Monument of Earl Aleksander Fredro. Concepts of location in Wrocław's spatial structure

• Autorzy: Majczyk Joanna

Identyfikatory

DOI

10.37190/arc210305

Warianty tytułu

PL

Pomnik Aleksandra hr. Fredry. Koncepcje usytuowania w strukturze przestrzennej Wrocławia

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The Monument to Aleksander Fredro was brought to Wrocław in 1956 and placed in the Wrocław Market Square to become a favourite meeting place of the city inhabitants after some years. The final location decision was preceded by a discussion, reported in detail in the press. Initially, it was thought that the small and rather cosy monument form precluded its placement in the large, open space of a central city square. After all, Leonardo Marconi's work was designed for the small Lviv Academic Square, located in the vicinity of the Fredro family's residence gardens. However, the writer's sculpture took a special meaning in post-war Wrocław. Firstly it was perceived as a symbol of Polishness, a metaphorical link between the Recovered Territories and the lost Eastern Borderlands, and secondly, it was the first "Polish" monument to be unveiled in the centre of former Breslau. This is why the monument was finally placed in the city's most important square, in place of the equestrian monument to Friedrich Wilhelm III, demolished after Word War II, thus symbolically "sacralising" the Wrocław market square. This paper aims to present a discussion, now forgotten, on the location of the Fredro monument, to which not only decision-makers but also citizens of the city were invited. The paper presents previously unpublished concepts for the location of the monument in various, nowadays not obvious, spots in Wrocław.

PL

Pomnik Aleksandra Fredry przywieziony do Wrocławia w 1956 r. i ulokowany na wrocławskim rynku stał się po latach ulubionym miejscem spotkań mieszkańców miasta. Ostateczną decyzję lokalizacyjną poprzedziła dyskusja, którą szczegółowo relacjonowano w prasie. Początkowo uważano, że kameralne formy pomnika wykluczają umieszczenie go w dużej, otwartej przestrzeni centralnego placu miejskiego – dzieło Leonarda Marconiego było w końcu projektowane z myślą o niewielkim lwowskim placu Akademickim, położonym w sąsiedztwie ogrodów rezydencji Fredrów. Tymczasem w powojennym Wrocławiu rzeźbie pisarza nadano szczególne znaczenie – po pierwsze postrzegano ją jako symbol polskości, metaforyczne powiązanie Ziem Odzyskanych z utraconymi Kresami Wschodnimi, po drugie zaś była pierwszym „polskim” monumentem odsłoniętym w centrum dawnego Breslau. Dlatego właśnie zdecydowano o postawieniu go na najważniejszym placu miasta, na miejscu zburzonego po wojnie konnego pomnika Fryderyka Wilhelma III, symbolicznie „sakralizując” tym samym wrocławski rynek. Celem artykułu jest przedstawienie zapomnianej dziś dyskusji na temat lokalizacji pomnika Fredry, do której zaproszono nie tylko decydentów, ale też mieszkańców miasta. W pracy zaprezentowano niepublikowane wcześniej koncepcje usytuowania pomnika w różnych, nieoczywistych dziś punktach Wrocławia.

Słowa kluczowe

EN

art; monumental sculpture; Marconi Leonardo; Aleksander Fredro monument; Lviv; Wrocław; Regained Territories

PL

sztuka; rzeźba monumentalna; Marconi Leonardo; pomnik Aleksandra Fredry; Lwów; Wrocław; Ziemie Odzyskane

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2021
• Tom: Nr 3 (67)
• Strony: 45--54
• Opis fizyczny: Bibliogr. 23 poz., il.

Twórcy

autor

Majczyk Joanna

• Faculty of Architecture, Wrocław University of Science and Technology

• https://orcid.org/0000-0002-7660-3161

Bibliografia

• [1] Matwijów M., Walka o lwowskie dobra kultury 1945–1948, Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, Wrocław 1996.
• [2] Zakrzewski B., Śląskie przygody Aleksandra Fredry, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków 1991.
• [3] Stański P.M., Pomniki Aleksandra Fredry we Lwowie i Krakowie, “Cracovia Leopolis” 2005, nr 4, 38–41.
• [4] Antkowiak Z., Pomniki Wrocławia, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1985.
• [5] Antkowiak Z., Wrocław od A do Z, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1997.
• [6] Sztejn J., Pomnik Aleksandra hr. Fredry, [in:] I. Bińkowska, E. Szopińska (red.), Leksykon zieleni Wrocławia, Via Nova, Wrocław 2013, 138–139.
• [7] S.P., Pomnik Aleksandra Fredry, “Gazeta Lwowska” 1895, nr 225, 01.10.1895, 3.
• [8] Zet., Pomnik Fredry we Lwowie, Lwów d. 24 października (Sprawozdanie oryginalne Głosu Narodu), “Głos Narodu” 1897, nr 244, 26.10.1897, 2–3.
• [9] [n.a.], Kiedy i gdzie stanie pomnik Aleksandra Fredry?, “Gazeta Robotnicza” 1956, nr 20, 24.01.1956, 4.
• [10] Czerner O., Mój wiek XX. 1900–1970, Muzeum Architektury we Wrocławiu, Wrocław 2016.
• [11] List do redakcji. W sprawie pomnika Aleksandra Fredry, “Gazeta Robotnicza” 1956, nr 104, 02.05.1956, 4.
• [12] Burtyńczuk E., Repatriacja Fredry czyli obrachunki z kwaterunkiem, “Świat” 1956, nr 27, 01.07.1956, 10.
• [13] Przyłęcka D., Nie od razu Wrocław odbudowano. Plany zagospodarowania przestrzennego, koncepcje oraz projekty urbanistyczne i architektoniczne a ich realizacja w latach 1945–1989, Oficyna Wydawnicza Atut, Wrocław 2012.
• [14] [n.a.], Pokłony Wrocławia dla Aleksandra Fredry, “Słowo Polskie” 1956, nr 121, 22.05.1956, 3.
• [15] [n.a.], Pokłosie naszego konkursu-ankiety. Jest w czym wybierać – teraz trzeba zdecydować, gdzie ostatecznie ma stanąć pomnik Aleksandra Fredry, “Gazeta Robotnicza”, nr 131, 02-03.06.1956, 4.
• [16] Dąbrowski L., O wyborze miejsca dla pomnika Fredry we Wrocławiu, “Słowo Polskie” 1956, nr 122, 23.05.1956, 4.
• [17] Majczyk J., Tomaszewicz A., Pomniki w przestrzeni publicznej Wrocławia w latach 1945–1956, “Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2019, nr 58, 91–103.
• [18] Thum G., Obce miasto. Wrocław 1945 i potem, Via Nova, Wrocław 2008.
• [19] List otwarty do Prezydium Miejskiej Rady Narodowej. Jeszcze raz w sprawie pomnika Fredry, “Gazeta Robotnicza” 1956, nr 145, 19.06.1956, 4.
• [20] Muchina W., Obraz i temat w rzeźbie monumentalno-dekoracyjnej, “Przegląd Artystyczny” 1952, nr 5, 23–34.
• [21] [n.a.], O rzeźbie monumentalnej, “Przegląd Artystyczny” 1952, nr 6, 22–28.
• [22] Tworkowski S., O pomnikach, “Przegląd Artystyczny” 1954, nr 1, 5–17.
• [23] Forowicz T., Na otwarcie wystawy Władysława Tumkiewicza, “Sprawy i Ludzie” 1955, nr 31, 13–14.08.1955, 3.