref podmiejskich w wybranych aglomeracjach europejskich, praca własna (grant dziekański nr 503G/1010/512/08), Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej, Warszawa.
• 285.Solarek K., 2011, Współczesne koncepcje rozwoju miasta, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, PAN KAiU, z. 4, Warszawa, str. 51-71.
• 286.Solarek K. i in., 2012, Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Jabłonna, SOL-AR Jerzy Solarek, Warszawa.
• 287.Solon J., 2005, Landscape diversity, [w:] Gutry-Korycka M, (red.), Urban sprawl. Warsaw agglomeration. Case study, WUP, Warszawa.
• 288.Sołtys J., 2009, Wybrane problemy respektowania struktury przyrodniczej w zarządzaniu rozwojem obszarów metropolitalnych, [w:] Markowski T., Drzazga D. (red.), System przyrodniczy w zarządzaniu rozwojem obszarów metropolitalnych, KPZK PAN, Studia CXXIII, Warszawa, str. 51-58.
• 289.Sorkin M., (2009), The End(s) of Urban Design, [w]: Krieger A., Saunders W.S. (red), Urban Design, Minneapolis, London, s. 144-155.
• 290.Squires G.D. (red.), 2001, Urban sprawl; causes, consequences and policy responses, The Urban Press Institute, Washington D.C.
• 291.Stala Z., 1990, Ekofizjograficzne zasady kształtowania struktury przestrzennej miast w planach zagospodarowania przestrzennego, IGPiK, Warszawa.
• 292.Stala Z., 1973, Kształtowanie i ochrona środowiska przyrodniczego na terenie aglomeracji miejskich w Polsce, Instytut Urbanistyki i Architektury, Warszawa.
• 293.Starosta P., 1995, Zbiorowości terytorialne i więzi społeczne. Studia i szkice socjologiczne dedykowane Profesorowi Wacławowi Piotrowskiemu w 70. rocznicę urodzin, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• 294.Starzyński S., 1938, Rozwój stolicy, odczyt wygłoszony w dniu 10 czerwca 1938 r. na zebraniu urządzonym przez Okręg Stołeczny Związku Rezerwistów, Warszawa, przedruk za: Ciborowski A. (red.), 1981, Źródła do studiów nad rozwojem przestrzennym Warszawy, z. 1, Instytut Urbanistyki i Planowania Przestrzennego, Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej, Warszawa, str. 39-124.
• 295.Stasiak A., 1973, Rozwój aglomeracji miejskich w Polsce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• 296.Stasiak A., 1981, Rozwój historyczny strefy podmiejskiej Warszawy, Kronika Warszawy, nr 1/45, str. 31-50.
• 297.Straszewicz L., 1985, Strefa podmiejska. Pojęcia i definicje, „Acta Universitatis Lodziensis”, Folia Geographica, nr 5, Łódź, str. 7-16.
• 298.Straty w potencjale polskiego przemysłu i jego ułomna transformacja po 1989 roku. Wizja nowoczesnej reindustrializacji Polski, raport Polskiego Lobby Przemysłowego, Warszawa 2012.
• 299.Strzelecki Z., Holcel A., 2008, Tereny wiejskie obszaru metropolitalnego miasta Warszawy, [w:] Obszary urbanizacji i semiurbanizacji wsi polskiej a możliwości ich rozwoju w ramach PROW 2007-2013, PAN KPZK, Warszawa, str. 52.
• 300.Strzelecki Z., Kucińska M., 2006, Żywiołowe rozprzestrzenianie się metropolii warszawskiej, [w:] Kozłowski S., Żywiołowe rozprzestrzenianie się miast, Katolicki Uniwersytet Lubelski PAN, Białystok, Lublin, Warszawa, str. 125-150.
• 301.Studium możliwości rozwoju Obszaru Metropolitalnego Warszawy, Wydawnictwo Wojewody Warszawskiego, Warszawa, 1995.
• 302.Studium możliwości rozwoju Obszaru Metropolitalnego Warszawy. Raport końcowy, Chmielewski J.M. (główny projektant), Towarzystwo Urbanistów Polskich, Warszawa 1994.
• 303.Studium Planu Zagospodarowania Przestrzennego Obszaru Metropolitalnego Warszawy, Sławiński T. (generalny projektant), Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego w Warszawie, Warszawa 2011.
• 304.Suchorzewski W., 2000, Transport w strategii rozwoju województwa mazowieckiego, [w:] „Kierunki rozwoju i modernizacji transportu województwa mazowieckiego”, materiały z konferencji naukowo-technicznej, Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Komunikacji, Warszawa, str. 215-249.
• 305.Sumień T., 1992, Forma miasta. Kontekst i anatomia, Agencja Wydawnicza Instytutu Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej, Warszawa.
• 306.Syrkus H., 1976, Ku idei osiedla społecznego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• 307.Syrkus H., 1979, Losy Warszawy funkcjonalnej Jana Chmielewskiego i Szymona Syrkusa, [w:] Początki planowania przestrzennego w Polsce, seria „Studia i materiały do teorii i historii architektury i urbanistyki”, PAN, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, Warszawa, str. 117-124.
• 308.Syrkus H., 1984, Społeczne cele urbanizacji, PWN, Warszawa.
• 309.Szmelter A., 2002, Niezrealizowany projekt miasta - ogrodu Młociny a źródła jego inspiracji, [w:] Idea miasta-ogrodu a tereny zieleni Warszawy, Oddział Warszawski Stowarzyszenia Architektów Polskich, Warszawa, str. 23-32.
• 310.Szmytkowska M., Masik G., 2005, Społeczne aspekty suburbanizacji w obszarze metropolitalnym Trójmiasta, [w:] Lorens P. (red.), Problem suburbanizacji, Urbanista, Warszawa, str. 71-80.
• 311.Szulczewska B., 2002, Teoria ekosystemu w koncepcjach rozwoju miast, Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
• 312.Szulczewska B., 2008, Koncepcja planu ochrony a planowanie gmin i regionów, [w:] „Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej w Rogowie”, R. 10, z. 3 (19)/2008, str. 240-251.
• 313.Szulczewska B., 2009, Plan zielonej infrastruktury: nowa moda czy rzeczywista potrzeba?, [w:] Markowski T., Drzazga D. (red.). System przyrodniczy w zarządzaniu rozwojem obszarów metropolitalnych, Studia KPZK PAN, t. CXXIII, Warszawa, str. 89-96.
• 314.Szulczewska B., Cieszewska A., 2006, Układ przyrodniczy obszaru metropolitalnego: sieć w pierścieniu czy pierścień w sieci, [w:] Kozłowski S. (red.), Żywiołowe rozprzestrzenianie się miast. Narastający problem aglomeracji miejskich w Polsce, KUL, PAN, seria: „Studia nad zrównoważonym rozwojem”, t. II, Białystok, Lublin, Warszawa, str. 49-70.
• 315.Szulczewska B., Kaftan J. (red.), 1996, Kształtowanie systemu przyrodniczego miasta, IGPiK, Warszawa.
• 316.Śleszyński P., 2012, Warszawa i Obszar Metropolitalny Warszawy a rozwój Mazowsza, „Trendy Rozwojowe Mazowsza”, nr 8, Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego, Warszawa, str. 145-154.
• 317.Śliwińska-Ładzińska W., 1981, Urbanistyczne problemy domów wakacyjnych w Polsce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, Łódź.
• 318.Śliwińska W., 1977, Raport z badań prowadzonych w latach 1974-1976 przez IUiPP WA PW, [w:] Projektowanie w procesie budowy drugiego domu w aspekcie ochrony środowiska rekreacyjnego, materiały z seminarium, SARP, Tuczno, str. 28.
• 319.Trębacz P., 2005, Związki międzygminne na obszarach metropolitalnych na przykładzie południowej strefy podmiejskiej. Praca doktorska na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, Warszawa.
• 320.Tuan Yi-Fu, 1987. Przestrzeń i miejsce, przekład: Morawińska A., wstęp: Wojciechowski K., Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• 321.Obszar Metropolitalny Warszawy w 2011 r., Urząd Statystyczny w Warszawie, 2013, www.stat.gov.pl.
• 322.van der Berg L., Drewett R., Klaassen L. H., Rossi A., Vijverberg C.H.T., 1981, Urban Europe, A study of growth and decline, Pergamon Press, Oxford.
• 323.van der Veer J., 1994, Metropolitan government and city-suburban cleavages: differences between old and young metropolitan areas, „Urban Studies”, nr 31, str. 1057-1079.
• 324.Wallis A., 1987, Ameryka - Miasto, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa.
• 325.Wallis A., 1967, Socjologia wielkiego miasta, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• 326.Warszawa odbudowana czy przebudowana? Planowanie przestrzenne w Polsce Ludowej 1945-1985, Materiały do dyskusji, Biuro Naczelnego Architekta Miasta Urzędu m.st. Warszawy, Warszawa 2005.
• 327.Wejchert K., 1984, Elementy Kompozycji Urbanistycznej, wyd. II, Arkady, Warszawa.
• 328.Wejchert K., Hryniak Z., 1978, Materiały pomocnicze do wykładu: Elementy Kompozycji Urbanistycznej, Instytut Urbanistyki i Planowania Przestrzennego, Warszawa.
• 329.Węcławowicz G. (red.), 2002, Warszawa jako przedmiot badań w geografii społeczno-ekonomicznej, Prace Geograficzne, 184, IGiPZ PAN, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• 330.Węcławowicz G., 1988, Struktury społeczno-przestrzenne w miastach polski. Prace Habilitacyjne, IGPiZP PAK, Ossolineum, Wrocław.
• 331.Węcławowicz G., 1991, Zróżnicowanie społeczno-przestrzenne w aglomeracji Warszawy (1978 i 1988), „Zeszyty IGPiPZ PAN”, nr 10.
• 332.Węgleński J., 1983. Urbanizacja, kontrowersje wokół pojęcia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• 333.Węgleński J., 1988, Metropolitalna Ameryka, Wiedza Powszechna, Warszawa.
• 334.Więłfaw-Michniewska J., 2006, Krakowskie suburbia : ich społeczność, IGiGP Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
• 335.Wilski J., 1990, Studia rozwoju Warszawskiego Zespołu Miejskiego, [w:] Plany Urbanistyczne Warszawy, Towarzystwo Urbanistów Polskich Oddział Warszawski, Warszawa, str. 31-39.
• 336.Wstępna ocena stanu infrastruktury technicznej OMW, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej, Warszawa 1994, str. 26.
• 337.Wstępny projekt planu zagospodarowania Obszaru Metropolitalnego Warszawy, Sławiński T. (generalny projektant), Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego w Warszawie, Warszawa 2006.
• 338.Wycichowska B., 2008, Specyfika krajobrazu wizualnego i jego klasyfikacja, [w:] Klasyfikacja krajobrazu. Teoria i praktyka, „Problemy Ekologii Krajobrazu”, t. XX, Instytut Architektury i Urbanistyki, Politechnika Łódzka, str. 257-263.
• 339.Wyganowski S., 2002, Czy można zarządzać rozprzestrzenianiem się miast?, [w:] Kamieniecki K. (red.), Miasto za miastem. Raport 3/202, Instytut na Rzecz Ekorozwoju, Warszawa, str. 23-26.
• 340.Yiftachel O., Alexander I., 1995, The state of metropolitan planning: decline or restructuring? Environment and Planning, Government and Policy, nr 13, str. 273-296.
• 341.Zachariasz I., 2011, Mechanizmy finansowania kosztów urbanizacji stosowane w krajach zachodnich, referat na konferencji: „Finansowe skutki polskiego systemu planowania przestrzennego”, Związek Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa.
• 342.Zagożdżon A., 1988, Sieć osadnicza, zmienność i trwałość, [w:] Jałowiecki B., Kaltenberg-Kwiatkowska E. (red.), Proces urbanizacji i przekształcenia miast w Polsce, Ossolineum, Wrocław, Warszawa, str. 57-74.
• 343.Zahn E. & Milling P., 1972, The Limits to Growth, Report for the Club of Rome, Universe Books, New York.
• 344.Zakirova B., 2008, Shrinkage at the urban fringe: Case studies in the Berlin-Brandenburg Metropolitan Region, Materiały z kongresu ACSP&AOSP: „Shrinking cities: A new label for an old city divide?”, Chicago.
• 345.Zathey M., 2003, Wrocławska strefa suburbialna, [w:] Jażdżewska I. (red.), Funkcje metropolitalne i ich rola w organizacji przestrzeni, XVI Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Łódź.
• 346.Zathey M., 2005, Proces suburbanizacji w regionie miejskim Wrocławia - wrocławska strefa suburbialna, [w:] Lorens P. (red.). Problem suburbanizacji, Biblioteka Urbanisty, z. 7, Urbanista, Warszawa, str. 191-200.
• 347.Zawadzki L., 1979, Strefa podmiejska - wybrane problemy zagospodarowania przestrzennego, [w:] „Przegląd Geograficzny”, t, LI, z. 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• 348.Zgliński W., 1994, Kształtowanie się strefy żywicielskiej aglomeracji warszawskiej, „Prace Geograficzne”, nr 6, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław, Warszawa, Kraków.
• 349.Zgliński W., 2006, Przekształcenia restrukturyzacyjno-własnościowe Państwowych Gospodarstw Rolnych oraz obecne zagospodarowanie obszarów popegeerowskich. Załącznik i do raportu z badań: „Rynki pracy na obszarach popegeerowskich".
• 350.Zieliński A., 2011, Granice władztwa planistycznego gminy w wybranych orzeczeniach sadów administracyjnych, „Przegląd Prawa Rolnego”, Repozytorium Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza (AMUR), Poznań, Nr 2 (9) -2011, str. 259-266.
• 351.Ziemilski A., Skórzyński Z., 1983, Strefa podmiejska w świadomości potocznej (uwagi i refleksje), [w:] Majdecki L., Wolski P., Kształtowanie krajobrazu stref podmiejskich, materiały z sesji naukowej, Wydawnictwo SGGW-AR, Warszawa, str. 21-29.
• 352.Zimny H. (red.), 1990, Funkcjonowanie układów ekologicznych w warunkach zurbanizowanych, Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
• 353.Ziółkowski J., 1996, Socjologiczne aspekty urbanizacji w Europie. Niektóre problemy i kierunki badań, [w:] Urbanizacja a relacje społeczne wsi i miasta, „Materiały i Studia”, Seria 4, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, str. 3-23.
• 354.Zipser T., 1995, Nowa generacja planów zagospodarowania przestrzennego - podstawy merytoryczne i techniki wspomagające, [w:] II Międzynarodowa Konferencja „Gospodarka przestrzenna gmin - harmonizowanie interesów publicznych i prywatnych”, Kraków.
• 355.Zuziak Z.K., 2005a, Problemy interpretacji struktury przestrzennej obszarów metropolitalnych, [w:] Lorens P. (red.), Integracja i dezintegracja obszarów metropolitalnych, Biblioteka Urbanisty, z. 6, Urbanista, Warszawa, str. 40-52.
• 356.Zuziak Z.K., 2005b, Strefa podmiejska w architekturze miasta. W stronę nowej architektoniki regionu miejskiego, [w:] Lorens P. (red.), Problem suburbanizacji, „Biblioteka Urbanisty”, z. 7, Urbanista, Warszawa, str.17-32.
• 357.Zuziak Z.K., 2008, O tożsamości urbanistyki, Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki, Kraków.