Historical metallurgical activities and environment pollution at the substratum level of the Main Market Square in Krakow

• Autorzy: Wardas-Lasoń M. , Garbacz-Klempka A.
• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The main purpose of the interdisciplinary research described in the present paper is to determine the characteristics of ground environment changes in the Main Market Square area, and to compare these with analyses of metal artefacts. The elemental composition of metal artefacts and the degree of contamination of archaeological layers make it possible to consider both as specific indicators, including being geoindicators that are helpful in establishing the chronology of layers. Metal-artefact samples come from archaeological layers originating from different parts of the Great Weigh House. Layers were sampled, both in this region and also in a neighbouring area at the entrance to Bracka Street — trench A. They were collected from an area of archaeological excavations, which were carried out in the years 2005–2010, reaching down to a depth of 4 meters. All artefacts come primarily from cultural layers and structures - probably linked to workshops in the early medieval settlement which functioned in the area of the Main Market Square in the 12th and early 13th century. However, archaeological analysis of historical material allowed us to more precisely date metal arte-facts to the turn of the fourteenth and fifteenth centuries, which was confirmed by analysis of the radiocarbon age of a sample from Room R of the Great Scales, from layer 109. Average concentrations (mg/kg) of Pb of 128454 and Cu of 108610 were determined in this sample to the AAS, which significantly exceeded of the most concentration values characteristic of the layers from the Great Weigh House.

Słowa kluczowe

EN

Krakow; archaeological layers; metallurgical artefacts; historical contamination; lead and copper

• Wydawca: De Gruyter
• Czasopismo: Geochronometria
• Rocznik: 2016
• Tom: Vol. 43, no. 1
• Strony: 59--73
• Opis fizyczny: Bibliogr. 59 poz., rys., wykr.

Twórcy

autor

Wardas-Lasoń M.

• AGH University of Science and Technology, Faculty of Geology, Geophysics and Environmental Protection, Aleja Mickiewicza 30, 30-059 Krakow, Poland
• The Layers Historical Research Centre at AGH-UST, Reymonta 23, 30-059 Kraków, Poland

autor

Garbacz-Klempka A.

• AGH University of Science and Technology, Faculty of Foundry Engineering, Reymonta 23, 30-059 Kraköw, Poland
• The Layers Historical Research Centre at AGH-UST, Reymonta 23, 30-059 Kraköw, Poland

Bibliografia

• 1. Baltakov G, 2008. Culture layers as geological objects. In: Gaydarska B and Gurova M, eds., Geoarchaeology and Archaeomineralogy, Proceedings of the International Conference, 29-30 October 2008, Sofia: 274–276.
• 2. Bodnar R, Rozmus D and Szmoniewski B, 2005. Hutnictwo srebra i ołowiu we wczesnym średniowieczu w świetle odkryć w Dąbrowie Górniczej i Łośniu (Metallurgy silver and lead in the early Middle Ages in the light of the findings in the Dąbrowa Górnicza and Łosień). In: Saperka J and Witkowski S, eds., Osadnictwo nad Przemszą i Brynicą w średniowieczu. Sosnowiec-Cieszyn: 9–54 (in Polish).
• 3. Boroń P, eds., 2013. Argenti Fossores Et Alii Znaczenie gospodarcze wschodnich części Górnego Śląska i zachodnich krańców Małopolski w późnej fazie wczesnego średniowiecza X-XII wiek (The economic importance of the eastern part of Upper Silesia and western ends of the Malopolska the Late Middle Ages the X-XII century). Polskie Towarzystwo Historyczne, Oddział w Katowicach, Wrocław: 418pp (in Polish).
• 4. Bronk Ramsey C and Lee S, 2013. Recent and Planned Developments of the Program OxCal, Radiocarbon 55(2–3): 720–730.
• 5. Buśko C and Głowa W, 2010. Osada przedlokacyjna na Rynku krakowskim (Presettlement on Krakow's Market Square). Krzysztofory, Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa 28(2): 145–152 (in Polish).
• 6. Buśko C and Komorowski W, 2007. Rynek (Market). In: Czaja R and Noga Z, eds., Atlas historyczny miast polskich - Kraków (Małopol-ska), V: Małopolska, 1, Kraków: 96pp (in Polish).
• 7. Buśko C, Dereń M and Garbacz-Klempka A, 2009. Lead and copper confectioning in Kraków Wielka Waga (the Great Scales). In: Chudziakowa J, eds., Wytwórczość w Polsce średniowiecznej i nowożytnej, Archaeologia Historica Polona 18: 7–20.
• 8. Cembrzyński P, 2011. Ze studiów nad życiem codziennym w średniowiecznym mieście - Zaopatrzenie w wodę i usuwanie nieczystości w miastach stref bałtyckiej i sudecko-karpackiej w XIII-XVI wieku (Water supply and waste disposal in cities of the Baltic and sudeten-carpathians zones in the 13 th –16 th centuries). Wratislavia antiqua 14: 135pp (in Polish).
• 9. Charzyński P, 2006. Testing WRB On Polish Soils, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika Toruń: 110pp.
• 10. Charzyński P, Hulisz P and Bednarek R, 2013. Technogenic Soils of Poland. Polish Society of Soil Science, Toruń: 357pp.
• 11. Czop M, Motyka J, Wardas-Lasoń M and Tabaszewski W, 2010. Warunki hydrogeologiczne rejonu Rynku Głównego w Krakowie (Hydrogeological conditions of the area the Main Market Square). Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa28(2): 163–176 (in Polish).
• 12. Dąbrowski J and Hensel Z, 2005. Metallgießerei in der älteren Bronzezeit in Polen. Prähistorische Zeitschrift 801: 5–20.
• 13. Garbacz-Klempka A and Rzadkosz S, 2009. Metallurgy of Copper in the Context of Metallographic Analysis of Archeological Materials Excavated at the Market Square in Krakow. Archives of Metallurgy and Materials 54(2): 281–288.
• 14. Garbacz-Klempka A, Rzadkosz S, Klempka R and Ossowski W, 2015. Metallographic and Corrosion Research of Copper from Archaeo-logical Sites. Metalurgija 54(1): 217–220.
• 15. Garbacz-Klempka A, Wardas-Lasoń M and Rzadkosz S, 2012. Miedź i ołów – zanieczyszczenia historyczne na Rynku Głównym w Krakowie (Copper and lead – the historical origin of the base soils contamination of the Market Square in Krakow). Archives of Foundry Engineering 12(1): 33–38 (in Polish).
• 16. Gaydarska B and Gurova M, eds., 2008. Geoarchaeology and archaeo-mineralogy. Proceedings of the International Conference, 29–30 October 2008, Sofia: 391pp.
• 17. Gedl M, 1982. Zarys dziejów metalurgii miedzi i brązu na ziemiach polskich do początku epoki żelaza (The outline of the history of metallurgy of copper and bronze in the Polish lands to the beginning of the Iron Age). Pamiętnik Muzeum Miedzi 1, Legnica: 33–66.
• 18. Głowa W, Garbacz-Klempka A and Rozmus D, 2010. Olkuski ołów na Rynku Głównym w Krakowie (Olkuski lead on the Market Square in Krakow). Ilcusiana 3: 17–39 (in Polish).
• 19. Głowa W and Garbacz-Klempka A, 2010. Z badań nad wytwórczością średniowiecznych ozdób (On the study of the production of orna-ments in the Middle Ages). Krzysztofory, Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa 28(2): 97–110 (in Polish).
• 20. Gołembnik A, 2012. Metodyka archeologicznych badań terenowych w dobie przemian technologicznych – przykład wilanowski (Metho-dology of archaeological fieldwork in the era of technological change - such as Wilanów). In: Wardas-Lasoń M eds., Nawarstwienia historyczne miast, Forum Naukowe 2008, Wydawnictwa AGH Kraków: 237–259 (in Polish).
• 21. Górski J, 2012. Osadnictwo prahistoryczne i wczesnośredniowieczne na terenie Nowej Huty – 6000 lat tradycji (Prehistoric and early me-dieval settlement in Nowa Huta - 6000 years of tradition). In: Wardas-Lasoń M eds., Nawarstwienia historyczne miast, Forum Naukowe 2008, Wydawnictwa AGH Kraków: 129–156 (in Polish).
• 22. Kabata-Pendias A and Mukherjee AB, 2007. Trace Elements from Soil to Human, Springer: 550pp.
• 23. Kadłuczka A, 2004. Projekt nowej nawierzchni Rynku Głównego w Krakowie i modernizacja jego infrastruktury podziemnej (The pro-ject of the new pavement Main Market Square and modernization of its underground infrastructure). Wiadomości Konserwatorskie 16: 5–12 (in Polish).
• 24. Kafkala IG, Parpodis K, Serelis KG and Papazoglou EG, 2011. Soil pollution as a tool for the detection of ancient metallurgy work-shops and associated native flora. Proceedings of the 3rd Interna-tional CEMEPE & SECOTOX Conference, Skiathos, June 19–24: 259–265.
• 25. Kasprzak A, Motyka J and Wardas-Lasoń M, 2013. Changes in the chemical composition of groundwater in quaternary aquifer in Old Krakow Poland years 2002–2012. Geology Geophysics & Envi-ronment 39(2): 143–152, DOI 10.7494/geol.2013.39.2.143.
• 26. Kleczkowski AS, 1967. Hydrochemical anomalies and their relation to the structure of the bedrock of the Cracow Old Town. Annales So-cietatis Geologorum Poloniae 341(2): 161–169.
• 27. Kmietowicz-Drathowa I, 1974. Wstępna rekonstrukcja naturalnej topografii centrum Krakowa (Preliminary reconstruction of the natural topography of the city center). Materiały Archeologiczne 15: 151–159 (in Polish).
• 28. Komorowski W and Sudacka A, 2008. Rynek Główny w Krakowie (Market Square in Krakow). Ossolineum, Kraków: 416pp (in Polish).
• 29. Kulig R, 2007. Metale nieżelazne obróbka metali hutnictwo metali nieżelaznych informator (Non-ferrous metals metalworking non-ferrous metallurgy the informant). Wrocław: 256pp (in Polish).
• 30. Kutrzeba S, 1902. Handel Krakowa wieków średnich na tle stosunków handlowych Polski (Medieval Commerce in Cracow Against the Background of Commercial Relations in in Poland). Kraków: 394pp (in Polish).
• 31. Lityńska-Zając M, 2005. Chwasty w uprawach roślinnych w pradziejach i wczesnym średniowieczu (Weeds in Prehistoric and Early Medieval Plants Cultivation). Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Kraków: 444pp (in Polish).
• 32. Łyskowski M and Wardas-Lasoń M, 2012. Georadar investigations and geochemical analysis in contemporary archaeological studies. Geology Geophysics & Environment 38(3): 307–315, DOI 10.7494/geol.2012.38.3.307.
• 33. Molenda D, 2001. Polski ołów na rynkach Europy Środkowej w XIII-XVII wieku (Polish lead in the markets of Central Europe in the thirteenth-seventeenth century). IAE PAN Warszawa: 226pp (in Polish).
• 34. Monge G, Jimenez-Espejo FJ, García-Alix A, Martínez-Ruiz F, Mattielli N, Finlayson C, Ohkouchi N, Cortés Sánchez M, Bermúdez de Castro JM, Blasco R, Rosell J, Carrión J, Rodríguez-Vidal J and Finlayson G, 2015. Earliest evidence of pollution by heavy metals in archaeological sites, Scientific Reports 5: 14252, DOI 10.1038/srep14252.
• 35. Mueller-Bieniek A, 2010. Rośliny spożywane w średniowiecznym Krakowie na podstawie danych archeobotanicznych (Useful plants in archaeobo-tanical studies of medieval Kraków), Krzysztofory, Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa 28(2): 151–162 (in Polish).
• 36. Motyka J, Wardas-Lasoń M, Czop M and Kasprzak A, 2012. Chemizm wód podziemnych w rejonie Rynku Głównego w Krakowie w świetle nowych danych (Chemistry of groundwater in the vicinity of the Main Market Square in Krakow in the light of new data). In: Wardas-Lasoń M eds., Nawarstwienia historyczne miast, Forum Naukowe 2008, Wydawnictwa AGH Kraków: 311–330 (in Polish).
• 37. Pawlikowski M, Wardas M and Such J, 2008. The investigation of geoarchaeological layers of Krakow City Poland. In: Gaydarska B and Gurova M, eds., Geoarchaeology and Archaeomineralogy, Proceedings of the International Conference, 29–30 October 2008, Sofia: 277–281.
• 38. Piekalski J, 2004. Elementy infrastruktury średniowiecznego Wrocławia (Infrastructure elements of medieval Wrocław). In: Piekalski J and Wachowski K, eds., Wrocław na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych, Wratislavia antiqua 6: 9–24 (in Polish).
• 39. Plaza MT, 2015. Metallurgical traditions under Inka rule: a technological study of metals and technical ceramics from the Aconcagua Valley Central Chile. Journal of Archgaeological Science 54: 86–98, DOI 10.1016/j.jas.2014.11.029.
• 40. Poleski J, 2013. Małopolska w VI-X wieku. Studium Archeologiczne (Malopolska in VI-X century. Archaeological study). Historica Iagellonica, Kraków: 399pp (in Polish).
• 41. Radwański K, 1975. Kraków przedlokacyjny - Rozwój przestrzenny (Cracow before the grainting of the Foundation Charter). Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne, Kraków: 403pp (in Polish).
• 42. Reimer PJ, Bard E, Bayliss A, Beck JW, Blackwell PG, Bronk Ramsey C, Grootes PM, Guilderson TP, Haflidason H, Hajdas I, Hatte C, Heaton TJ, Hoffmann DL, Hogg AG, Hughen KA, Kaiser KF, Kromer B, Manning SW, Niu M, Reimer RW, Richards DA, Scott EM, Southon JR, Staff RA, Turney CSM and van der Plicht J, 2013. IntCal13 and Marine13 Radiocarbon Age Calibration Curves 0–50000 Years cal BP. Radiocarbon 55(4): 1869–1887.
• 43. Rosenbaum MS, McMillan AA, Powell JH, Cooper AH, Culshaw MG, Northmore KJ, 2003. Classification of artificial (man-made) ground. Engineering Geology 69(3–4): 399–409, DOI 10.1016/S0013-7952(02)00282-X.
• 44. Rzadkosz S, Garbacz-Klempka A and Głowa W, 2012. Kupferhaus czyli o miedzi w średniowiecznym Krakowie (Kupferhaus ie copper in medieval Krakow). Przegląd Odlewnictwa 5–6: 218–226 (in Polish).
• 45. Sokołowski T, Wacnik A, Wardas M, Pawlikowski M, Pazdur A, Madeja J, Woronko B and Madej P, 2008. Changes of natural environment in Krakow downtown – its chronology and directions. Case geoarchaeological studies of Krupnicza street site. Geochronometria 31: 7–19, DOI 10.2478/v10003-008-0013-x.
• 46. Sowina U, 2009. Woda i ludzie w mieście późnośredniowiecznym i wczesnonowożytnym. Ziemie polskie z Europą w tle (Water Sup-ply of the Late Medieval and Early Modern Town in the Polish Land). Wydawnictwo IAiE, PAN, Kraków: 488pp (in Polish).
• 47. Sowina U, 2016. Water, Towns and People. Peter Lang Edition, Frankfurt am Main, Berlin, Bern, Bruxelles, New York, Oxford, Wien: 529pp.
• 48. Stos-Gale ZA and Gale NH, 2010. Bronze Age metal artefacts found on Cyprus – metal from Anatolia and the Western Mediterranean. Trabajos de Prehistoria 672: 389–403, DOI 10.3989/tp.2010.10046.
• 49. Szejbal-Dereń K and Garbacz-Klempka A, 2010. Działalność krakowskiej Wielkiej Wagi w kontekście badań metaloznawczych (Activity of Great Weigh House of Krakow in the context of metallurgical research). Krzysztofory, Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa 28(2): 31–50 (in Polish).
• 50. Schejbal-Dereń K and Dereń M, 2010. Wielka Waga na krakowskim Rynku w świetle badań archeologicznych (Great Weight House on Krakow's Market Square, in the light of archaeological research). Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa 28(2): 7–30 (in Polish).
• 51. Schejbal-Dereń K and Dereń M, 2011. Świadki ziemne świadkami historii. Znaczenie badań archeologicznych dla poznania dziejów Wielkiej Wagi i przeszłości południowo-wschodniego rejonu Rynku Głównego w Krakowie (The importance of archaeological research for understanding the history of the Great Weight House and past the south-eastern area of the Main Market Square). Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa 29: 61–94 (in Polish).
• 52. Wardas M, Pawlikowski M, Zaitz E and Zaitz M, 2008. Underground Infrastructure of Historical Cities as Exceptionally Valuable Cultural Heritage. In: Madryas C, Przybyła B and Szot A, eds., Underground Infrastructure of Urban Areas, CRC Press, Wrocław: 275–285, DOI 10.1201/b10996-30.
• 53. Wardas-Lasoń M and Lasoń A, 2013. Charakterystyka fizykochemiczna osadów wodnych żużli i skał z rejonu historycznej kopalni złota w Złotym Stoku (Physicochemical characteristics of water sediments slags and rocks from the area of historical goldmine in Złoty Stok). In: Zagożdżan PP and Madziarz M, eds., Dzieje górnictwa – element europejskiego dziedzictwa kultury 5: 161–173 (in Polish).
• 54. Wardas M and Such J, 2009. Analiza zawartości metali ciężkich w nawarstwieniach historycznych Krakowa i ich rola wskaźnikowa w badaniach archeologicznych (Analysis of the content of heavy metals within historical sequence layers of Krakow and their role as indicators in archaeological research). Geologia, Kwartalnik Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie, 35 (1) Nawarstwienia historyczne Krakowa: 101–115.
• 55. Waters MR, 1992. Principles of geoarchaeology a North American perspective. The University of Arizona Press: 398pp.
• 56. Wyrozumski J, 1992. Dzieje Krakowa: Kraków do schyłku wieków średnich (History of Cracow: Krakow until the late Middle Ages). Wydawnictwo Literackie, Kraków: 573pp (in Polish).
• 57. Wyrozumski J, eds., 2007. Kraków, Nowe studia nad rozwojem miasta (Krakow, A new study on the development of the cit). Biblioteka Krakowska 150, TMZiHK, Kraków: 932pp (in Polish).
• 58. Wyrozumski J, 2010. Cracovia Mediaevalis. Avalon, Kraków: 520pp (in Polish).
• 59. Zaitz E, 2012. Przedlokacyjne osadnictwo na terenie Krakowa (The settlement of Kraków before the settlement charter). Analecta Archaeologica Ressoviensia 7: 187–270 (in Polish).

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę