Epigenetyczna mineralizacja hematytowa „typu Zagnańska” w Górach Świętokrzyskich – występowanie i geneza

• Autorzy: Lenik Piotr , Salwa Sylwester

Identyfikatory

DOI

10.7306/2024.16

Warianty tytułu

EN

The “Zagnańsk-type” epigenetic hematite mineralization in the Holy Cross Mountain – occurrence and origins

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The article presents the mineralogical characteristics of epigenetic iron mineralization in the Paleozoic core of the Holy Cross Mountains. The occurrence of epigenetic Fe mineralization, known in the literature as “Zagnańsk-type ”, has so far been associated with the Łysogóry region of the Holy Cross Mountains, and the classic location is the Zachełmie quarry near Zagnańsk. Moreover, other occurrences of this mineralization in the Łysogóry region were also recorded in Wzdół-Kamieniec and Rudki. In recent years, manifestations of this type of mineralization have also been found in the Kielce region of the Holy Cross Mountains, including: the Laskowa quarry near Kostomloty and the Józefka quarry near Górno. The hematite ores and the accompanying mineralization from outcrops known from the literature and from new locations were investigated. Detailed microscopic examinations allowed determining the order of crystallization of individual minerals and distinguishing two stages of Fe mineralization, differing in both mineralogical composition and precipitation conditions. The relationship of this mineralization with diagenetic processes taking place in the Devonian-Carboniferous basin and with the tectonic processes of the Variscan orogeny was also demonstrated. Such mineralization shows close connections with tectonic zones, which emphasizes its epigenetic nature at all locations studied. A general model of the formation of Zagnańsk-type Femineralization was also created, which is applicable to the entire Paleozoic core of the Holy Cross Mountains. In the metallogenesis of the Holy Cross Mountains, this mineralization occurs after (or almost simultaneously) the oldest dolomites and manifestations of silicification of carbonate rocks, and precedes the fundamental stage of development of polymetallic sulphide mineralization with carbonates, and of barite mineralization, which is commonly recorded in this region.

Słowa kluczowe

PL

hematyt; mineralizacja hydrotermalna; Góry Świętokrzyskie

EN

hematite; hydrothermal mineralization; Holy Cross Mountains

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2024
• Tom: Vol. 72, nr 7
• Strony: 325--331
• Opis fizyczny: Bibliogr. 34 poz., fot., map., rys., tab.

Twórcy

autor

Lenik Piotr

• Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Karpacki, ul. Skrzatów 1, 31-560 Kraków

• https://orcid.org/0000-0003-0479-4218

autor

Salwa Sylwester

• Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Świętokrzyski, ul. Zgoda 2 1 , 25-953 Kielce

• https://orcid.org/0000-0001-6364-2842

Bibliografia

• 1. BELKA Z. 1990 - Thermal maturation and burial history from conodont colour alteration data. Holy Cross Mountains, Poland. Courier Forsch.-Inst. Senckenberg, 11: 241-251.
• 2. CZARNOCKI J. 1950 - Geologia regionu łysogórskiego w związku z zagadnieniem złoża rud żelaza w Rudkach. Pr. Inst. Geol., 1: 1-404.
• 3. DOMASZEWSKA T. 1959 - Mineralizacja uranowa w Górach Świętokrzyskich. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa. Nr arch. OW/99.
• 4. GRABOWSKI J., NARKIEWICZ M., SOBIEŃ K. 2006 - Termiczne uwarunkowania zjawiska przemagnesowań dewońskich skał węglanowych w regionie kieleckim Gór Świętokrzyskich. Prz. Geol., 54: 895-904.
• 5. KRAJEWSKI R. 1952 - Mineralizacja dolomitów dewońskich w Zagnańsku. Geol. Biul. Inf. Fasc., 1: 7.
• 6. KOWALCZEWSKI Z., ROMANEK A., STUDENCKI M. 1990 - Mapa geologiczna odkryta paleozoiku Gór Świętokrzyskich 1 : 200 000. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa. Nr inw. 369/91.
• 7. LENIK P., SALWA S. 2019 - Mineralizacja polimetaliczna w kamieniołomie Józefka koło Górna, Góry Świętokrzyskie. [W:] Peryt T. (red.), Materiały Zjazdowe 87. Zjazdu Naukowego PTG, 26-29.07.2019 r., Czarna. Państw. Inst. Geol., Warszwa: 46.
• 8. MARYNOWSKI L. 1998 - Stopień przeobrażenia termicznego materii organicznej ze skał dewonu Gór Świętokrzyskich. Analiza biomarkerów metodą GC-MS. Praca doktorska niepubl., UŚ, nr inw. BNZdr 40.
• 9. MARYNOWSKI L. 1999 - Thermal maturity of organic matter in Devonian rocks of the Holy Cross Mountains. Prz. Geol., 47: 1125-1129.
• 10. MARYNOWSKI L., SALAMON M., NARKIEWICZ M. 2002 - Thermal maturity and depositional environments of organic master In the post-Variscan succession of the Holy Cross Mountains. Geol. Quarter., 46: 25-36.
• 11. MIECZNIK J.B., STRZELECKI R., WOŁKOWICZ S., 2011 - Uran w Polsce - historia poszukiwań i perspektywy odkrycia złóż. Prz. Geol., 59: 688-697.
• 12. MIGASZEWSKI Z., HAŁAS S., DURAKIEWICZ T. 1996 - Wiek i geneza mineralizacji kalcytowej w Górach Świętokrzyskich w świetle badań litologiczno-petrograficznych i izotopowych. Prz. Geol., 44 (3): 275-281.
• 13. NARKIEWICZ M. 1991 - Procesy dolomityzacji mezogenetycznej na przykładzie żywetu i franu Gór Świętokrzyskich. Pr. Państw. Inst. Geol., 82: 1-54.
• 14. NARKIEWICZM.,RESAKM.,LITTKER.,MARYNOWSKIL. 2010 - New constraints on the Middle Palaeozoic to Cenozoic burial and thermal history of the Holy Cross Mts. (Central Poland): results from numerical modelling. Geol. Acta, 8: 189-205.
• 15. NEJBERT K., KOZŁOWSKI A. 2019 - Badania inkluzji ciekło-gazowych oraz badań mineralogiczno-petrograficznych w utworach epigenetycznych z obszaru Gór Świetokrzyskich. [W:] Lenik P. (red.), Weryfikacja i ocena perspektyw wystąpień rud metali (Cu, Zn, Pb i in.) na obszarze Gór Świętokrzyskich i ich obrzeżenia. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 16. NIEĆ M. 1961 - Wiek mineralizacji hematytowej Gór Świętokrzyskich. Spraw. z Pos. Kom. PAN o/Kraków, 1-6: 293-295.
• 17. NIEĆ M. 1962 - Wycieczka IIID. Przewodnik XXXV Zjazdu PTG. Kielce, 16-19 września 1962. Warszawa: 204-213.
• 18. NIEĆ M. 1968 - Mineralizacja złoża siarczków żelaza i syderytu w Rudkach w górach Świętokrzyskich. Pr. Geol. Kom. Nauk Geol. PAN o/Kraków, 46: 7-62.
• 19. NIEĆ. M. 1976 - Zoning and depth of formation of iron sulphide and siderite deposit at Rudki, Poland. Problems of ore deposition. Fourth IAGOD Symp. Varna 1974., Springer Ver.: 62-65.
• 20. NIEĆ M., PAWLIKOWSKI M. 2015 - Mineralizacja markasytowo-hematytowo-ankerytowa w południowo-wschodniej części Gór Świętokrzyskich. Prz. Geol., 63: 219-227.
• 21. NIEĆ M., PAWLIKOWSKI M. 2019 - Dolomite-illitic rocks (dolillite) - the product of hydrothermal replacement of carbonate rocks in the Holy Cross Mts., Poland - a possible guide ores. Geol. Quart. 63 (2): 275-295.
• 22. OSIKA R. 1958 - Występowanie i perspektywy poszukiwawcze złóż rud żelaza w Polsce. Biul. Inst. Geol., 126: 9-44.
• 23. ROMANEK A. 2008 - Mapa Geologiczna Polski, 1 : 200 000, ark. Sandomierz, B - bez utworów czwartorzędowych. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 24. ROMANEK A. 2011 - Mapa Geologiczna Polski w skali 1 : 200 000, ark. Kielce, B - bez utworów czwartorzędowych. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 25. RUBINOWSKI Z. 1962 - Zarys metalogenezy paleozoiku świętokrzyskiego. [W:] Żakowa H. (red.), Przewodnik XXXV Zjazdu PTG, Kielce 16-19.09.1962, 67-76.
• 26. RUBINOWSKI Z. 1963 - Metalogeneza cokołu paleozoicznego i per-spektywy poszukiwań złóż rud metali w Górach Świętokrzyskich. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa. Nr arch. 4531/626.
• 27. RUBINOWSKI Z. 1969 - Pozycja mineralizacji syderytowo-pirytowej w metalogenezie trzonu paleozoicznego Gór Świętokrzyskich. Rocz. Pol. Tow. Geol., 39: 721-722
• 28. RUBINOWSKI Z. 1971 - Rudy metali nieżelaznych w Górach Świętokrzyskich i ich pozycja metalogeniczna. Biul. Inst. Geol., 247: 1-139.
• 29. SAMSONOWICZ J. 1923 - Złoże syderytu i hematytu w Rudkach pod Nową Słupią. Prz. Górn.-Hutn., 10: 874-877.
• 30. SAMSONOWICZ J. 1934 - Sprawozdanie z badań geologicznych w okolicy kopalni „Staszic” pod Nową Słupią. Posiedz. Nauk. PIG, 38: 21-23.
• 31. STUPNICKA E. 1989 - Geologia regionalna Polski. Wyd. Geol., War¬szawa.
• 32. SZECÓWKA M. 1987 - Mineralizacja uranowa w Rudkach k. Słupi Nowej (Góry Świętokrzyskie). Prace Geol. PAN, 133: 63.
• 33. UBERNA J. 1962a - Perspektywy występowania uranu w Górach Świętokrzyskich. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa. Nr arch. 4531/611.
• 34. UBERNA J. 1962b - Poszukiwania złóż i przejawów mineralizacji ura¬nowej w Górach Świętokrzyskich. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa. Nr arch. 4531/602.