Model stratygrafii krajobrazów kulturowych. W poszukiwaniu typologii ewolucyjno-genetycznej

• Autorzy: Myga-Piątek U.

Identyfikatory

DOI

10.30450/201812

Warianty tytułu

EN

Stratigraphic model of cultural landscapes – in search for evolutionary-genetic typology

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Artykuł jest prezentacją autorskiej metody stratygrafii krajobrazu jako jednej z możliwych do zastosowania w odtwarzaniu ewolucji krajobrazu. Na tej podstawie przedstawiono propozycję typologii ewolucyjno-genetycznej (chronologicznej) krajobrazu. Stratygraficzny model ewolucji krajobrazu może być pomysłem do zastosowania w badaniach zmienności krajobrazów, ich trwałości, stabilności, stopnia zrównoważenia, optymalizacji itp. w ujęciu regionalnym. Tekst ma na celu także uzupełnić konceptualne luki w metodologii i metodyce badań krajobrazów. W podejściu chronologicznym, zarówno geograficznym jak i historycznym, autorka proponuje typologizować krajobrazy kulturowe jako stadia ewolucyjne reprezentujące następstwo etapów cywilizacyjnego rozwoju społeczeństw. Opisywany model opiera się na założeniu współwystępowania w przestrzeni krajobrazowej historycznych nawarstwień kulturowych „naniesionych” na przyrodnicze podłoże środowiska naturalnego. Stratygrafia krajobrazu kulturowego oznacza specyficzny układ i wzajemną pozycję nawarstwień kulturowych (historycznych struktur krajobrazowych) obecnych w krajobrazie, a będących produktem określonego stylu życia/gospodarowania społeczności funkcjonujących na danym obszarze. Każda z warstw może być chronologicznie przypisana.

EN

The paper presents her own landscape stratigraphy method as a possible approach to recreating landscape evolution. On this basis, an evolutionary-genetic (chronological) typology of landscape has been created. The stratigraphic model of landscape evolution may be suitable for studies on landscape changes, durability, stability, sustainability, optimization etc. on a regional level. The purpose of this article is to fill conceptual gaps in landscape study methodology. In the chronological approach, applying both to geography and history, the author proposes a typology of cultural landscapes as evolutionary stages representing consecutive phases in the development of communities. The model presented is based on the assumption that historical cultural layers „deposited” on the substrate of natural environment coexist in landscape space. Cultural landscape stratigraphy denotes specific arrangement and relative positions of cultural layers (historical landscape structures) present in the landscape, being a product of specific lifestyles / methods of resource management of communities inhabiting a given area. Each of the layers may be assigned a time-frame.

Słowa kluczowe

PL

krajobraz kulturowy; stratygrafia krajobrazu; typologia ewolucyjno-genetyczna krajobrazu; typy funkcjonalne krajobrazu

EN

cultural landscape; stratigraphy of landscape; evolutionary-genetic typology of landscape; functional types of landscape

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2018
• Tom: nr 39 (1)
• Strony: 207--223
• Opis fizyczny: Bibliogr. 37 poz., ryc., tab.

Twórcy

autor

Myga-Piątek U.

• University of Silesia, Faculty of Earth Sciences, Sosnowiec, Poland

Bibliografia

• Aldred O., Fairclough, G.J., 2003: Historic Landscape Characterisation: Taking stock of the Method–The National HLC Method Review 2002. English Heritage, London.
• Antrop M., 2004, Landscape change and the urbanization process in Europe, Landscape and Urban Planning, 67, 1-4: 9-26.
• Antrop, M., 2006: From holistic landscape synthesis to transdisciplinary landscape management [in:] From Landscape Research to Landscape Planning: Aspects of Integration, Education and Application. Tress, B., Tres, G., Fry, G., Opdam, P. (eds.), Wageningen UR Frontis Series, Springer: 27-50.
• Badora K., 2008, Stan środowiska przyrodniczego a klasyfikacje krajobrazów, Problemy Ekologii Krajobrazu, 20: 219-224.
• Balon J., 2009: Porządki przestrzenne: syntetyczna wizja krajobrazu. Problemy Ekologii Krajobrazu, 23: 61-70.
• Blij H. J., de Muller P. O., 1988: Geography, regions and concepts. John Wiley & Sons, New York.
• Chmielewski, T.J. , 2012: Diagnozowanie i projektowanie stylu krajobrazu, Problemy Ekologii Krajobrazu 33: 31-51.
• Chmielewski T.J., Myga-Piątek U., Solon J., 2015: Typologia aktualnych krajobrazów Polski. Przegląd Geograficzny, 87, 3: 377-408.
• Chmielewski T.J., Chmielewski Sz., 2015: Podstawowe przyrodnicze jednostki przestrzenne, a spójność i stabilność ekologiczna systemów krajobrazowych, Problemy Ekologii Krajobrazu. Tom XL: 145-160.
• Dobrowolska M., 1948: Dynamika krajobrazu kulturalnego. Przegląd Geograficzny, XXI, 3-4, 1948: 151-205.
• Fairclough G., 2010: Complexity and contingency: classifying the influence of agriculture on European landscapes [in:] European culture expressed in agricultural landscapes – perspectives from the Eucaland Project, Pungetti, G. & Kruse, A. (eds.), Palombi Editori, Roma: 115-148.
• Goodchild P., 2007, Landscape: a suggested primary definition, Czasopismo Techniczne, 10. Architektura, 5-A: 131-133.
• Goraj M., 2018: Przestrzenne zmiany krajobrazu pod wpływem użytkowania ziemi w Parku Narodowym Ujście Warty i jego okolicach, maszynopis pracy doktorskiej, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
• Jones M., 2003: The concept of cultural landscape: discourse and narratives [in:] Landscape Interfaces: Cultural heritage in changing landscapes (eds.): H. Palang, G. Fry, Kluver Academic Press, Dordrecht: 21-51.
• Koter M., Kulesza M., 1994: Badania geograficzno-historyczne osadnictwa miejskiego w Polsce w latach 1918-1993 [in:] Geografia osadnictwa i ludności. Lata 1918-1993, t. 2, Łódź.
• Koter M., 1976: Relikty osadnictwa średniowiecznego w planie współczesnej Łodzi, Przegląd Geograficzny, 48/4, 1976: 667–687.
• Majchrowska A., 2008: Systematyzacja krajobrazu w wybranych krajach europejskich, Problemy Ekologii Krajobrazu 20: 127-134.
• Majchrowska A., 2015: Europejskie przykłady typologii krajobrazów kulturowych. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, No 27: 27-43.
• Mücher C.A., Clijn J.A., Wascher D.M., Schaminée J.H.J., 2010: A new European Landscape Classification (LANDMAP): A transparent, flexible and user-oriented methodology to distinguish landscapes, Landscape & Urban Planning, 10: 87-103.
• Myga-Piątek U., 2001: Spór o pojęcie krajobrazu w geografii i dziedzinach pokrewnych. Przegląd Geograficzny T. 73, 1-2: 163-176.
• Myga-Piątek U., 2012: Krajobraz kulturowy. Aspekty ewolucyjne i typologiczne. Wyd. Uniwersytet Śląski, Katowice, ss. 406.
• Myga-Piątek U., 2013: Cultural landscape in the time of sustainable development. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, No 20: 82-91.
• Myga-Piątek U., 2014: Natural, anthropogenic and cultural landscape an attempt to define mutual relations and the scope of notions. Prace Komisja Krajobrazu Kulturowego, nr. 23: 39-56.
• Myga-Piątek U., 2015 a: Pamięć krajobrazu – zapis dziejów w przestrzeni. Studia Geohistorica, nr. 3: 31-47.
• Myga-Piątek U., Chmielewski T.J., Solon J., 2015: Rola cech charakterystycznych, wyróżników i wyznaczników krajobrazu w klasyfikacji i audycie krajobrazowym. Problemy Ekologii Krajobrazu, T. XL, Klasyfikacje i oceny krajobrazów Polski drugiej dekady XXI w. (ed.): T. Chmielewski): 177-187.
• Plit F., 2011: Krajobraz kulturowy: czym jest?, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, ss. 111.
• Plit J., 2016: Krajobrazy kulturowe Polski i ich przemiany. Prace Geograficzne Nr 253, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa, ss. 301.
• Plit J., Myga-Piątek U., 2014: The degree of landscape openness as a manifestation of cultural metamorphoses. Quaestiones Geographicae 33 (3): 145-154.
• Pukowiec-Kurda K., Sobala M., 2016; Nowa metoda ustalenia stopnia antropogenicznego przekształcenia krajobrazu na podstawie metryk krajobrazowych. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego Nr 31: 71-84.
• Richling A., 2005: Krajobraz naturalny, pierwotny, kulturowy i potencjalny [in:] A. Richling, K. Ostaszewska, red., Geografia fizyczna Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa: 294-296.
• Richling A., Dąbrowski A., 1995: Mapa typów krajobrazów naturalnych Polski, plansza 53.1 [in:] Atlas Rzeczypospolitej Polskiej, Główny Geodeta Kraju, IGiPZ PAN, PPWK im. E. Romera, Warszawa.
• Richling A., Ostaszewska K. (eds.), 2005: Geografia fizyczna Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Solon J., 2008a: Przegląd wybranych podejść do typologii krajobrazu, Problemy Ekologii Krajobrazu, 20: 25-33.
• Solon J., 2008b: Typy krajobrazu kulturowego Polski, Problemy Ekologii Krajobrazu, 20: 109-115.
• Solon J., Chmielewski T.J., Myga-Piątek U., Kistowski M., 2015: Identyfikacja i ocena krajobrazów Polski – etapy i metody postępowania w toku audytu krajobrazowego w województwach, Problemy Ekologii Krajobrazu T. XL: Klasyfikacje i oceny krajobrazów Polski drugiej dekady XXI w. (ed.) T. Chmielewski: 55-77.
• Van Eetvelde V., Antrop M., 2009: A stepvise multi -scaled landscape typology and characterization for trans-regional integration, applied in the federal state of Belgium, Landscape & Urban Planning, 91: 160-170.
• Wojtanowicz J., 2002: Geneza I wiek krajobrazów kulturowych. W; A. T. Jankowski, U. Myga-Piątek, G. Jankowski (eds.): Problemy ochrony i kształtowania krajobrazu Górnego Śląska na tle doświadczeń innych regionów, WNoZ UŚ, Sosnowiec: 13-19.