Kobieta i mężczyzna za kierownicą. Psychologiczne aspekty różnic płciowych w zachowaniu na drodze

• Autorzy: Odachowska E. , Ścigała D. K.

Warianty tytułu

EN

Woman and man behind the steering wheel. Psychological aspects of sex differences in the behaviour on the road

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Badacze od dawna próbują ustalić różnice i podobieństwa między kobietami i mężczyznami w zakresie funkcjonowania w różnych sferach życia. Analizy dotyczą zarówno sposobu funkcjonowania poznawczego, w tym sprawności intelektualnej, jak również społecznego i emocjonalnego. Z punktu widzenia psychologii transportu istotny jest toczący się odwieczny spór pomiędzy kobietami a mężczyznami w zakresie umiejętności prowadzenia pojazdu i zachowania na drodze. Przysłowiowa „kobieta za kierownicą” mężczyznom zazwyczaj kojarzy się pejoratywnie, zdarzają się też kobiety, które dość stanowczo reagują na zbyt pasywną jazdę swoich koleżanek. Niniejszy artykuł stanowi próbę zweryfikowania, czy przekonania oparte na wiedzy "zdroworozsądkowej" mają swoje uzasadnienie empiryczne. W prezentowanych analizach skupiono się na omówieniu niektórych różnic oraz podobieństw między kobietami i mężczyznami w zakresie ich zdolności poznawczych - mechanizmów przetwarzania informacji, takich jak pamięć, uwaga, percepcja, ale również pewnych zmiennych osobowościowych i temperamentalnych, mających wpływ na zachowanie.

EN

Researchers have long been trying to determine the differences and similarities between women and men in terms of functioning in various spheres of life. The analyses concern both cognitive functioning, including intellectual capacity, as well as social and emotional one. From the viewpoint of transport psychology, important is an ongoing age-old dispute between women and men on the driving skills and behaviour. The proverbial "woman behind the wheel" usually brings about negative connotations to men, although there are also women who react quite strongly too passive driving of other women. This article is an attempt to verify whether the conviction based on the knowledge of „common sense” has their empirical justification. The presented analyses focus on discussing some of the differences and similarities between women and men in terms of their cognitive abilities - the mechanisms of information processing, such as memory, attention, perception, but also certain temperament and personality variables affecting behaviour.

Słowa kluczowe

PL

płeć; psychologia transportu; kierowanie; pojazd

EN

sex; transport psychology; driving

• Wydawca: Wydawnictwo ITS
• Czasopismo: Transport Samochodowy
• Rocznik: 2014
• Tom: z. 2
• Strony: 45--71
• Opis fizyczny: Bibliogr. 30 poz., wykr.

Twórcy

autor

Odachowska E.

• Instytut Transportu Samochodowego

autor

Ścigała D. K.

• Akademia Pedagogiki Specjalnej w Warszawie

Bibliografia

• [1] Bem S.L. (1976). Sex typing and the avoidance of cross-sex behavior. Journal of Personality and Social Psychology, 33, 48.
• [2] Bem S.L. (1988). Androgynia psychiczna a tożsamość płciowa. W: Psychologia społeczna. Materiały dydaktyczne dla studentów SWPS. Tom 1. Warszawa: SWPS.
• [3] Björklund G.M. (2008). Driver irritation and aggressive behaviour. Accident Analysis and Prevention, 40, 1069-1077.
• [4] Boski P., Miluska J. (1999). Zarys i poziom analizy problematyki [w:] P. Boski, J. Miluska (red.) (1999). Męskość - Kobiecość w perspektywie indywidualnej i kulturowej. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
• [5] Cahill, L. (2005). Dwie płcie, dwa mózgi. „Świat Nauki” 6, 24-31.
• [6] Ciarkowska, W. (1998). Płeć a funkcjonowanie poznawcze człowieka - zdolności werbalne i przestrzenne, w: Psychologia Wychowawcza, tom XLI.
• [7] Damasio, A. (1999). Błąd Kartezjusza, Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
• [8] Eysenck S. B. G., Eysenck H. J. (1977). The place of impulsiveness in a dimensional system of personality description. British Journal of Social and Clinical Psychology.
• [9] Gladue, B.A., Beatty, W.W., Larson, J., Staton, R.D. (1990). Sexual orientation and spatial ability in men and women. Psychobiology 101–108.
• [10] Grabowska, A. (1997). Płeć mózgu, w: Studia Psychologiczne, tom XXXVI.
• [11] Herman-Jeglińska, A. (1999). Różnice między kobietami a mężczyznami w zdolnościach poznawczych i organizacji funkcjonalnej mózgu: wpływ płci psychicznej, w: Przegląd Psychologiczny, tom 42.
• [12] Hoolden C. (1991). Is “gender gap” narrowing? Science 253, 959–960.
• [13] Kimura D. (1992). Mózg a płeć. „Świat Nauki” 11, 84-93.
• [14] Kuczyńska A. (1992). Inwentarz do oceny płci psychologicznej. Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
• [15] Moir, A., Jessel, D. (2004). Płeć mózgu. Warszawa: PIW.
• [16] Odachowska E. (2010). Temperamentalne uwarunkowania zachowań ryzykownych na podstawie kierowców: praca magisterska. Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie: materiał niepublikowany.
• [17] Odachowska E. (2012). Temperament a skłonność do zachowań ryzykownych w ruchu drogowym. Transport Samochodowy 1/2012, Warszawa: Wydawnictwo ITS.
• [18] Skubacz, J., Nęcka, E. (1995). Eksperymentalna analiza zachowania dziewcząt i chłopców w warunkach wymagających selektywności i podzielności uwagi, w: Przegląd Psychologiczny, tom 38.
• [19] Stawiarska-Lietzau M. (2006). Wybrane podmiotowe uwarunkowania skłonności do ryzyka u kobiet i mężczyzn. W: M. Goszczyńska i R. Studenski (red.), „Psychologia zachowań ryzykownych. Koncepcje badania praktyka”. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie ŻAK.
• [20] Strelau J. (2002). Biologiczna teoria poszukiwania doznań Zuckermana.W: J. Strelau. Psychologia temperamentu. Warszawa: Wydawnictow Naukowe PWN.
• [21] Strelau, J. (1995). Temperament, osobowość, działanie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• [22] Strelau, J. (1996). Temperament a stress: Temperament jako czynnik moderujący stresory, stan i skutki stresu oraz radzenie sobie ze stresem. [w:] I. Heszen_Niejodek, Z. Ratajczak (red.),. Człowiek w sytuacji stresu: problemy teoretyczne i metodologiczne (s. 88-132). Katowice. Wyd. Uniwersytetu Śląskiego.
• [23] Tarnowski, A. (2007). Temperament jako predykator zachowań kierowców. W: "Bezpieczeństwo na drogach - edukacja i diagnostyka kierujących pojazdami. Monografia. Red. W. Horst, G. Dahlke. Wydawnictwo Instytutu Inżynierii Zarządzania Politechniki Poznańskiej. Poznań. (Wersja elektroniczna).
• [24] Wechsler, D. (1958). Sex differences in intelligence, The Measurement and Appraisal of Adult Intelligence. Baltimore:Williams and Wilking
• [25] Wontorczyk A. (2011). Niebezpieczne zachowanie kierowców. Psychologiczny model regulacji zachowań w ruchu drogowym. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• [26] Wypadki Drogowe w Polsce w 2013 roku. Warszawa: KGP
• [27] Zawadzki, B., Strelau, J. (1997). Formalna charakterystyka zachowania – Kwestionariusz temperamentu. Warszawa. Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
• [28] Zuckerman M. (1979). Sensation Seeking: Beyond the Optimal Level of Arousal. Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• [29] Zuckerman M. (2007). The Sensation Seeking Scale V (SSS-V): Still Reliable and Valid. Personality and Individual Differences, 43, 1303-1305.
• [30] Zuckerman M. (2008). Rose Is a Rose Is a Rose: Content and Construct Validity. Personality and Individual Differences, 45, 110-112.