Proces odchodzenia od rynkowego modelu funkcjonowania miejskiego transportu zbiorowego

• Autorzy: Tomanek Robert

Warianty tytułu

EN

Process of abandoning the market-based model of urban public transport Operation

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Początek ostatniej dekady XX wieku to czas liberalizacji w gospodarce światowej, a także w Polsce. W szczególności dotyczyło to urynkowienia usług komunalnych, co w Polsce było związane z odbudową instytucji samorządu terytorialnego. Urynkowienie objęło również transport zbiorowy w miastach. Na początku lat 90-tych tworzono zarządy transportu miejskiego, które były jednostkami zarządzającymi rynkami miejskiego transportu zbiorowego. Istotą tego modelu było rozdzielenie regulacji od usług operatorskich oraz konkurencja pomiędzy operatorami o zlecenia zarządu transportu miejskiego. Podstawowym warunkiem skuteczności tego rozwiązania jest niezależność operatorów zapewniana przez prywatyzację podmiotów komunalnych oraz otwarcie rynku dla niezależnych operatorów. Niestety, już na początku przekształceń, te założenia nie zostały spełnione – w szczególności chodzi o zaniechanie prywatyzacji oraz zbyt wolne otwieranie rynków. Choć wprowadzenie tego modelu poprawiło efektywność i jakość świadczonych usług, to jednak ograniczenie głębokości zmian zmniejszyło potencjalne efekty.

EN

The beginning of the last decade of the 20th century was the time of market changes in the world economy, as well as in Poland. It referred to the liberalization of municipal services, which in Poland was related to the reconstruction of local government institutions. Liberalization also applied to public transport in cities. In the early 1990s, municipal transport authority was established, which were units managing the markets of urban public transport. The essence of this model was the separation of regulations from operator services and competition between operators for orders from the municipal transport authority. The basic condition for the effectiveness of this solution was the independence of operators, guaranteed by the privatisation of municipal entities and the opening of the market to independent operators. Unfortunately, these assumptions were not met at the very beginning of the transformation – in particular, the lack of privatisation and too slow opening of the markets. Although the introduction of this model improved the effectiveness and the quality of services provided, limiting depth of the changes reduced the expected effects.

Słowa kluczowe

PL

transport miejski; transport zbiorowy; rynek transportowy

EN

urban transport; public transport; transport market

• Wydawca: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Komunikacji Rzeczpospolitej Polskiej
• Czasopismo: Transport Miejski i Regionalny
• Rocznik: 2022
• Tom: nr 8
• Strony: 15--22
• Opis fizyczny: Bibliogr. 21 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Tomanek Robert

• Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, Katedra Transportu, ul. 1 Maja 50, 400069 Katowice

Bibliografia

• 1. Moszyński M., Zasady liberalnego ładu gospodarczego-uniwersalizm czy specyficzność? (w:) Fiedor B. (red.), Nauki ekonomiczne. Stylizowane fakty a wyzwania współczesności, PTE, Warszawa 2015.
• 2. Stańczyk Z.J., Konsensus waszyngtoński a reformy w krajach postkomunistycznych, „Zeszyty Naukowe PTE” 2004, nr 2.
• 3. Winston C., Government failure in urban transportation, “Fiscal Studies” 2000, no. 4.
• 4. White P., What Profit Margins are Required for the Local Bus Industry in Britain? “Public Transport International”, 2000, nr 6.
• 5. Myna A., Przekształcenia własnościowe w podstawowych usługach komunalnych, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, 2013, nr 284.
• 6. Grzymała Z., Wokół prywatyzacji przedsiębiorstw komunalnych w Polsce, [w:] Wiedza i bogactwo narodów. Kapitał ludzki, globalizacja i regulacja w skali światowej. Zarządzanie, [w:] Bartkowiak R. i Wachowiak P. (red.), SGH, Warszawa 2013.
• 7. Money.pl, https://www.money.pl/gospodarka/rachunki-zawode--scieki-w-gore-zobacz-o-ile-wzrosna-oplaty- 6684188424292864a.html (dostęp: 30.06.2022).
• 8. Raworth K., Ekonomia obwarzanka. Siedem sposobów myślenia o ekonomii XXI wieku, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2021.
• 9. Kołodko G.W., Nowy pragmatyzm i jego znaczenie dla uczciwego gospodarowania, [w:] E. Mączyńska, J. Sójka (red.), Etyka i ekonomia. W stronę nowego paradygmatu, PTE, Warszawa 2017, https://cor.sgh.waw.pl/bitstream/handle/20.500.12182/705/etyka_a_ekonomia_wersja_do_internetu.pdf?sequence=2 (dostęp: 20.06.2022).
• 10. Mazzucato M., The enterpreneurial state, Demos, London 2011, http://oro.open.ac.uk/30159/1/Entrepreneurial_State_-_web.pdf (dostęp: 10.06.2022).
• 11. Wyszomirski O., Funkcjonowanie rynku komunikacji miejskiej, Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1998.
• 12. Tomanek R., Konkurencyjność transportu miejskiego, AE, Katowice 2002.
• 13. Grzelec K., Hebel K., Konkurencja regulowana w zbiorowym transporcie miejskim w Polsce – 30 lat doświadczeń [w:] Hebel K., Tłoczyński D. (red.), Przemiany na rynku pasażerskich usług transportowych, UG, Gdańsk 2021.
• 14. Starowicz W., Zarządzanie mobilnością wyzwaniem polskich miast, „Transport Miejski i Regionalny”, 2011, nr 1,
• 15. Dydkowski G., Tomanek R., Regulacyjne ograniczenia rynkowego zarządzania komunikacją miejską, „Przegląd Komunikacyjny”, 1999, nr 7–8.
• 16. Tomanek R., Krytycznie o projekcie ustawy o organizowaniu i wspieraniu transportu publicznego, „Transport Miejski i Regionalny”, 2007, nr 5.
• 17. Krawczyk G., Rozwój rynku operatorów publicznego transportu zbiorowego w Polsce, „Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów SGH”, 2018, nr 169.
• 18. Wyszomirski O. (red.), Transport miejski. Ekonomika i organizacja, UG, Gdańsk 2008.
• 19. Starczewski M., Zysnarski J., Wnioski z Programu Prywatyzacji Podmiotów Komunalnych: rekomendacje przekształceń i bariery prywatyzacji na przykładzie przedsiębiorstw transportu miejskiego, [w:] Majewski J. (red.), Partnerstwo publiczno-prywatne. Materiały pokonferencyjne, GTN, Gdańsk 2009.
• 20. Bałtowski M. (red.), Przedsiębiorstwa sprywatyzowane w gospodarce polskiej, WN PWN, Warszawa 2002.
• 21. Rozporządzenie Nr 1370/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z 23.10.2007 r. dotyczące usług publicznych w zakresie kolejowego i drogowego transportu pasażerskiego oraz uchylające rozporządzenia Rady (EWG) nr 1191/69 i (EWG) nr 1107/7.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).