The influence of the foreign invader on the shape of wooden architecture of the end of the 19th and beginning of the 20th century in the Lublin region

• Autorzy: Netczuk-Pol Ewa

Identyfikatory

DOI

10.37190/arc210102

Warianty tytułu

PL

Wpływ zaborcy na kształt architektury drewnianej końca XIX i początku XX w. na terenie Lubelszczyzny

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The aim of the article was to present the influence of the Russian national architecture on the wooden architecture of the Lublin region, created at the turn of the 19^th and 20^th centuries, which was characterized by great distinctiveness. The subject of the work was to show the importance of increased Russification, which touched not only the spheres of social and cultural life, but also architecture.The article analyzes the preserved wooden architecture from the turn of the century in the present-day Lubelskie Region. The starting material used was the available archival materials and documentation prepared for the needs of the provincial conservator of monuments (the card for the records of architectural and construction monuments) and a local inspection was made to prepare photographic documentation of the current state. Characteristic wooden buildings were used as comparative material, built at the end of the 19^th and the beginning of the 20^th century in Samara, Russia. The buildings have a well-documented history and are well researched by local scientists. Additionally, they are kept almost intact. During the research, a comparative method was used for the existing wooden buildings in the Lublin region from the turn of the century with the Russian wooden buildings, mainly in terms of detail and façade decoration. It allowed us to notice the similarities between the details used in traditional wooden construction in the Lublin Province. It is especially visible in the details of the window decorations – richly decorated drip and window sills. It is an element characteristic only for the analyzed period, which confirms the thesis about the influence of the foreign invaders on the shape of architecture.

PL

Celem artykułu było przedstawienie wpływu architektury narodowej rosyjskiej na drewnianą architekturę Lubelszczyzny powstałą na przełomie XIX i XX w., która charakteryzowała się dużą odrębnością. Przedmiotem pracy było ukazanie znaczenia wzmożonej rusyfikacji, która dotykała nie tylko sfery życia społecznego, kulturalnego, ale także architektury.W artykule dokonano analizy zachowanej architektury drewnianej powstałej na przełomie wieków na terenie obecnego województwa lubelskiego. Jako materiał wyjściowy wykorzystano dostępne materiały archiwalne oraz dokumentację stworzoną na potrzeby wojewódzkiego konserwatora zabytków (karta ewidencji zabytków architektury i budownictwa) oraz dokonano wizji lokalnej w celu przygotowania dokumentacji fotograficznej stanu aktualnego. Jako materiał porównawczy posłużyła charakterystyczna zabudowa drewniana powstała pod koniec XIX i na początku XX w. w Samarze w Rosji. Zabudowa ta ma dobrze udokumentowaną historię oraz jest dobrze zbadana przez lokalnych naukowców. Dodatkowo przetrwała do dziś w stanie prawie nienaruszonym.Podczas badań porównano istniejącą zabudowę drewnianej Lubelszczyzny z przełomu wieków z zabudową drewnianą rosyjską przede wszystkim pod względem detalu i dekoracji fasady. Pozwoliło to na zauważenie podobieństw między detalami stosowanymi w tradycyjnym budownictwie drewnianym na terenie województwa lubelskiego. Szczególnie jest to widoczne w detalu stolarki okiennej – bogato dekorowane nad- i podokienniki. Jest to element charakterystyczny tylko dla badanego okresu, co potwierdza tezę o wpływie zaborcy na kształt architektury.

Słowa kluczowe

EN

wooden building; Lublin region; Russification; 19th century; 20th century

PL

zabudowa drewniana; Lubelszczyzna; rusyfikacja; XIX w.; wiek XX

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2021
• Tom: Nr 1 (65)
• Strony: 11--20
• Opis fizyczny: Bibliogr. 28 poz., il.

Twórcy

autor

Netczuk-Pol Ewa

• Faculty of Architecture, Wrocław University of Science and Technology

• https://orcid.org/0000-0002-2514-8314

Bibliografia

• [1] Omilanowska M., Polscy architekci w petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych w latach 1814–1918, "Biuletyn Historii Sztuki" 2004,t. 66, nr 3/4, 351–373.
• [2] Zin W., Narodziny krajobrazu kulturowego, Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie, Rzeszów 2005.
• [3] Górak J., Budownictwo Drewniane Lubelszczyzny. Stan badań, bibliografia, inwentaryzacje, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1977.
• [4] Górak J., Regionalne formy architektury drewnianej Lubelszczyzny na tle zagadnień osadniczych, Państwowa Służba Ochrony Zabytków, Zamość 1994.
• [5] Gierowski J.A., Historia Polski 1764–1864, PWN, Warszawa 1987.
• [6] Mencel T., Między powstaniami 1831–1864, [w:] J. Mazurkiewicz, H. Zins (red.), Dzieje Lubelszczyzny, t. 1, PWN, Warszawa 1974.
• [7] Przesmycka E., Lubelszczyzna. Wielokulturowość osadnictwa, budownictwa i architektury, Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej, Lublin 2008.
• [8] Dziennik praw Królestwa Polskiego, t. 20, nr 68–70, http://pbc.biaman.pl/dlibra/docmetadata?id=4390&from=publication [accessed: 11.09.2014].
• [9] Adminisfracya rosyjska w Królestwie Polskiem, Wydawnictwo Naczelnego Komitetu Narodowego, Wiedeń 1915.
• [10] Przesmycka E., Przeobrażenia zabudowy i krajobrazu miasteczek Lubelszczyzny, Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej, Lublin 2001.
• [11] Buczko J., Historia Polski 1864–1948, PWN, Warszawa 1987.
• [12] Sokoł K., Sosna A., Kopuły nad Wisłą. Prawosławne cerkwie w centralnej Polsce w latach 1815–1915, MID "Synergia", Moskwa 2003.
• [13] Paszkiewicz P., Pod berłem Romanowów: sztuka rosyjska w Warszawie 1815–1915, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1991.
• [14] Baraniewski W., Między opresją a obojętnością. Polsko-rosyjskie relacje architektoniczne w XX wieku, M. Poprzęcka, L. Jowlewa (red.), Warszawa – Moskwa/Moskwa – Warszawa 1900–2000, katalog wystawy, Narodowa Galeria Zachęta – Galeria Tretiakowska, Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa 2004, 98–107.
• [15] Chomicki J., Powstanie i rozwój układu urbanistycznego Międzyrzeca od średniowiecza do czasów obecnych, "Rocznik Międzyrzecki" 1988–1990, R. 20–22, 78–169.
• [16] Przesmycka E., Wpływ przepisów prawnych na obraz miast w zaborze rosyjskim na przykładzie Lubelszczyzny, "Architectus" 2002, nr 2(12), 79–87.
• [17] Przepisy Ogólne Policji Budowniczej dla miast w Królestwie Polskim, 1820.
• [18] Sysoeva E.A., Osobennosti derevyanoy arkhitektury Samary konca XIX–nachala XX vekov, Niżny Nowogród 2009.
• [19] Sysoeva E.A., Gradostroitelnye predposylki i osobennosti razwitiya derevyannoy zastroyki konca XIX–nachala XX veka, "Vestnik Tomskogo Gosudarstvennogo Arkhitekturno-stritelnogo Universiteta" 2008, No. 4, 58–69.
• [20] Pol E., Architektura drewniana Samary końca XIX i początku XX wieku, "Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych" 2011, t. 7, 183–196.
• [21] Sobolev A., Derevyanyj dom. O derevne i vremeni zagotovki lesa, ELPA, Archangielsk 2003.
• [22] Pelica G.J., Kościół prawosławny w województwie lubelskim (1918–1939), Fundacja Dialog Narodów, Lublin 2007.
• [23] Kalinowski W., Trawkowski S., Uwagi o urbanistyce i architekturze miejskiej Królestwa Kongresowego w I połowie XIX wieku, "Studia i Materiały do Teorii i Historii Architektury i Urbanistyki", t. 1, PWN, Warszawa 1956.
• [24] http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/40204,szczebrzeszyn-karczma-z-muzeami.html [accessed: 10.09.2019].
• [25] Droga Żelazna Nadwiślańska, "Andriollówka" 2011, nr 26.
• [26] Sobieraj M., Pod skrzydłami dwóch czarnych orłów. Wojskowe dzieje Chełma w latach 1889–1918, "Chełmskie Zeszyty Historyczne" 1993, t. 1, 11–12.
• [27] Koszary 65. Moskiewskiego Pułku Piechoty, W. Smyk (photo), https://fotopolska.eu/529373,foto.html?o=b125577 [accessed: 12.05. 2019].
• [28] Dęblin, https://pl.wikipedia.org/wiki/D%C4%99blin#Historia [accessed: 10.09.2019].

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).