Zmiany nazw dróg i ścieżek na ziemi Kłodzkiej po II wojnie światowej jako przykład dehumanizacji krajobrazu

• Autorzy: Kołodziejczyk K.

Warianty tytułu

EN

Changes of names of roads and paths in the Kłodzko land after the second world war as an example of landscape dehumanisation

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Ziemia kłodzka jest przykładem obszaru, na którym po II wojnie światowej miała miejsce prawie całkowita wymiana ludności niemieckiej na polską. Konsekwencją było zastąpienie dotychczasowych nazw miejscowych, mających niejednokrotnie średniowieczną genezę, zestawem określeń polskich, który nie tylko był znacznie uboższy i jedynie częściowo nawiązywał do tradycji, ale także nie zawsze przyjął się wśród lokalnej społeczności. Celem artykułu jest porównanie liczebności i charakteru określonej grupy nazw geograficznych – nazw dróg i ścieżek, które funkcjonowały we wschodniej części ziemi kłodzkiej w XX w. Analiza porównawcza map topograficznych w skali 1:25 000 z różnych okresów (jednej przedwojennej i dwóch powojennych) wykazała ogromny spadek liczby określeń, choć z drugiej strony zestaw mian używanych przez ludność mógł być większy, czego dowodzą m.in. publikacje o charakterze turystycznym.

EN

Kłodzko land represents an area where after the 2nd world war the German population was almost completely substituted by Polish inhabitants. As a consequence, instead of hitherto existing local names – sometimes dating back to the middle ages – a set of Polish names was introduced. Unfortunately, the number of names was smaller and their character only partly linked with the tradition. Moreover, some of them were not accepted by the local community. The aim of the article is to compare the number and character of a specific type of geographical names – those connected with roads and paths, which were in use in the eastern part of the Kłodzko land in the 20th century. A comparative analysis of maps in 1:25 000 scale (one pre-war and two post-war) proved an exceptional loss in the number of those names. However, the set of names used by the local community could have been bigger. As an evidence tourist publications can be mentioned.

Słowa kluczowe

PL

nazwy geograficzne; dehumanizacja; krajobraz; ziemia kłodzka; metoda porównawcza

EN

geographical names; dehumanisation; landscape; Kłodzko land; comparative method

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2015
• Tom: nr 29
• Strony: 53--70
• Opis fizyczny: Bibliogr. 32 poz., ryc., tab.

Twórcy

autor

Kołodziejczyk K.

• Uniwersytet Wrocławski, Wydział Nauk o Ziemi i Kształtowania Środowiska Wrocław, Polska

Bibliografia

• Atlas podziału hydrograficznego Polski. Część 2: zestawienia zlewni. 2005: Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Warszawa.
• Chylińska D., Kosmala G. 2010: Krajobrazy bezimienne? Zmiany nazw terenowych na Śląsku (na wybranych przykładach) [w:] Studia krajobrazowe a ginące krajobrazy, Praca zbiorowa (red.): D. Chylińska, J. Łach, Zakład Geografii Regionalnej i Turystyki, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław: 235-253.
• Ciok S. 1995: Zmiany ludnościowe i osadnicze w Sudetach [w:] Acta Universitatis Wratislaviensis, Prace Instytutu Geograficznego, seria B, XII: 51-64.
• Conedera M., Vassere S., Neff C., Meurer M., Krebs P. 2007: Using toponymy to reconstruct past land use: a case study of ‘brusada’ (burn) in southern Switzerland [w:] Journal of Historical Geography, Vol. 33, Issue 4: 729-748.
• Czerwiński J. 2009: Dolny Śląsk. Przewodnik. Wydawnictwo Kartograficzne Eko-Graf, Wrocław.
• Janicki G. 2011: Toponimy dorzecza Giełczwi – zarys historii krajobrazu kulturowego [w:] Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, nr 15, Niematerialne wartości krajobrazów kulturowych: 75-90.
• Jop R. 2011: Niematerialne wartości krajobrazu kulturowego w badaniach historycznych. Przykład granic i przestrzeni [w:] Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, nr 15, Niematerialne wartości krajobrazów kulturowych: 91-102.
• Kobel E. 2008: Patroni wrocławskich ulic, placów i zaułków. Ewa Kobel, Wrocław.
• Kołodziejczyk K. 2013: Niefortunne rozwiązania toponomastyczne na przykładzie nazw ulic i placów Wrocławia [w:] Onomastica, R. 57: 185-204.
• Kołodziejczyk K. 2014: Rozwój sieci szlaków turystycznych wzdłuż granicy polsko-czeskiej w Sudetach w latach 1945-2013 [w:] Prace Geograficzne, z. 136: 81-101.
• Kołodziejczyk K., Szmytkie R. w druku: Zmiany nazw geograficznych na ziemi kłodzkiej po II wojnie światowej [w:] Onomastica, R. 60.
• Kruszewski T. 1997: Niemiecko-polski spis ulic, placów i mostów Wrocławia 1873-1997. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• Latocha A. 2014: Śladami przeszłości – czytanie krajobrazu kulturowego ziemi kłodzkiej [w:] Studia krajobrazowe t. 4B, Krajobraz jako nośnik idei. Ujęcia analityczne (red.): K. Kołodziejczyk, D. Chylińska, A. Zaręba, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław: 159-172.
• Lisowski A. 2014: Typy przestrzeni a geografia [w:] Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, nr 24, Krajobraz a przestrzeń. Aspekty teoretyczne: 7-18.
• Martynowski Z., Mazurski K.R. 1988: Sudety: Ziemia Kłodzka i Góry Opawskie. Wydawnictwo Sport i Turystyka, Warszawa.
• Masyw Śnieżnika. Góry Bialskie, mapa turystyczna 1:50 000. 2000: Wydawnictwo Kartograficzne Eko-Graf, Wrocław.
• Mazurski K.R. 1983: Masyw Śnieżnika. Góry Bialskie. Krajowa Agencja Wydawnicza, Wrocław.
• Mazurski K.R. 2012: Historia turystyki sudeckiej. Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK, Oficyna Wydawnicza „Wierchy”, Kraków.
• Miszewska B. 1989: Zmiany zaludnienia Sudetów w okresie powojennym [w:] Czasopismo Geograficzne, LX, 2: 135-145.
• Miszewska B. 2004: Nazwy ulic – signum temporis [w:] Kulturowy aspekt badań geograficznych. Studia teoretyczne i regionalne, tom IV (red.): E. Orłowska, Polskie Towarzystwo Geograficzne – Oddział Wrocławski, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław: 145-155.
• Nazwy geograficzne Rzeczpospolitej Polskiej. 1991: PPWK, Warszawa – Wrocław.
• Ostafin K. 2014: Toponimy w badaniach krajobrazu środkowej części Beskidu Średniego i południowo-zachodniej części Pogórza Wielickiego [w:] Studia krajobrazowe t. 4A, Krajobraz jako nośnik idei. Ujęcia teoretyczne i humanistyczne (red.): K. Kołodziejczyk, D. Chylińska, A. Zaręba, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław: 175-184.
• Perzyński M. 2005: Lądek Zdrój, Jaskinia Niedźwiedzia, zamek Javorník, kopalnia złota i okolice. Przewodnik. Wrocławski Dom Wydawniczy, Wrocław.
• Plit J. 2011: Piętno władzy i właścicieli odciśnięte w krajobrazie kulturowym [w:] Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, nr 15, Niematerialne wartości krajobrazów kulturowych: 125-138.
• Potocki J. 2004: Rozwój zagospodarowania turystycznego Sudetów od połowy XIX w. do II wojny światowej. Wydawnictwo Turystyczne „Plan”, Jelenia Góra.
• Seidl N.P. 2008: Significance of toponyms, with emphasis on fields names, for studying cultural landscape [w:] Acta Geographica Slovenica, 48, 1: 34-47.
• Siatkowski J. 1962a: Dialekt czeski okolic Kudowy. Fonetyka, słowotwórstwo. Część I. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków.
• Siatkowski J. 1962b: Dialekt czeski okolic Kudowy. Fleksja, słownictwo, teksty. Część II. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków.
• Słownik etymologiczny nazw geograficznych Śląska, t. I i następne. 1970 i następne: Instytut Śląski, Warszawa – Wrocław, następnie Opole.
• Sochacka S. 1996: Interetniczne aspekty antroponimii kłodzkiej XIV i XV w. [w:] Antroponimia słowiańska. Prace onomastyczne 35 (red.): E. Wolnicz-Pawłowska, J. Duma, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Warszawa.
• Staffa M., Janczak J., Mazurski K.R., Zając C., Czerwiński J. 1993a: Słownik geografii turystycznej Sudetów, t. 16: Masyw Śnieżnika, Góry Bialskie. Wydawnictwo PTTK „Kraj”, Warszawa.
• Staffa M., Janczak J., Mazurski K.R., Zając C., Czerwiński J. 1993b: Słownik geografii turystycznej Sudetów, t. 17: Góry Złote. Wydawnictwo I-BIS, Wrocław.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).