Przed 150 laty powstała fabryka papieru i tektury w Gliwicach

• Autorzy: Szymczyk Maciej

Identyfikatory

DOI

10.15199/54.2022.2.2

Warianty tytułu

EN

150 years ago a paper and board plant was established in Gliwice

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł poświęcony jest historii fabryki papieru i tektury w Gliwicach. Budowę zakładu w 1872 r. rozpoczął przemysłowiec żydowskiego pochodzenia Joseph Kleczewski. Fabryka specjalizowała się w produkcji papieru słomowego, a z czasem jej głównym wyrobem stała się tektura na papę dachową i linoleum oraz na opakowania gwoździ i śrub. W latach 30. XX w. właścicielem zakładu został Pius Bartella. W 1945 r. fabrykę przejęto pod zarząd państwowy, a w 1951 r. formalnie znacjonalizowano, pozbawiając dawnego właściciela nie tylko majątku produkcyjnego, ale również wielu przedmiotów osobistych. Zakład eksploatowano do 1962 r., wytwarzając w nim tekturę na papę oraz tekturę izolacyjną dla przemysłu motoryzacyjnego.

EN

The article presents the history of the paper and board plant in Gliwice. The construction of the plant was started in 1872 by an industrialist of Jewish origin, Joseph Kleczewski. The factory specialized in the production of straw paper, and over time its main product became cardboard for roofing felt and linoleum, as well as for packaging nails and screws. In the 1930s, Pius Bartella became the owner of the plant. In 1945, the factory was taken over by the state, and in 1951 it was formally nationalized, depriving the former owner of not only production assets, but also many personal belongings. The plant was operated until 1962, producing cardboard for tar paper and insulation cardboard for the automotive industry.

Słowa kluczowe

PL

Gliwice; papiernia; papier słomowy; tektura na papę dachową; Kleczewski Joseph; Kleczewski Max; Bartella Pius

EN

Gliwice; paper mill; straw paper; cardboard for roofing felt; Kleczewski Joseph; Kleczewski Max; Bartella Pius

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Przegląd Papierniczy
• Rocznik: 2022
• Tom: R. 78, nr 2
• Strony: 101--105
• Opis fizyczny: Bibliogr. 35 poz.

Twórcy

autor

Szymczyk Maciej

• Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju

• https://orcid.org/0000-0002-8504-6483

Bibliografia

• [1] „Adress-Buch der Maschinen-Papier- und Pappen-Fabriken so wie Holzstoff-Strohstoff- & Cellulose-Fabriken des deutschen Reiches, Oesterreich-Ungarns und der Schweiz”. 1878. Biberach, s. 20-23.
• [2] „Adressbuch der Maschinen-Papier- und Pappen-Fabriken sowie der Holzstoff- Strohstoff & Cellulose-Fabriken der Deutschen Reiches, Oesterreich-Ungarns und der Schweiz”. 1883. Biberach, s. 27.
• [3] „Adressbuch der Maschinen-Papier- und Pappen-Fabriken sowie der Holzstoff- Strohstoff & Cellulose-Fabriken der Deutschen Reiches, Oesterreich-Ungarns und der Schweiz”. 1884/85. Biberach, s. 31.
• [4] „Adressbuch der Maschinen-Papier- und Pappen-Fabriken sowie der Holzstoff-u. Holzpappen-, Strohstoff- und Cellulose-Fabriken der Deutschen Reiches, Ősterreich-Ungarns und der Schweiz”. 1892. Biberach, s. 53, 55.
• [5] „Adreßbuch der Papier-, Pappen-, u. Papierstoffabriken Deutschlands”. 1925. Biberach, s. 139-140.
• [6] „Adressbuch der Papierindustrie Deutschlands und der Schweiz”. 1914. Berlin, s. 115.
• [7] Archiwum Państwowe w Łodzi, Centralny Zarząd Przemysłu Papierniczego (dalej AP Łódź, CZPP), sygn. 36, „Ratiborer Papierfabrik Pius Bartella (1945-1951)”, s. 19.
• [8] AP Łódź, CZPP, sygn. 78, „Pius Bartella Pappenfabrik Gliwice”, s. 9-10, 19-20, 63-68, 74-78, 88, 91, 129, 168.
• [9] AP Łódź, CZPP, sygn. 1105, „Mikołowskie ZP. Techniczno-produkcyjny paszport Fabryki Tektury w Gliwicach (1950)”, s. 26, 28, 33-34, 39-40.
• [10] AP Łódź, CZPP, sygn. 1106, „Mikołowskie ZP. Techniczno-produkcyjny paszport Fabryki Tektury w Gliwicach. Aktualizacja za lata 1951-1952”, s. 5.
• [11] AP Łódź, CZPP, sygn. 1107, „Mikołowskie ZP. Techniczno-produkcyjny paszport Fabryki Tektury w Gliwicach. Aktualizacja za lata 1953-1957”, s. 6, 17, 19.
• [12] AP Łódź, Zjednoczenie Przemysłu Celulozowo-Papierniczego, sygn. 31, „Projekt Planu Przemysłu Celulozowo-Papierniczego na lata 1961-65”, s. 3-8.
• [13] Dudziński T.M. 2011. Gruss aus Gleiwitz, Spis osób i ulic. Bibliografia, Gliwice. s. 41.
• [14] „Empfängerliste u. Zeugnisse über Papiermaschinen, Kartonmaschinen, Langsiebpappenmaschinen und Langsiebentwässerungsmaschinen. H. Füllner Warmbrunn”. Wydanie po 1914 r., s. 3, poz. 7.
• [15] „Explsion”. 1894. Wochenblatt für Papierfabrikation 31: 2512.
• [16] „F.A. Münzner Maschinen-Fabrik” (reklama firmy). 1880. Wochenblatt für Papierfabrikation 1: 13.
• [17] „Fabrikfest”. 1898. Wochenblatt für Papierfabrikation. 38: 2881.
• [18] „Geschäfts- und Personalnachrichten”. 1936. Wochenblatt für Papierfabrikation. 41: 772.
• [19] „Gleiwitzer Papier- und Pappenfabrik J. Kleczewski” druk po 1922 r.
• [20] „Indystrielle Notizen”. 1876. Wochenblatt für Papierfabrikation. 2: 27.
• [21] „Kleczewski Josef”, https://sztetl.org.pl/pl/biogramy/4680-kleczewski-josef [25.01.2022].
• [22] „Kleczewski Max”, https://sztetl.org.pl/pl/biogramy/4681-kleczewski-max [25.01.2022]
• [23] Małusecki B. 2006. „Rodziny gliwickich przemysłowców pochodzenia żydowskiego – ich udział w życiu i rozwoju miasta” [w:] Kubit B. (red.) „Żydzi Gliwiccy”. Gliwice, s. 71-75.
• [24] Nita M. 1987. „Przemysł celulozowo-papierniczy w Polsce Ludowej w latach 1944/45-1975”, praca doktorska – opracowanie niepublikowane. Katowice, s. 95, 168.
• [25] „Plan der Stadt Gleiwitz”. 1936, http://igrek.amzp.pl/11775852 [16.01.2022].
• [26] „Skarbnica wiedzy o dziejach Żydów na Górnym Śląsku”, http://muzeum. gliwice.pl/pl/wystawa/zydzi-na-gornym-slasku [20.01.2022].
• [27] Szendzielarz R. 2012. „Z dziejów Fabryki Papieru w Mikołowie”. Mikołów, s. 23.
• [28] Szymczyk M. 2007. „Polski przemysł papierniczy 1945-1989”. Duszniki-Zdrój, s 304-305, 308, 347-348.
• [29] Szymczyk M. 2000. „Śląskie papiernictwo w okresie industrializacji kapitalistycznej”, Duszniki-Zdrój, s. 124, 178, 248-257.
• [30] Szymczyk M. 2004. „Zarys dziejów fabryki papieru i tektury w Gliwicach”, „Rocznik Muzeum w Gliwicach” XIX: 169-178.
• [31] „Strohkocher-Explosion”.1901. Wochenblatt für Papierfabrikation 46: 3071.
• [32] Vangerow O. 1927. „Die heutige schlesische Papierfabrikation”. Zellstoff und Papier 7: 296.
• [33] „Werkführer”. 1873. Wochenblatt für Papierfabrikation 43: 705.
• [34] Wochenblatt für Papierfabrikation. 1883. 6: 182.
• [35] Wochenblatt für Papierfabrikation. 1898. 51: 4031.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).