Historia wykorzystania wód leczniczych występujących w rejonie Krosna i perspektywy ich eksploatacji

• Autorzy: Freiwald P. , Gągulski T.

Warianty tytułu

EN

History of the use of therapeutic waters in the Krosno area and the prospects for their exploitation

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Od końca XIX w. w rejonie Krosna wykonano wiele odwiertów, w których oprócz węglowodorów stwierdzono obecność wód mineralnych o składzie chemicznym charakterystycznym dla wód występujących w sąsiedztwie złóż ropy naftowej i gazu ziemnego. Tuż po II wojnie światowej powstała idea wykorzystania tych wód w celach balneologicznych i przemysłowych. Najbardziej zaawansowane badania prowadzono w obrębie antykliny Potoka, w północnej części Krosna. Wody mineralne towarzyszące złożom ropy naftowej i gazu ziemnego występują najczęściej w obrębie dwóch poziomów piaskowca ciężkowickiego (I i II). Ich mineralizacja jest zróżnicowana i waha się od kilkuset do ponad 40 g/dm3. Przedmiotem eksploatacji były wody podziemne nawiercone w otworach Mac Allan 11 i Mac Allan 4. Woda z otworu Mac Allan 11 była wykorzystywana na początku lat 60. XX w. do produkcji soli jodkwo-bromkowej. W latach 1960–1962 okresowo produkowano i rozprowadzano wodę mineralną „Makalanka” (wcześniejsza nazwa – „Krośnianka 4”), którą eksploatowano z otworu Mac Allan 4. Obszarami perspektywicznymi dla uzyskania wód leczniczych w rejonie Krosna są zlokalizowane w jego północnej części tereny dawnych kopalń bituminów – Turaszówka i Krościenko. Na obszarze Kopalni Turaszówka wody podziemne stwierdzono praktycznie we wszystkich wydzieleniach litostratygraficznych, jednak najbardziej są rozpowszechnione w obrębie dwóch poziomów piaskowca ciężkowickiego (I i II). Najlepiej rozpoznane wody podziemne znajdują się na polu Mac Allan (Kopalnia Krościenko). Jest to obszar potencjalnie najbardziej korzystny do poszukiwań i eksploatacji wód leczniczych.

EN

Since the end of the 19th century, many boreholes have been drilled in the Krosno area, in which beside hydrocarbons also mineral water was detected. The chemistry of the mineral water is influenced by the proximity to petroleum and natural gas deposits. Shortly after the Second World War, an idea was created about the use of these waters for balneological and industrial purposes. The most advanced studies on mineral waters were conducted within the Potok Anticline, in the northern part of Krosno. Mineral waters associated with petroleum and natural gas deposits occur most frequently within the first and second Ciężkowice sandstone. Their mineralization is variable and ranges from a few hundred mg/dm3 to more than 40 g/dm3. The water is extracted by the Mac Allan 11 and Mac Allan 4 wells. Water from the Mac Allan 11 well was used for the production of iodine bromine salt in the early 1960s. In the years 1960–1962, the “Makalanka” mineral water, previously under the name “Krośnianka 4”, was periodically produced and distributed from the Mac Allan 4 well. Prospective areas for therapeutic water in the Krosno region are located in the northern part of the town in the former bitumen mines Turaszówka and Krościenko. In the Turaszówka Mine area, groundwater has been found virtually in all lithostratigraphic units, but it is the most common in the first and second Ciężkowice sandstones beds. The groundwater is best recognized in the Mac Allan field (Krośnianka Mine). This area is potentially the most advantageous for exploration and exploitation of therapeutic waters.

Słowa kluczowe

PL

wody lecznicze; solanki; złoża ropy naftowej; złoża gazu ziemnego; antyklina Potoka; Karpaty

EN

therapeutic waters; brines; petroleum; natural gas; Potok Anticline; Carpathians

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2015
• Tom: nr 465
• Strony: 203--212
• Opis fizyczny: Bibliogr. 22 poz., tab., rys.

Twórcy

autor

Freiwald P.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Karpacki, ul. Skrzatów 1, 31-560 Kraków

autor

Gągulski T.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Karpacki, ul. Skrzatów 1, 31-560 Kraków

Bibliografia

• [1] CHAJEC W., 1953 — Wody wgłębne. Cz. I. Antyklina potocka. Instytut Naftowy Kraków, Zakład Kopalnictwa Naftowego Krosno. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, filia w Krakowie.
• [2] CHAJEC W., 1956 — Geologiczno-chemiczna i balneologiczna charakterystyka wód mineralnych Krosna nad Wisłokiem. Instytut Naftowy Kraków, Oddział Terenowy – Zakład Chemii Kopalnianej Krosno. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, filia w Krakowie.
• [3] CHŁAPOWSKI F., 1895 — O zdrojowiskach i stacyach kąpielowych i klimatycznych w Polsce. Wydaw. K. Kozłowski, Poznań.
• [4] CHOWANIEC J., 1998/1999 — Wody podziemne polskich Karpat fliszowych. Folia Geographica, 29/30: 112–133.
• [5] CHOWANIEC J., 2003 — Wody mineralne uzdrowisk województwa podkarpackiego. Technika Poszukiwań Geologicznych. Geosynoptyka i Geotermia, 4: 23–32.
• [6] CHOWANIEC J., 2004 — Wody podziemne wschodniej części Karpat i zapadliska przedkarpackiego oraz ich ochrona. W: Przew. LXXV Zjazdu Naukowego Polskiego Towarzystwa Geologicznego: 79–91. Jasło, Kraków.
• [7] CHOWANIEC J., OSZCZYPKO N., WITEK K., 1983 — Hydrogeologiczne cechy warstw krośnieńskich centralnej depresji karpackiej. Kwart. Geol., 27, 4: 797–810.
• [8] CHOWANIEC J., FREIWALD P., GĄGULSKI T., GORCZYCA G., 2014 — Projekt robót geologicznych na wykonanie poszukiwawczo-rozpoznawczego otworu hydrogeologicznego Chajec-1 w miejscowości Krosno. Arch. Urzędu Miasta Krosna.
• [9] CHOWANIEC J., FREIWALD P., GĄGULSKI T., GORCZYCA G., 2015 — Projekt robót geologicznych na wykonanie poszukiwawczo-rozpoznawczego otworu hydrogeologicznego Chajec-2 w miejscowości Krosno. Arch. Urzędu Miasta Krosna.
• [10] CHOWANIEC J., FREIWALD P., OWSIAK P., PATORSKI R., WITEK K., 2008 — Analiza możliwości wykorzystania wód mineralnych w rejonie Krosna. Arch. Urzędu Miasta Krosna.
• [11] FILAR B., DUSZA R., MIZIOŁEK M., 2012 – Wody mineralne na fałdzie Krościenka w Krośnie. Nafta-Gaz, 12: 982–992.
• [12] KARNKOWSKI P., 1993 — Złoża gazu ziemnego i ropy naftowej w Polsce. T. 2. Karpaty i zapadlisko przedkarpackie. Tow. Geosynopt. GEOS AGH, Kraków.
• [13] KLECZKOWSKI A.S. (red.), 1990 — Mapa obszarów Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony. AGH, Kraków.
• [14] KRAWCZYK J., 1998 — Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. Krosno. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
• [15] KONDRACKI J., 2009 — Geografia regionalna Polski. Wydaw. Nauk. PWN, Warszawa.
• [16] NESCIERUK P., PAUL Z., RYŁKO W., SZYMAKOWSKA F., WÓJCIK A., ŻYTKO K., 1995 — Mapa geologiczna Polski w skali 1:200 000, ark. Jasło. B – mapa bez utworów powierzchniowych. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
• [17] PACZYŃSKI B. (red.), 1993 — Atlas hydrogeologiczny Polski 1:500 000. Cz. I. Systemy zwykłych wód podziemnych. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [18] PACZYŃSKI B., PŁOCHNIEWSKI Z., 1996 — Wody mineralne i lecznicze Polski. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [19] SKRZYPCZYK L., MIKOŁAJKÓW J., WĘGLARZ D., MORDZONEK G., 2008 — Mapa Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) w Polsce. Państw. Inst. Geol. Warszawa.
• [20] SZYMAKOWSKA F., WÓJCIK A., 1984 — Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, ark. Jedlicze (1022). Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
• [21] SZYMAKOWSKA F., WÓJCIK A., 1992 — Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000, ark. Jedlicze (1022). Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
• [22] ŻYTKO K., 1999 — Korelacja głównych strukturalnych jednostek Karpat Zachodnich i Wschodnich. Pr. PIG, 168: 135–164.