Lecznicze wody siarczkowe Ponidzia

• Autorzy: Lipiec I. , Wiktorowicz B.

Warianty tytułu

EN

Therapeutic sulphurous waters of the Ponidzie region

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono charakterystykę hydrochemiczną leczniczych wód siarczkowych z rejonu Ponidzia. Właściwości fizykochemiczne wód określono na podstawie dostępnych archiwalnych wyników analiz wód z otworów wiertniczych w Busku-Zdroju, Solcu-Zdroju, Lesie Winiarskim, Wełninie oraz Dobrowodzie. Profil leczniczy badanych wód jest związany z dużą koncentracją siarki, występującej głównie w formie siarkowodoru. Wody siarczkowe Ponidzia zawierają również inne składniki swoiste nadające im cechy lecznicze, takie jak jod i fluor. Na podstawie charakterystyki hydrochemicznej leczniczych wód siarczkowych wyróżniono jeden typ hydrochemiczny – Cl-Na, H2S, I – występujący w trzech różnowiekowych seriach skalnych: neogenu, kredy górnej i jury górnej. Stwierdzono, że analizowane wody odznaczają się zróżnicowaną mineralizacją, wahającą się od 8,5 do 40,7 g/dm3, oraz zawartością siarkowodoru od 6,8 do 1064,0 mg/dm3. Za główny czynnik determinujący stopień mineralizacji badanych wód uznano procesy współdziałania wód podziemnych ze środowiskiem skalnym.

EN

The paper shows the characteristics of sulphurous waters from the Ponidzie area. Physical and chemical properties of waters have been determined on the basis of results of analysis of the archived data from boreholes in Busko-Zdrój, Solec-Zdrój, Las Winiarski, Wełnin and Dobrowoda. The treatment profile of these waters is constrained by a high concentration of bivalent sulphur, measured as the amount of free hydrogen sulphide. The waters also contain many iodine, bromine and fluorine compounds. One hydrochemical type – Cl-Na, H2S, I – has been distinguished on the basis of the hydrochemical characteristics of the therapeutic waters. They occur in three different rock series: Neogene, Cretaceous and Upper Jurassic. It has been found that all of the waters have total dissolved solids (TDS) from 8.5 to 40.7 g/dm3 and the hydrogen sulphide content varies from 6.8 to 1064.0 mg/dm3. The research results prove that the variety of rock settings is one of the most important reasons for the water chemistry differentiation. In general, the chemical composition of thermal waters in this region is determined by the interaction between groundwater and different rock environments.

Słowa kluczowe

PL

wody lecznicze; wody siarczkowe; Ponidzie

EN

therapeutic waters; sulphurous waters; Ponidzie region

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2015
• Tom: nr 462
• Strony: 171--178
• Opis fizyczny: Bibliogr. 30 poz., tab., wykr.

Twórcy

autor

Lipiec I.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Świętokrzyski, ul. Zgoda 21, 25-953 Kielce

autor

Wiktorowicz B.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Świętokrzyski, ul. Zgoda 21, 25-953 Kielce

Bibliografia

• [1] BARBACKI A.P., 2004 — Zbiorniki wód geotermalnych niecki miechowskiej i środkowej części zapadliska przedkarpackiego. IGSMiE PAN, ser. Stud. Rozpr. Monogr., 125.
• [2] BUŁA Z., ŻABA J., HABRYN R., 2008 — Regionalizacja tektoniczna Polski – Polska południowa (blok górnośląski i blok małopolski). Prz. Geol., 56, 10: 912–920.
• [3] CHOWANIEC J., NAJMAN J., OLSZEWSKA B., ZUBER A., 2009 — Pochodzenie i wiek wody mineralnej w Dobrowodzie k. Buska Zdroju. Prz. Geol., 57, 4: 286–293.
• [4] CHOWANIEC J., PORWISZ B., OLSZEWSKA B., ZUBER A., 2006 — Dokumentacja hydrogeologiczna ustalająca zasoby eksploatacyjne ujęcia wód leczniczych DOBROWODAG-1 w miejscowości Dobrowoda. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
• [5] CHOWANIEC J., ZUBER A., CIĘŻKOWSKI W., 2007 — Prowincja karpacka. Wody mineralne. W: Hydrogeologia regionalna Polski. T. 2. Wody mineralne, lecznicze i termalne oraz kopalniane (red. B. Paczyński, A. Sadurski): 83–86. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [6] CZARNOCKI J., 1926 — O pochodzeniu wód mineralnych w Busku i jego okolicach. Pos. Nauk. Państw. Inst. Geol., 14: 10–12.
• [7] DADLEZ R., MAREK S., POKORSKI J., 2000 — Mapa geologiczna Polski bez utworów kenozoiku w skali 1:1 000 000. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [8] DOWGIAŁŁO J., 1973 — Wyniki badań składu izotopowego tlenu i wodoru w wodach podziemnych Polski południowej. Biul. Inst.Geol., 277: 319–338.
• [9] DOWGIAŁŁO J., KARSKI A., POTOCKI I., 1969 — Geologia surowców balneologicznych. Wydaw. Geol., Warszawa.
• [10] DOWGIAŁŁO J., KLECZKOWSKI A.S., MACIOSZCZYK T., RÓŻKOWSKI A. (red.), 2002 — Słownik hydrogeologiczny. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [11] GAD A., KOWALIK J., 2003 — Dokumentacja hydrogeologiczna ustalająca zasoby eksploatacyjne wód leczniczych „WEŁNIN”. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
• [12] GIEŁŻECKA-MĄDRY D., 2009 — Dokumentacja hydrogeologiczna ustalająca zasoby eksploatacyjne ujęcia leczniczych wód siarczkowych Busko C-1 z utworów kredy górnej. Arch. Hydrogeotechnika Sp. z o.o., Kielce
• [13] GRABCZAK J., SZCZEPAŃSKI A., ZUBER A., 1987 — Uwagi na temat genezy i ochrony wód mineralnych Buska i Solca. W: 25 lat górnictwa uzdrowiskowego. Konferencja naukowo-techniczna: 91–99. AGH, Kraków.
• [14] GUTOWSKI J., KOYI H.A., 2007 — Influence of oblique basement strike-slip faults on the Mesozoic evolution of the south-eastern segment of the Mid-Polish Trough. Basin Res., 19: 67–86.
• [15] HERMAN G., GĄGOL J., 1994 — Stan rozpoznania i perspektywy wykorzystania wód mineralnych Ponidzia. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
• [16] KLECZKOWSKI A.S. (red), 1990 — Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych w Polsce (GZWP) wymagających szczególnej ochrony, 1:500 000. IHiGI AGH, Kraków.
• [17] KOWALCZEWSKA G., 1984 — Objaśnienia do Mapy Hydrogeologicznej Polskiwskali 1:200 000, ark. Tarnów. Wydaw. Geol., Warszawa.
• [18] KULIKOWSKA J., 1976 — Przyczynek do poznania genezy wód mineralnych w rejonach Buska i Solca oraz możliwości zwiększenia ich zasobów. Probl. Uzdr., 6–8: 191–212.
• [19] LIPIEC I., WIKTOROWICZ B., 2010 — Modelowanie hydrogeochemiczne formowania się składu wód siarczkowych rejonu Solca-Zdroju. W: IV Konferencja Naukowa z cyklu Modelowanie Przepływu Wód Podziemnych, Gdańsk 15–16 listopada 2010 r. Abstrakty (red. Z. Kordalski): 26–28. Polit. Gdańska, Państw. Inst. Geol. – PIB, Warszawa.
• [20] LISZKOWSKA E., 1982 — Kształtowanie się składu chemicznego wód podziemnych z utworów badenu północnej części GZW na tle procesów rozpuszczania serii gipsowej. Pr. Nauk. UOE, 1011, Geologia, 10/11: 130–173.
• [21] OSZCZYPKO N., OSZCZYPKO-CLOWES M., 2010 — Alpejska tektonika południowej części synklinorium miechowskiego. W: Wody siarczkowe w rejonie Buska-Zdroju (red. R. Lisik): 109–118. Wydaw. XYZ, Kielce.
• [22] PACZYŃSKI B., PŁOCHNIEWSKI Z., 1996 — Wody mineralne i lecznicze Polski. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [23] PAZDRO Z., 1983 — Hydrogeologia ogólna. Wydaw. Geol., Warszawa.
• [24] PORWISZ B., 2006 — Dokumentacja hydrogeologiczna ustalająca zasoby eksploatacyjne ujęcia wód leczniczych Las Winiarski I z utworów kredy górnej. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
• [25] PRAŻAK J., 2007 — Subregion środkowej Wisły wyżynny – część centralna.W: Hydrogeologia regionalna Polski. T. 1. Wody słodkie (red. B. Paczyński, A. Sadurski): 174–187. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [26] ROSŁOŃSKI R., 1936 — Źródła słono-siarczanowe w Solcu i okolicach. Pos. Nauk. Państw. Inst. Geol., 45: 54–56.
• [27] STUPNICKA E., 2007 — Geologia regionalna Polski. UW, Warszawa.
• [28] ZŁONKIEWICZ Z., FIJAŁKOWSKA-MADER A., 2013 — Budowa geologiczna południowo-wschodniej części Niecki Nidy. W: Georóżnordność Ponidzia (red. A. Łajczak i in.): 25–34. IG UJK, Kielce.
• [29] ZUBER A., WEISE S.M., OSENBRÜCK K., MATEŃKO T., 1997 — Origin and age of saline waters in Busko Spa (Southern Poland) determined by isotope, noble gas and hydrochemical methods: evidence of interglacial and pre-Quaternary warm climate recharges. Appl. Geochem., 12: 643–660.
• [30] ŻELAŹNIEWICZ A., ALEKSANDROWSKI P., BUŁA Z., KARNKOWSKI P.H., KONON A., OSZCZYPKO N., ŚLĄCZKA A., ŻABA J., ŻYTKO K., 2011 — Regionalizacja tektoniczna Polski. KNG PAN, Wrocław.