Jeszcze o dalekich analogiach do rotundy św. Mikołaja w Przemyślu

• Autorzy: Proksa M.

Identyfikatory

DOI

10.7862/rb.2014.14

Warianty tytułu

EN

Once more about far analogies of St. Nicolas Rotunda in Przemyśl

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Rotunda św. Mikołaja, której relikty zostały odkryte pod prezbiterium katedry ob. łac. w Przemyślu, mieści się w licznej grupie budynków centralnych o złożonym programie przestrzennym z nawą i otaczającym ją pierścieniu ambitu, ponad którym znajdowała się galeria emporowa. Taka forma pojawia się w IV w. w kręgu fundacyjnym Konstantyna Wielkiego, Heleny i Konstancji. O analogiach europejskich i na terenie Palestyny była już mowa we wcześniejszych pracach. Omawiano obiekty w Rzymie (baptysterium św. Jana na Lateranie i mauzoleum S. Constanza) oraz na terenie Palestyny (kościół Grobu Świętego). Do największych obiektów powstałych na przełomie IV/V w. należy kościół św. Wawrzyńca (San Lorenzo) w Mediolanie. Wzorem dla autorów wielu realizacji był kościół Sergiusza i Bakchusa w Konstantynopolu, który wraz z Hagia Sophia należy do najwybitniejszych budowli wczesnochrześcijańskich. Świątynie te składały się z trzech elementów: kolistej nawy przekrytej kopułą, narteksu i atrium. W niniejszej pracy zostaną omówione realizacje gruzińskie i armeńskie, które dowodzą, że docierała tam idea budowli centralnej, co można zapewne wyjaśnić wczesnym okresem dominacji chrześcijaństwa w Gruzji i Armenii. Opisane kolejne przykłady założeń centralnych wczesnych świątyń chrześcijańskich jeszcze raz potwierdzają powszechność tego typu rozwiązań w okresie od IV do XIV wieku. Dalsze studia, zarówno terenowe, jak i gabinetowe, zapewne ujawnią kolejne przykłady.

EN

St. Nicolas Rotunda, whose relics were discovered under the chancel of the Cathedral of Latin Rite in Przemyśl, is one of the numerous buildings with a complex central plan. It comprises a nave and its surrounding ambit, above which there used to be a matroneum. Such a form emerged in the 4th century in the funding circle of Constantine the Great, Helena and Constance. European and Palestinian analogies were referred to in my previous works. They include buildings in Rome (the Baptistery of. St John Lateran and Santa Constanza) and Palestine (Church of the Holy Sepulchre). Since the 5th century the number of churches across Europe had increased, among which one of the largest was Basilica of San Lorenzo in Milan (4th/5th century). Constantinople’s Church of the Saints Sergius and Bacchus served as a model for many other buildings, and together with Hagia Sophia it is one of the most significant early Christian buildings. Such churches consisted of three parts: circular nave covered with a dome, narthex and atrium. Here we will expand on Georgian and Armenian buildings. They prove that the concept/idea of central buildings reached even that far, which can be explained with Christianity’s early dominance in Georgia and Armenia. Subsequent examples described of early Christian central churches once again confirm that solutions of this kind were common in the period from 4th to 14th century. Further studies, both in the field and in the office will certainly reveal more such instances.

Słowa kluczowe

PL

rotunda; ambit; baptysterium; rotunda św. Mikołaja

EN

rotunda; ambit; baptistery; St. Nicolas rotunda

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej
• Czasopismo: Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury / Journal of Civil Engineering, Environment and Architecture
• Rocznik: 2014
• Tom: z. 61, nr 1
• Strony: 201--224
• Opis fizyczny: il.

Twórcy

autor

Proksa M.

• Politechnika Rzeszowska