Roślinność skarp Kanału Grodziskiego w pierwszym roku po wykonanych pracach konserwacyjnych 2013

• Autorzy: Maćkowiak Ł. , Kryszak A. , Kryszak J. , Klarzyńska A. , Cholewa R.

Warianty tytułu

EN

Vegetation on escarps of the Grodziski Canal after completed maintenance works

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem badań była analiza roślinności skarp i koron Kanału Grodziskiego oraz określenie wpływu terenów przylegających na jej kształtowanie się w pierwszym roku po wykonanych pracach konserwacyjnych. Badania prowadzono w 2012 r., podczas których wykonano 80 zdjęć fitosocjologicznych metodą Brauna-Blanqueta, w dwóch terminach na dziesięciu wyznaczonych transektach. Materiał oceniono pod względem: spektrum geograficzno-historycznego, form życiowych, przynależności fitosocjologicznej. Ponadto, dokonano oceny warunków siedliskowych metodą fitoindykacji na podstawie wskaźników Ellenberga (L – światło, F – uwilgotnienie, N – zasobność gleby w azot). Roślinność skarp jest zróżnicowana po wykonanych pracach konserwacyjnych. Zależy to od położenia, warunków siedliskowych, wkraczania gatunków z użytkowanych rolniczo terenów sąsiadujących, „banku nasion” pozostawionych w wierzchniej warstwie gleby oraz zastosowania w podsiewie mieszanki traw. Większe zróżnicowanie roślinności stwierdzono na koronach skarp, czego wyrazem jest wyróżnienie 12 zbiorowisk o różnej randze syntaksonomicznej, reprezentujących pięć klas fitosocjologicznych. Skład gatunkowy fitocenoz ulegał zmianom w kolejnych miesiącach po przeprowadzonej konserwacji zarówno na skarpach, jak i na koronach skarp. Na skarpach zmniejszał się udział terofitów, a zwiększał hydrofitów i helofitów, natomiast na koronach terofity ustępowały na korzyść udziału hemikryptofitów i geofitów. W okresie wegetacyjnym zauważono na skarpach zwiększenie udziału gatunków z klasy Phragmitetea i Artemisietea vulgaris, a na koronach skarp gatunków z klasy Molinio-Arrhenatheretea. Skład florystyczny fitocenoz ukształtował się po wysiewie mieszanki traw. Obecnie zachodzące w nich zmiany wynikają z wypierania z runi gatunków wysianych przez rozkrzewiające się byliny.

EN

The aim of this study was to analyse vegetation on escarps and slope crests of the Grodziski Canal and to determine the impact of adjacent land on its formation in the first year after the completion of maintenance works. The study was conducted in 2012 during which 80 relevés were made with the Braun-Blanquet method in two terms along 10 designated transects. The material was evaluated in terms of: the geohistorical spectrum, life forms and phytosociological class. In addition, an assessment of habitat conditions was made according to Ellenberg’s method based on indicators (L – light, F – moisture, N – nitrogen in the soil). Differences in the floristic composition allowed for distinguishing plant communities and lower syntaxons. Vegetation of escarps was diverse after completed works. The diversity depended on location, habitat conditions, species entering from the surrounding agricultural lands, soil seed bank and undersown grass mixtures. A greater diversity of vegetation was found on crests as evidenced by 12 communities of different syntaxonomic rank representing five phytosociological classes. Plant species composition of phytocoenoses changed in months following the maintenance works on both escarps and crests. The share of therophytes decreased and the share of hydrophytes and helophytes increased on escarps while on crests therophytes retreated to the benefit of hemicrytophytes and geophytes. Increasing share of plant species from Phragmitetea and Artemisietea vulgaris classes on escarps and plants from Molinio-Arrhenatheretea class on crests was observed during the growing season. Floristic composition of phytocoenoses was finally formed after sowing a mixture of grasses. Current changes in plant communities result from the displacement of sown grasses by perennials.

Słowa kluczowe

PL

Kanał Grodziski; skarpy; warunki siedliskowe; zmiany w roślinności

EN

changes in vegetation; escarps; site condition; Grodziski Canal

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2014
• Tom: T. 14, z. 2
• Strony: 81--101
• Opis fizyczny: Bibliogr. 35 poz., rys.

Twórcy

autor

Maćkowiak Ł.

• Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Łąkarstwa i Krajobrazu Przyrodniczego, Zakład Bioróżnorodności Ekosystemów, ul. Dojazd 11, 60625 Poznań

autor

Kryszak A.

• Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Łąkarstwa i Krajobrazu Przyrodniczego

autor

Kryszak J.

• Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Łąkarstwa i Krajobrazu Przyrodniczego

autor

Klarzyńska A.

• Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Łąkarstwa i Krajobrazu Przyrodniczego

autor

Cholewa R.

• Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Hodowli Małych Ssaków i Surowców Zwierzęcych

Bibliografia

• 1. BONDAR-NOWAKOWSKA E. 2000. Oddziaływanie robót konserwacyjnych na florę i faunę wybranych cieków nizinnych. Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej we Wrocławiu. Nr 391. Rozprawy 173. ISSN 0867-7964 ss. 100.
• 2. BONDAR-NOWAKOWSKA E., DEJAS D. 2005. Wykonawstwo robót wodno-melioracyjnych a ryzyko zmian w środowisku przyrodniczym. Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej im. Hugona Kołłątaja w Krakowie T. 420. Inżynieria Środowiska. Z. 26 s. 93–99.
• 3. BONDAR-NOWAKOWSKA E., HACHOŁ J. 2010. Zmiany w składzie gatunkowym naczyniowych roślin wodnych po konserwacji cieków. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 10. Z. 3 (31) s. 41–48.
• 4. BRAUN-BLANQUET J.I. 1964. Pflanzensoziologie. Third Edition. Berlin, Vien, New York. Springer ss. 865.
• 5. BYKOWSKI J., KOZACZYK P., PRZYBYŁA CZ., SIELSKA I. 2005. Problemy eksploatacji systemów melioracyjnych Nizin Obrzańskich. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. Z. 506 s. 111–118.
• 6. BYKOWSKI J., PRZYBYŁA CZ. 2010. Aktualne problemy funkcjonowania spółek wodnych na przykładzie działalności Spółki Wodnej Melioracji Nizin Obrzańskich. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. Z. 548. Cz. I s. 103–111.
• 7. BYKOWSKI J., PRZYBYŁA CZ., RUTKOWSKI J. 2011. Stan urządzeń melioracyjnych oraz potrzeby ich konserwacji warunkiem optymalizacji gospodarowania wodą w rolnictwie na przykładzie Wielkopolski. Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering. Vol. 56 (3) s. 45–51.
• 8. ELLENBERG H., WEBER HE., DULL R., WIRTH V., WERNER W., PAULISSNER D. 1992. Zeigerwerte von Pflanzen in Mitteleuropa. Scripta Geobotanica. Vol. 18 s. 5–258.
• 9. FELD C.K., BIRK S., BRADLEY D.C., HERING D., KAIL J., MARZIN A., MELCHER A., NEMITZ D., PEDERSEN M.L., PLETTERBAUER F., PONT D., VERDONSCHOT P.F.M., FRIBERG N. 2011. From natural to degraded rivers and back again: a test of restoration ecology theory and practice. Advances in Ecological Research. Vol. 44 s. 199–209.
• 10. GAMRAT R., BURCZYK P., WESOŁOWSKI P. 2007. Szata roślinna skarp i poboczy rowów melioracyjnych w centralnej części Równiny Wełtyńskiej. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 7. Z. 1 (19) s. 61–77.
• 11. HACHOŁ J., BONDAR-NOWAKOWSKA E. 2010. Oddziaływanie robót konserwacyjnych i regulacyjnych na zbiorowiska naczyniowych roślin wodnych na przykładzie rzek Dobra, Żalina i Żurawka. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. T. 548 s. 157–165.
• 12. HENNEKENS S.M., SCHAMINÉE J.H.J. 2001. Turboveg, a comprehensive database management system for vegetation data. Journal of Vegetation Science. Vol. 12 s. 589–591.
• 13. HILL M.O. 1979. Twinspan. Ecology and Systematics. New York. Cornell University ss. 90.
• 14. ILNICKI P. 1988. Ekologiczne aspekty konserwacji cieków wodnych. Wiadomości Melioracyjne i Łąkarskie. Nr 7 s. 173–179.
• 15. JACKOWIAK B. 1990. Antropogeniczne przemiany flory roślin naczyniowych Poznania. Wydaw. Nauk. UAM. Seria Biologia. T. 42. ISSN 0554-811X ss. 232.
• 16. JASNOWSKA J. 1995. Konsekwencje melioracji wodnych w świetle badań geobotanicznych. W: Ekologiczne aspekty melioracji wodnych. Pr. zbior. Red. L. Tomiałojć. Kraków. Komitet Ochrony Przyrody PAN. Wydaw. Ochrona Przyrody s. 27–36.
• 17. JĘDRYKA E. 2007. Budowle wodne z naturalnych materiałów. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 7 Z. 2b (21) s. 55–74.
• 18. KRYSZAK A., KLARZYŃSKA A., KRYSZAK J., STRYCHALSKA A., SZYMAŃCZYK J. 2011. Zbiorowiska roślinne skarp kanałów i rowów melioracyjnych Wielkiego Łęgu Obrzańskiego. Woda Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 11 Z. 1 (33) s.159–177.
• 19. MAĆKOWIAK Ł. 2011. Roślinność doliny Kanału Grodziskiego na odcinku Borzysław-Ujazd. [Materiały Zakładu Bioróżnorodności Ekosystemów, Katedry Łąkarstwa i Krajobrazu Przyrodniczego. Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu]. [10.10 2011 r. Poznań].
• 20. MAGURAN A.E. 1988. Ecological diversity and its measurement. London. Croom Helm ISBN 0-412-74100-8 ss. 179.
• 21. MATUSZKIEWICZ W. 2012. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa. Wydaw. PWN. ISBN 978-83-01-16707-3 ss. 537.
• 22. MIREK Z., PIĘKOŚ-MIRKOWA H., ZAJĄC A., ZAJĄC M. 2002. Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Seria Biodiversity of Poland. Vol. 1. Kraków. W. Szafer Institute of Botany PASc. ISBN 89-85444-83-1 ss. 442.
• 23. NYC K. 1995. Ekologiczne konsekwencje melioracji wodnych – spojrzenie meliorantów W: Ekologiczne aspekty melioracji wodnych. Pr. zbior. Red. L. Tomiałojć. Kraków. Komitet Ochrony Przyrody PAN. Wyd. Ochrona Przyrody s. 13–26.
• 24. OKRUSZKO H. 1978. Melioracja a zmiany w środowisku przyrodniczym. W: Rola melioracji w kształtowaniu środowiska przyrodniczego. Konferencja Naukowa. Falenty. IMUZ s. 38–65.
• 25. PALMER M.A., ALLAN J.D., MEYER J., BERNHARDT E.S. 2007. River restoration in the twenty-first century: data and experiential knowledge to inform future efforts. Restoration Ecology. Vol. 15 s. 472–481.
• 26. PEDERSEN M.L., FRIBERG N., SKRIVER J., BAATTRUP-PEDERSEN A., LARSEN S.E. 2007. Restoration of Skjern River and its valley – Short-term effects on river habitats, macrophytes and macroinvertebrates. Ecological Engineering. Vol. 30 (2) s. 145–156.
• 27. PIERZGALSKI E.1993. Regulacja stosunków wodnych w dolinach małych rzek nizinnych. W: Ochrona przyrody i środowiska w dolinach nizinnych rzek Polski. Kraków. Wydaw. IOP PAN s. 135–144.
• 28. PODLASKA M. 2009. Flora rowów melioracyjnych nieużytkowanych łąk pobagiennych Dolnego Śląska. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 11. Z. 2 (34) s. 109–124.
• 29. PRZYBYŁA CZ., SZAFRAŃSKI CZ. 2004. Problemy gospodarowania wodą w rolnictwie Wielkopolski. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 4. Z. 2a (11) s. 25–38.
• 30. ROJEK S., BONDAR-NOWAKOWSKA E., DEJAS D. CHMURA K. 1997. Wpływ konserwacji cieku na zmiany szaty roślinnej. Wiadomości Melioracyjne i Łąkarskie. Nr 2 s. 57–60.
• 31. RUTKOWSKI J., BYKOWSKI J., PAWŁOWSKI T., PRZYBYŁA Cz., RATAJCZAK P., WOŹNIAK P. 2011. Potrzeby w zakresie konserwacji rowów i kanałów melioracyjnych podstawą koncepcji nowej maszyny. Nauka Przyroda Technologie. T. 5. Z. 5 s. 1–12.
• 32. STYCZEŃ L. 2003. Stan czystości wód w zlewni Północnego Kanału Obry. Leszno. Biblioteka Monitoringu Środowiska. ISBN 83-7217-219-6 ss. 72.
• 33. TICHY L. 2002. JUICE, software for vegetation classification. Journal of Vegetation Science. Vol. 13 s. 451–453.
• 34. WOLSKI K., SZYMURA M., PEPŁOWSKI J.W., KOTECKI A., KOZAK M. 2006. Wstępna ocena możliwości wykorzystania darniny rolowanej do umocnień wałów przeciwpowodziowych Kanału Ulgi rzeki Odry w Raciborzu. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu Rolnictwo. Nr 545 (88) s. 309–314.
• 35. ZARZYCKI K., TRZCIŃSKA-TACIK H., RÓŻAŃSKI W., SZELĄG Z., WOŁEK J., KORZENIAK U. 2002. Ecological indicator values of vascular plants of Poland. Seria Biodiversity of Poland. Vol. 2. Kraków. W. Szafer Institute of Botany PASc. ISBN 83-85444-95-5 ss. 184.