Ocena zanieczyszczenia osadów w zbiornikach wodnych w aspekcie użytkowania gruntów

• Autorzy: Jaguś A. , Rzętała M. A. , Rzętała M.

Warianty tytułu

EN

Assessment of sediment contamination in water reservoirs in the aspect of land use

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Powstawanie osadów w misach zbiorników wodnych jest niepożądane, gdyż wiąże się z ich zamulaniem oraz wzrostem żyzności wód. Osady mogą być również środowiskiem akumulacji mikrozanieczyszczeń. Podjęte badania dotyczyły oceny możliwości wykorzystania osadów do prac ziemnych, warunkowanego stopniem ich zanieczyszczenia. Badano osady deltowe i denne w wybranych zbiornikach wodnych regionu górnośląskiego. Określano stężenia metali śladowych (As, Ba, Cd, Co, Cr, Cu, Ni, Pb, Zn) zgodnie z przepisami prawnymi, dotyczącymi warunków dopuszczenia wykorzystania osadów. Badania wykazały znaczny stopień zanieczyszczenia osadów, zwłaszcza barem, kadmem, ołowiem i cynkiem. Stężenia tych metali często dopuszczały możliwość wykorzystania osadów tylko na terenach przemysłowych, a w niektórych przypadkach wykorzystanie nawet tam byłoby niedopuszczalne. Pod względem zawartości kobaltu i niklu (stężenia stosunkowo niskie) część badanych osadów mogłaby być wykorzystana na wszelkich terenach, nawet objętych ochroną prawną. Zanieczyszczenie chromem i miedzią na ogół dyskwalifikowało wykorzystanie osadów na terenach chronionych, jednak byłoby ono możliwe na obszarach rolniczych i leśnych. Stopień zanieczyszczenia osadów odzwierciedlał wpływy antropogenne na dany zbiornik, na ogół znaczące w obszarze badań. Możliwości wykorzystania osadów ze zbiorników regionu górnośląskiego na potrzeby prac ziemnych są zatem bardzo ograniczone.

EN

Formation of sediments in basins of water reservoirs is an unfavourable aspect, because it is related to siltation and increased fertility of water. Sediments may also be the environment for accumulation of microcontaminants. The aim of the research was to determine the possibility to use the sediments in earthworks, depending on the degree of their contamination. The research included studies of delta and bottom sediments in selected reservoirs of the Upper Silesian region. Concentrations of trace metals (As, Ba, Cd, Co, Cr, Cu, Ni, Pb, Zn) were determined, according to legal regulations regarding the conditions for permitted use of sediments. The research showed a large degree of contamination of sediments, particularly with barium, cadmium, lead and zinc. Concentrations of these metals often allowed for the use of sediments only in industrial areas, and in some cases even industrial use would be forbidden. Considering the contents of cobalt and nickel (relatively low concentrations), some of the analysed sediments could be used in all kinds of land, including legally protected areas. Contamination with chromium and copper generally disqualified the sediments from use in protected areas, but it would be possible to use them in agricultural and forested land. The degree of sediment contamination reflected anthropogenic impact on a given reservoir, which generally was significant in the research area. Therefore, the potential use of sediments from water reservoirs in the Upper Silesian region is largely limited.

Słowa kluczowe

PL

region górnośląski; zbiornik wodny; osady deltowe; osady denne; zanieczyszczenie gruntów

EN

Upper Silesian region; water reservoir; delta sediments; bottom sediments; land contamination

• Wydawca: Towarzystwo Chemii i Inżynierii Ekologicznej
• Czasopismo: Proceedings of ECOpole
• Rocznik: 2013
• Tom: Vol. 7, No. 1
• Strony: 349--355
• Opis fizyczny: Bibliogr. 15 poz., tab.

Twórcy

autor

Jaguś A.

• Instytut Ochrony i Inżynierii Środowiska, Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej, ul. Willowa 2, 43-309 Bielsko-Biała, tel. [phone], fax [phone]

autor

Rzętała M. A.

• Katedra Geografii Fizycznej, Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Śląski, ul. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec, tel. [phone], fax [phone]

autor

Rzętała M.

• Katedra Geografii Fizycznej, Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Śląski, ul. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec, tel. [phone], fax [phone]

Bibliografia

• [1] Rutkowski J. Osady jezior w Polsce - charakterystyka i stan rozpoznania, metodyka badań, propozycje. Stud Lim et Tel. 2007;1(1):17-24.
• [2] Yang H, Rose N. Trace element pollution records in some UK lake sediments, their history, influence factors and regional differences. Environ Int. 2005;31:63-75. DOI: 10.1016/j.envint.2004.06.010.
• [3] Rzętała M. Funkcjonowanie zbiorników wodnych oraz przebieg procesów limnicznych w warunkach zróżnicowanej antropopresji na przykładzie regionu górnośląskiego. Katowice: Wyd Uniwersytetu Śląskiego; 2008.
• [4] Rzętała M, Jaguś A. New lake district in Europe: origin and hydrochemical characteristics. Water Environ J. 2012;26:108-117. DOI: 10.1111/j.1747-6593.2011.00269.x.
• [5] Jaguś A, Rzętała M. Influence of agricultural anthropopression on water quality of the dam reservoirs. Ecol Chem Eng S. 2011;18:359-367.
• [6] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi. DzU 2002, Nr 165, poz. 1359.
• [7] Rzętała MA. Procesy brzegowe i osady denne wybranych zbiorników wodnych w warunkach zróżnicowanej antropopresji (na przykładzie Wyżyny Śląskiej i jej obrzeży). Katowice: Wyd Uniwersytetu Śląskiego; 2003.
• [8] Rzętała MA, Machowski R, Rzętała M. Sedymentacja w strefie kontaktu wód rzecznych i jeziornych na przykładzie zbiorników wodnych regionu górnośląskiego. Sosnowiec: Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego; 2009.
• [9] Kabata-Pendias A, Pendias H. Biogeochemia pierwiastków śladowych. Warszawa: Wyd Nauk PWN; 1999.
• [10] Száková J, Tlustoš P, Goessler W, Frková Z, Najmanová J. Mobility of arsenic and its compounds in soil and soil solution: the effect of soil pretreatment and extraction methods. J Hazard Mater. 2009;172:1244-1251. DOI: 10.1016/j.jhazmat.2009.07.143.
• [11] Zhang HZ, Li H, Wang Z, Zhou LD. Accumulation characteristics of copper and cadmium in greenhouse vegetable soils in Tongzhou District of Beijing. Procedia Environ Sci. 2011;10:289-294. DOI: 10.1016/j.proenv.2011.09.047.
• [12] Díaz Rizo O, Coto Hernández I, Arado López JO, Díaz Arado O, López Pino N, D’Alessandro Rodríguez K. Chromium, cobalt and nickel contents in urban soils of Moa, Northeastern Cuba. Bull Environ Contam Toxicol. 2011;86:189-193. DOI: 10.1007/s00128-010-0173-z.
• [13] Kyllönen K, Karlsson V, Ruoho-Airola T. Trace element deposition and trends during a ten year period in Finland. Sci Total Environ. 2009;407:2260-2269. DOI: 10.1016/j.scitotenv.2008.11.045.
• [14] Gunkel P, Roth E, Fabre B. Copper distribution in chemical soil fractions and relationships with maize crop yield. Environ Chem Lett. 2003;1:92-97. DOI: 10.1007/s10311-002-0003-6.
• [15] Johnson FM. The genetic effects of environmental lead. Mutat Res. 1998;410:123-140. DOI: 10.1016/S1383-5742(97)00032-X.