Reprezentatywne czy wyjątkowe – dylematy ochrony dziedzictwa 2. połowy XX wieku

• Autorzy: Siwek A.

Identyfikatory

DOI

10.17425/WK49PROTECTING

Warianty tytułu

EN

Representative or unique – dilemmas in protecting architecture of the 2nd half of the 20th century

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

A. Riegl stwierdził, że każde ludzkie dzieło posiada wartość historyczną, co czyni je potencjalnym zabytkiem. Myśl tę potwierdzono w Karcie Weneckiej, gdzie stwierdzono: Pojęcie zabytku rozciąga się również na skromne obiekty, które z upływem czasu nabrały znaczenia kulturalnego. Echem tych sformułowań jest egalitaryzm ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, według której zabytkiem może być to, co jest świadectwem minionej epoki oraz ma wartości historyczne, artystyczne i naukowe. Dla dzieł 2. połowy XX wieku (przynajmniej do 1989 r.) nie ma barier chronologicznych uznania za zabytek w myśl ustawy o ochronie zabytków, a zarazem jest to praktycznie jedyna skuteczna forma ochrony. Przy bogactwie zasobu pojawia się refl eksja o konieczności wyboru przedmiotu ochrony. Pytanie, czy chronić np. „blokowiska”, jest trudnym wyzwaniem dla służby konserwatorskiej. Wymusza weryfikację doktryny i kryteriów wyboru obiektów chronionych, skupienie się na dziełach wyjątkowych, kosztem liczebności powtarzalnych.

EN

A. Riegl claims that all man-made works have historical value which makes them potential monuments. The idea was confirmed in the Charter of Venice, which states: the concept of monument also applies to modest objects which, in the course of time, have acquired cultural significance. Those words were echoed in the egalitarian Monument Protection Act according to which everything that bears evidence of a bygone era and represents historic, artistic and scientific values may be a monument. For the works of the 2nd half of the 20th century (at least until 1989) there are no barriers of chronological recognition as monuments under the Monument Protection Law. This is the only effective form of monument protection. With the wealth of resources, there appears the need to reflect on the selection of protected objects. The question whether to protect serial houses is a difficult challenge for conservation officials. It demands verifying the doctrine, clarifying the criteria for the selection of protected buildings, focusing on exceptional objects at the expense of limiting the number of repetitive works.

Słowa kluczowe

PL

ochrona zabytków; wartościowanie; doktryna konserwatorska; architektura powojenna

EN

monument protection valuation; conservation doctrine; post-war architecture

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2017
• Tom: Nr 49
• Strony: 125--133
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz.

Twórcy

autor

Siwek A.

• Zakład Ochrony Dóbr Kultury, Instytut Historii Sztuki, Wydział Historyczny, Uniwersytet Jagielloński; Narodowy Instytut Dziedzictwa Oddział Terenowy w Krakowie

Bibliografia

• [1] Arszyński M. Idea, pamięć, troska. Malbork, 2007.
• [2] Dzieje architektury w Polsce. Marcinek J. (ed.), Kraków, 2003.
• [3] Gawlicki M. Zabytkowa architektura Gdańska w latach 1945–1951. Kształtowanie koncepcji konserwacji i odbudowy. Gdańsk, 2012.
• [4] Karta Wenecka 1964–2014. Bukowska W., Krawczyk J. (ed.), Toruń, 2015.
• [5] Konwencje UNESCO w dziedzinie kultury. Komentarz. Zalasińska K. (ed.), Warszawa, 2014.
• [6] Ląd wciąż nieodkryty? Z Davidem Crowleyem rozmawia Michał Wiśniewski, Herito, nr 17–18 (4/2014–1/2015):10–21.
• [7] Prawne wyzwania ochrony dóbr kultury we współczesnym świecie. Dobosz P., Adamus M., Guzek D., Mazur A. (ed.), Kraków, 2015.
• [8] Szafer T.P. Współczesna architektura polska: antologia czterdziestolecia. Warszawa, 1987.
• [9] Szmygin B. Kształtowanie koncepcji zabytku i doktryny konserwatorskiej w Polsce w XX wieku. Lublin, 2000.
• [10] Springer F. Źle urodzone. Reportaże o architekturze PRL Warszawa, 2012.
• [11] System wartościowania dziedzictwa. Stan badań i problemy. Szmygin B. (ed.), Lublin–Warszawa 2015.
• [12] Szczerski A. Cztery nowoczesności. Teksty o sztuce i architekturze polskiej XX wieku. Kraków, 2015.
• [13] Szulińska M. Raport dotyczący wyjątkowej uniwersalnej wartości historycznego centrum Warszawy wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa. In: Wyjątkowa uniwersalna wartość, a monitoring dóbr Światowego Dziedzictwa. Szmygin B. (ed.), Warszawa, 2011 116–155.
• [14] Witwicki M.T. Kryteria oceny wartości zabytkowej obiektów architektury jako podstawa wpisu do rejestru zabytków. Ochrona Zabytków 2007;1: 77–98.
• [15] Wartościowanie zabytków architektury. Szmygin B. (ed.), Warszawa, 2013.
• [16] Włodarczyk M. Architektura lat 60-tych w Krakowie. Kraków, 2006.
• [17] Zabytek i historia. Wokół problemów konserwacji i ochrony zabytków XIX wieku. Kosiewski P., Krawczyk J. (ed.), Warszawa, 2012.
• [18] Zabytki drugiej połowy XX wieku – waloryzacja, ochrona, konserwacja. Szmygin B., Haspel J. (ed.), Warszawa–Berlin, 2010.
• [19] Zalasińska K., Zeidler K. Wykład prawa ochrony zabytków. Warszawa–Gdańsk, 2015.