Sacrum a nowoczesność – rozważania na przykładzie kościoła św. Stanisława w Krakowie

• Autorzy: Wrana J. , Fitta-Spelina A.

Warianty tytułu

EN

Sacrum vs. modernity – discussion based on the example of St Stanislaus Church in Cracow

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W niniejszym artykule autorzy pochylają się nad odczuwaniem sacrum w obiektach sakralnych nowoczesnej architektury, bazując na przykładach polskich. Polska architektura sakralna drugiej połowy XX i początków XXI wieku cierpi na swoistą dwubiegunowość. Z jednej strony pojawiają się obiekty na światowym poziomie – odważne, interesujące realizacje, wykraczające poza ramy „typowego” kościoła. Reprezentują one zarówno wysoką jakość architektury, jak i głębię sacrum. Przykładami mogą tu być Arka Pana w Nowej Hucie, kościół Votum Aleksa w Tarnowie nad Wisłą i kościół pw. Matki Bożej Królowej Świata w Radomiu. Na przeciwnym biegunie są, niestety dość liczne, obiekty reprezentujące inną jakość, w których trudniej dostrzec i odczuć sacrum. W tej architektonicznej plejadzie różnorodności konieczna jest troska o zachowanie sacrum. Poszukując odpowiedniej formy architektonicznej i projektując wystrój wnętrza, należy pamiętać, iż świątynia jest obiektem wyjątkowym. Konieczne jest podkreślenie tego, co niewidoczne, tworzenie nastroju poprzez odpowiednie oświetlenie i materiały, a co za tym idzie – ułatwienie wiernemu odczuwania sacrum. W artykule przedstawiono projekt wnętrz kościoła pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika na Dąbiu w Krakowie autorstwa architekta Jana Wrany. Założeniem autora było połączenie nowoczesności formy i tradycji sacrum, w celu osiągnięcia spójnej całości architektoniczno-religijnej.

EN

In this article, the authors dedicate themselves to the feeling of sacrum in the sacred objects of modern architecture, based on the Polish examples. Polish church architecture from the second half of the 20th century and the beginnings of the 21st century suffers from a certain kind of bipolarity. On the one hand, objects appear on a global level – brave, interesting projects, going beyond the framework of the “typical” church. They represent both high quality of architecture and the depth of sacrum. The examples here can be the Ark of the Lord in Nowa Huta, Alex Votum church in Tarnów upon Vistula, and the church of Holy Mother Queen of the World in Radom. At the opposite pole are, unfortunately quite numerous, facilities representing another quality, in which it is more difficult to see and feel sacrum. In this architectural range of diversity, it is necessary to take care to maintain sacrum. Seeking an appropriate architectural form and designing the interior, one ought to remember that a temple is a unique object. It is vital to emphasise what is invisible, create a mood through suitable lighting and materials and, what follows – to make it easier for the followers to feel sacrum. In the article the design of interior of the church of St Stanislaus the Bishop and Martyr in Dąbie in Cracow was presented, authored by the architect Jan Wrana. The assumption of the author was to combine the modernity of form and tradition of sacrum, in order to achieve the coherent architectural and religious whole.

Słowa kluczowe

PL

sacrum; architektura sakralna; Kościół św. Stanisława; Dąbie-Kraków; wnętrze

EN

seeking the sacrum; church architecture; St Stanislaus Church; Dąbie Cracow; interior

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej
• Czasopismo: Architecturae et Artibus
• Rocznik: 2016
• Tom: Vol. 8, no. 3
• Strony: 181--194
• Opis fizyczny: Bibliogr. 17 poz., il.

Twórcy

autor

Wrana J.

• Politechnika Lubelska, Wydział Budownictwa i Architektury, ul. Nadbystrzycka 40, 20-618 Lublin

autor

Fitta-Spelina A.

• Politechnika Lubelska, Wydział Budownictwa i Architektury, ul. Nadbystrzycka 40, 20-618 Lublin

Bibliografia

• 1. Białkiewicz A. (2008), Architektura sakralna. Między sztuką a rzeczywistością, „Sacrum et Decorum” I.
• 2. Czerni K. (1989), „Antysacrum” – czyli o konflikcie współczesnej sztuki z religią, (w:) Sacrum i sztuka, N. Cieślińska (red.), Znak, Kraków.
• 3. Gorzelny J., Bujak A. (1988), Arka Pana, Editons du dialogue, Paryż.
• 4. Gyurkovich J. (2009), Architektura sakralna – współczesne tendencje w Kościele Zachodnim, „Przestrzeń i Forma” nr 12.
• 5. Kosiński W. (2011), Architektura sacrum wobec konfliktów, tolerancji i pojednania. Historia, współczes- ność, perspektywy, „Przestrzeń i Forma” nr 15.
• 6. Malinowska-Petelenz B. (2015), Sacrum po polsku. Kościoły polskie 1945-1965. Studia formy w autorskim szkicu architektonicznym, Politechnika Krakowska, Kraków.
• 7. Mroczek A., Kucza-Kuczyński K. (1991), Nowe kościoły w Polsce, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa.
• 8. Olszewski A. K. (1989), Próba typologii współ- czesnych kościołów w Polsce. Komunikat oraz kilka uwag ogólniejszej natury, (w:) Sacrum i sztuka, Cieślińska N. (red.), Znak, Kraków.
• 9. Rabiej J. (2013), Współczesna architektura sakralna chrześcijaństwa środowiskiem ekumenicznej jedności wiary, „Studia Oecumenica” nr 13.
• 10. Rosier-Siedlecka M. E. (1989), Odpowiedź przestrzenna na nowe założenia liturgii i duszpasterstwa. Przegląd nowych kościołów Europy Zachodniej, (w:) Sacrum i sztuka, Cieślińska N. (red.), Znak, Kraków.
• 11. Stróżewski W. (1989), O możliwości sacrum w sztuce, (w:) Sacrum i sztuka, Cieślińska N. (red.), Znak, Kraków.
• 12. Szymski A. M. (2005), Architektura sakralna przełomu wieków: między tradycją Domu Boga a miejscem religijnej kontemplacji, „Space - Society - Economy” nr 7.
• 13. Tejszerska A. (2005), Współczesna architektura sakralna na tle ponowoczesnych tendencji kulturowych „Architectus”, nr 1(41).
• 14. Wesołowska-Starzec H., Postmodernizm a sacrum. O możliwości sacrum w postmodernistycznej architekturze sakralnej, „Estetyka i Krytyka” 13/14 (2/2007– 1/2008).
• 15. Włodarczyk M. W.(2015), Kościoły i obiekty sakralne Krakowa lat 1945-1990. Wybrane przykłady, SARP oddział Kraków, Drukarnia Leyko, Kraków.
• 16. Wroński J. S. (2013), Kościoły Krakowa zbudowane w ostatnim dziesięcioleciu XX i na początku XXI wieku, Teka Komisji Urbanistyki i Architektury, O/ PAN w Krakowie, t. XlI.
• 17. Wroński J.S. (2003), Kościoły pw. św. Stanisława BM w Krakowie wybudowane w XX wieku, „Folia Historica Cracoviensia” vol. 9.

Uwagi

PL

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).