PL EN


Preferencje help
Widoczny [Schowaj] Abstrakt
Liczba wyników
Tytuł artykułu

Wyrobiska surowców skalnych w krajobrazie miejskim Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii

Autorzy
Treść / Zawartość
Identyfikatory
Warianty tytułu
EN
Excavations of rock raw materials in the urban landscape of the GZM Metropolitan Area
Języki publikacji
PL
Abstrakty
PL
Artykuł podejmuje ważną kwestię roli wyrobisk eksploatacyjnych surowców skalnych w krajobrazie obszarów zurbanizowanych. W obszarach tych występuje znaczny deficyt terenów przydatnych do różnych form zagospodarowania. Problem zilustrowano na przykładzie Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii (województwo śląskie). Na podstawie terenowego rozpoznania licznych wyrobisk dokonano analizy i klasyfikacji typologicznych wyrobisk z punktu widzenia ich roli krajobrazowej. Zagospodarowanie wyrobisk powierzchniowych nadal jest problemem otwartym, a ich obecna i docelowa rola w kształtowaniu krajobrazów w układzie przestrzennym konurbacji Górnośląskiej (metropolii GZM) jest bardzo istotna, lecz dotąd mało rozpoznana. Zaprezentowane badania oparto na obserwacjach i pomiarach licznych obiektów (kamieniołomów, piaskowni, glinianek i mniejszych wyrobisk surowców skalnych), analizowanych w dużych skalach przestrzennych. Syntezę wyników przedstawiono kartograficzne w wielu ujęciach. Opracowanie stanowi element naukowej dyskusji nad rolą krajobrazową terenów zdewastowanych przez górnictwo powierzchniowe, które cechuje znaczący potencjał i istotne walory przyrodnicze i kulturowe.
EN
This article deals with the important issue of the role excavations left after the extraction of rock raw materials play in the landscape of urban areas. Such areas suffer from a considerable deficit of land usable for various purposes. This problem is discussed on the basis of the GZM Metropolitan Area (the Silesian Province, Poland). Extensive fieldwork carried out on numerous excavation sites has enabled the author to analyse and to classify them into several types according to their role in the landscape. The reclamation of surface excavations remains an open issue. Undoubtedly, their present and future role in shaping the landscape of the Upper Silesian Conurbation is crucial, but it still remains under-researched. This study is based on the observation and measurement of numerous facilities (quarries, sandpits, clay-pits and smaller excavations of rock raw materials), analysed on a large spatial scale. A synthesis of the results is shown in numerous maps. This study contributes to the scholarly discussion on the role in the landscape of land devastated by surface mining, which possesses considerable potential and is valuable from the perspective of nature and culture.
Słowa kluczowe
Rocznik
Tom
Strony
203--222
Opis fizyczny
Bibliogr. 85 poz., ryc., map.
Twórcy
autor
  • University of Silesia in Katowice, Faculty of Natural Sciences, Poland
Bibliografia
  • Arbogast BF., Knepper DH., Langer WH., 2000: The human factor in mining reclamation. US Geological Survey Circular 1191: Denver, Co.
  • Badera J., 2010: Konflikty społeczne na tle środowiskowym związane z udostępnianiem złóż kopalin w Polsce. Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management t. 56, z. 1: 105-125.
  • Badera J., 2011: Problemy zagospodarowania krajowych złóż kruszywa drogowego. Kruszywa, nr 1: 20-27.
  • Balleto G., Furcas C., 2011: Overcoming local conflicts and production needs related to mining. Social impact assessment and local participation. AIMS, RWTH, SIDMI. Bd. 11, Aachen: 797-811.
  • Bąk B., Piotrowska A., Radwanek-Bąk B., 2010: Wpływ budowy autostrad i dróg szybkiego ruchu na poziom wydobycia pospolitych kopalin skalnych w Polsce. Biul. PIB nr 439 (2).Warszawa.
  • Biel K., Blaschke W., Witkowska-Kita B., 2014: Surowce strategiczne – studium pozyskiwania w Polsce, „Monografia KOMEKO 2014”, Instytut Techniki Górniczej KOMAG, Katowice.
  • Bilans zasobów złóż 2019: Bilans zasobów złóż kopalin w Polsce wg stanu na 31 grudnia 2018 r., Państwowa Służba Geologiczna, Państwowy Instytut Geologiczny, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa.
  • Bogdanowski J., 1985: Krajobrazowo-urbanistyczny aspekt zagospodarowania terenów pogórniczych. Zesz. Nauk. AGH, 1027, Sozol. 20: 71-84.
  • Bolewski A., Gruszczyk H., 1982: Surowce mineralne: Źródła – produkcja – gospodarka – informacja. Surowce mineralne świata, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
  • Chwastek J., Mikołajczak J., 1998: Przyrodnicze wartościodkrywkowych wyrobisk górniczych. Górn. Odkrywk. R. 40, nr 2-3: 49-60.
  • Goszcz A., 2001: Możliwości i ograniczenia w przywracaniu użyteczności terenom górniczym, In Mat. Symp. Warsztaty: 95-108.
  • Góralczyk S., Kukielska D., Uzunow E., 2011: Nowe spojrzenie na eksploatację surowców. Przegl. Górn. t. 66, no. 10: 1-6.
  • Heldel T., 2008: QuarryScapes Atlas, Conservation of Ancient Stone Quarry Landscapes in the Eastern Mediterranean, QuarryScapes no. 13: 1-19.
  • Jura D., 2001: Morfotektonika i ewolucja różnowiekowej niezgodności w stropie utworów karbonu Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Uniw. Śląski, Katowice, 176.
  • Jureczka J., 2001: Odsłonięcia powierzchniowe w koncepcji ochrony georóżnorodności Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Przegląd Geologiczny, 49(11), 1101-1106.
  • Kasztelewicz Z., 2010: Poprawianie krajobrazu. Surowce i Maszyny Budowlane, nr 6 (475): 24-27.
  • Kociszewska-Musiał G., 1990: Sposoby określania możliwości racjonalnego wykorzystania wyrobisk po lokalnej eksploatacji kopalin. Monografia: „Zasady ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego na obszarze eksploatacji złóż kopalin”. SGGW–AR, Warszawa, 377-387.
  • Kudłacz M., 2014: Polityka surowcowa na poziomie samorządowym, Konferencja „Gospodarowanie przestrzenią miast i regionów – uwarunkowania i kierunki”, Kraków, 16-17 października 2014 r. (materiały konferencyjne).
  • Machowski R., Rzętała M., 2006: Wyżyna śląska i jej obrzeżenie jako „pojezierze antropogeniczne”. Wszechświat, t. 107, nr 1-3: 45-50.
  • Malewski J., 2012: Środowiskowa i społeczna ocena górniczych projektów inwestycyjnych, Górnictwo Odkrywkowe, nr 5-6, Malewski J. (ed.), 1999: Zagospodarowanie wyrobisk. Przyrodnicze wartości poeksploatacyjnych wyrobisk surowców skalnych. O.W. Polit. Wrocławskiej, Wrocław: 105-168.
  • Mckenzie F., Hoath A., 2011: Managing land use conflicts or sustanaible futures: tourism, agriculture and mining. AIMS, RWTH, SIDMI. Bd. 10, Aachen: 139-152.
  • Myga-Piątek U., Nita J., 2008: The scenic value of abandoned mining areas in Poland, Landscape & Environment. Acta Geographica Debrecina Landscape & Environment Series, 2, 2: 132-142.
  • Naworyta W., 2013: Prognoza wpływu kopalni odkrywkowej na krajobraz jako jeden z etapów oceny oddziaływania na środowisko – propozycja metody i przykład zastosowania, Przegląd Górniczy, t. 69, nr 1: 33-42.
  • Naworyta W., 2013: Aktualne problemy oraz trendy w rekultywacji terenów poeksploatacyjnych w górnictwie skalnym, Górnictwo Odkrywkowe no. 5-6.
  • Nita J., 2013: Zmiany w krajobrazie powstałe w wyniku działalności górnictwa surowców skalnych na obszarze Wyżyn Środkowopolskich. Uniw. Śląski, Katowice, 184.
  • Nita J., Myga-Piątek U., 2005: Poszukiwanie możliwości zagospodarowania obszarów poeksploatacyjnych w celu zachowania ich walorów geologicznych i krajobrazowych. Techn. Poszuk. Geol. Geosynoptyka i Geotermia nr 3: 53-71.
  • Nita J., Myga-Piątek U., 2006: O potrzebie ochrony wyrobisk górniczych dla podniesienia walorów krajobrazowych i celów dydaktycznych obszarów eksploatacji surowców skalnych na przykładzie regionu kielecko-chęcińskiego. Techn. Poszuk. Geol. Geosynoptyka i Geotermia nr 1: 47-56.
  • Ostręga A., Uberman R., 2010: Kierunki rekultywacji i zagospodarowania przestrzennego – sposób wyboru, klasyfikacja i przykłady. Górnictwo i Geoinżynieria r. 34, z. 4: 445-461.
  • Pancewicz A., 2011: Środowisko przyrodnicze w odnowie krajobrazu poprzemysłowego. Wyd. Polit. Śląskiej, Gliwice, 243.
  • Paulo A., 2005: Economical and natural conditions applicable to the development of post–mining areas. Polish Geol Inst. Spec. Pap. V. 17: 49-69.
  • Pietrzyk-Sokulska E., 2013: Zmiany Wyżyny. Wpływ eksploatacji kopalin na kształtowanie krajobrazu Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Surowce i maszyny budowlane, no 1 (541): 24-31.
  • Pietrzyk-Sokulska E., 2006: Kryteria i kierunki adaptacji terenów po eksploatacji surowców skalnych. Studia, Rozprawy i Monografie 131, IGSMiE PAN, Kraków.
  • Radwanek-Bąk B., 2007: Oddziaływane wizualne wyrobisk odkrywkowych a przykładzie wybranych obiektów w Małopolsce. Przegl. Geol. v. 55, no. 12: 1143-1148.
  • Resak M., Nowacka-Blachowska A., Tomaszewska H., 2015: Działania strategiczne w zakresie pozyskiwania surowców skalnych, Strategic Actions In The Area Of Rock Minerals Extraction, Górnictwo Odkrywkowe R. 56, no 6: 48-54.
  • Rozporządzenie Rady Ministrów 2019: Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 stycznia 2019 r. w sprawie sporządzania audytów krajobrazowych. Dz. Ust., poz. 394, W-wa.
  • Santorius P., Białecka B., Grabowski J., 2007: Środowiskowe i gospodarcze problemy spowodowane degradacją terenów w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym, Prace Naukowe GIG Górnictwo i Środowisko, t1: 85-99.
  • Sklenička P., Kašparová I., 2008: Restoration of visual values in a post–mining landscape. Journal of Landscape Studies, 1 (1): 1-10.
  • Sikorska–Maykowska M., (ed.) Andrzejewska-Kubrak K., Bąk B., Bojakowska I., Grabowski D., Jureczka J., Lenik P., Pasieczna A., Strzelecki R., Wilk S., 2014: Objaśnienia do mapy geośrodowiskowej Polski (II) 1 : 50 000. PIG, Warszawa, 116.
  • Tong R., 2009: Biodiversity conservation atminer l extraction sites. European Geologists 28: 27-28.
  • Uberman R., Uberman Rb., 2010: Likwidacja kopalń i rekultywacja terenów pogórniczych w górnictwie odkrywkowym. Problemy techniczne, prawne i ekonomiczne. Wyd. IGSMiE PAN, Kraków, 132.
  • Wang J., Zhao, F., Yang J., Li X., 2017: Mining site reclamation planning based on land suitability analysis and ecosystem services evaluation: A case study in Liaoning province, China. Sustainability 9, 890.
  • Wang Y., Dawson R., Han D., Peng J., Liu Z., Ding Y., 2001: Landscape ecological planning and design of degraded mining land. Land. Degrad. Dev., 12: 449-459.
  • Geological maps
  • SmgP (Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000), wydane przez PIG (Państwowy Instytut Geologiczny), autor, (rok wydania; mapa /text).
  • 877 – Kalety – Wyczółkowski J. (1969, 1968), SmgP, PIG.
  • Haisig J., 2002a: Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000 wraz z objaśnieniami, arkusz Kalety (877), PIG, Warszawa.
  • 878–Koziegłowy – Wyczółkowski J. (1960, 1968), SmgP, PIG.
  • Romanek A., 2009: Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000 wraz z objaśnieniami, arkusz Koziegłowy (878), PIG – PIB, Warszawa
  • 879 – Zarki – Heliasz Z, Lewandowski J. Liszkowski J., (1992, 1994), SmgP, PIG.
  • 908 – Ujazd – Biernat S. (1960, brak), SmgP, PIG
  • Sztromwasser E., 2008: Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz Ujazd (908), PIG, Warszawa.
  • 909–Pyskowice – Biernat S. (1955, 1964), SmgP, PIG
  • Haisig J., 2002b: Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000 wraz z objaśnieniami, arkusz Pyskowice (909), PIG, Warszawa.
  • 910 – Bytom – Biernat S. (1954, 1968), SmgP, PIG
  • Wilanowski S., 2001a: Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000 wraz z objaśnieniami, arkusz Bytom (910), PIG, Warszawa.
  • 911 – Wojkowice – Biernat S. (1955, brak), SmgP, PIG
  • Wilanowski S., 2008: Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000 wraz z objaśnieniami, arkusz Wojkowice (911), PIG, Warszawa
  • 912 – Zawiercie – Kotlicki S., (1966, 1968) SmgP, PIG
  • 940 – Kuźnia Raciborska – Biernat S., Żero E., (1958, 1971) SmgP, PIG
  • Haisig J., 2008a: Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000 wraz z objaśnieniami, arkusz. Kuźnia Raciborska (940), PIG, Warszawa
  • 941 – Gliwice – Żero E., (1957, brak) SmgP, PIG.
  • Haisig J., 2008b: Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000 wraz z objaśnieniami, arkusz Gliwice (941), PIG, Warszawa.
  • 942 – Zabrze – Wyczółkowski J. (1957, brak) SmgP, PIG.
  • Wilanowski S., 2009: Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000 wraz z objaśnieniami, arkusz. Zabrze (942), PIG, Warszawa
  • 943-Katowice – Biernat S., Krysowska M., (1956, 1970) SmgP, PIG.
  • Wilanowski S., 2001b: Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000 wraz z objaśnieniami, arkusz Katowice (943), PIG, Warszawa
  • 944 – Jaworzno – Kurek S., Paszkowski M., Preidl M., (1992, 1994) SmgP, PIG.
  • 969 – Tychy – Haisig J., Wilanowski S., (2000, 2003) SmgP, PIG.
  • 970 – Oświęcim – Biernat S., Krysowska M., (1955, 1967) SmgP, PIG.
  • Wilanowski S., 2001c: Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000 wraz z objaśnieniami, arkusz. Oświęcim (970), PIG, Warszawa
  • MGśP II (Mapy Geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000), wydane przez PIG (Państwowy Instytut Geologiczny), autor, (rok wydania; mapa /text)
  • 877 – Kalety A – Formowicz R., Ptak B., (2014), MGśP, PIG.
  • 878 – Koziegłowy A – Formowicz R., Ptak B., (2014), MGśP, PIG.
  • 879 – Zarki – Heliasz Z, Lewandowski J. Liszkowski J., (1992, 1994), SmgP, PIG.
  • 908 – Ujazd – A – Formowicz R., Ptak B., Grędysa A., (2013), MGśP, PIG.
  • 909 – Pyskowice – A – Formowicz R.,, Ptak B., (2014), MGśP, PIG.
  • 910 – Bytom A – Formowicz R., Ptak B., (2014), MGśP, PIG.
  • 911 – Siewierz – A – Formowicz R., Ptak B., (2014), MGśP, PIG.
  • 912 – Zawiercie – A – Formowicz R., Ptak B., (2014), MGśP, PIG.
  • 940 – Kuźnia Raciborska – A – Formowicz R., Ptak B., Wilk S., (2013), MGśP, PIG.
  • 941 – Gliwice A – Formowicz R., Ptak B., Ługiewicz–Mołas I., (2014), MGśP, PIG.
  • 942 – Zabrze – A – Formowicz R., Ptak B., Ługiewicz–Mołas I., (2014), MGśP, PIG.
  • 943 – Katowice – A – Formowicz R., Ptak B., Ługiewicz–Mołas I., (2014), MGśP, PIG.
  • 944 – Jaworzno – A – Formowicz R., Ptak B., Ługiewicz–Mołas I., (2014), MGśP, PIG.
  • 969 – Tychy – A – Formowicz R., Ptak B., Ługiewicz–Mołas I., (2014), MGśP, PIG.
  • 970 – Oświęcim – A – Formowicz R., Ptak B., Ługiewicz–Mołas I., (2014), MGśP, PIG.
Typ dokumentu
Bibliografia
Identyfikator YADDA
bwmeta1.element.baztech-c021bcd2-057a-4c21-80da-97ba8d479a2d
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.