Fritz Hasenöhrl – zapomniany prekursor Einsteina

• Autorzy: Więckowski Andrzej B.
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W roku 1904 austriacki fizyk, Fritz Hasenöhrl, zauważył, że promieniowanie we wnęce ciała doskonale czarnego posiada masę. Dopiero rok później Albert Einstein wykazał równoważność masy i energii. W roku 1907, po śmierci Ludwiga Boltzmanna, Fritz Hasenöhrl został mianowany jego następcą, profesorem zwyczajnym fizyki teoretycznej na Uniwersytecie Wiedeńskim. Fritz Hasenöhrl był w bliskiej, trwałej przyjaźni z polskim fizykiem, Marianem Smoluchowskim. Poległ w roku 1915 na froncie austriacko-włoskim podczas walk o Tyrol.

EN

In 1904 the Austrian physicist Fritz Hasenöhrl demonstrated that the radiation in the cavity of a blackbody has mass. It wasn’t until a year later that the Swiss physicist Albert Einstein also proved the equivalence of mass and energy. In 1907, a er the death of Ludwig Boltzmann, Fritz Hasenöhrl, was appointed as his successor, full professor of theoretical physics at the University of Vienna. Fritz Hasenöhrl had a close, lasting friendship with the Polish physicist Marian Smoluchowski. He died in 1915 on the Austro-Italian front during the fighting for Tyrol.

Słowa kluczowe

PL

historia fizyki; równoważność masy i energii; Albert Einstein; Marian Smoluchowski

EN

history of physics; equivalence of mass and energy; Albert Einstein; Marian Smoluchowski

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Fizyczne
• Czasopismo: Postępy Fizyki
• Rocznik: 2021
• Tom: T. 72, z. 4
• Strony: 30--34
• Opis fizyczny: Bibliogr. 23 poz., rys.

Twórcy

autor

Więckowski Andrzej B.

• Instytut Fizyki Uniwersytetu Zielonogórskiego; Instytut Fizyki Molekularnej PAN, Poznań

• https://orcid.org/0000-0002-7161-1963

Bibliografia

• [1] F. Hasenohrl, Elementare Berechnungen des Richtungskoeffizienten, der Flache und der Lange der gemeinen Zykloide. Ósterr. Mittelschule 6 (II), (1892).
• [2] F. Hasenohrl, Uber das quadratische Reciprocitatsgesetz, Anz. Koenigl. Akad. 31 (IX), 74-76 (1894).
• [3] F. Hasenoehrl, Uber den Temperaturcoefficienten der Dielektricitatsconstante in Fliissigkeiten und die Mosotti-Clausiussche Formel. Sitzber. Kaiserl. Akad. Ha 105, 470-475 (1896).
• [4] F. Hasenohrl, Uber ein Problem der Potentialtheorie. Sitzber. Kaiserl. Akad. Ila 108,1667-1693 (1899).
• [5] F. Hasenohrl, Zur Theorie der Strahlung bewegter Korper. Sitzber. Kaiserl. Akad. Ila 113, 1039-1055 (1904).
• [6] F. Hasenohrl, Zur Theorie der Strahlung in bewegten Korpern. Ann. Phys.-Leipzig 320 (12), 344-370 (1904).
• [7] F. Hasenohrl, Zur Theorie der Strahlung in beweg ten Korpern. Berichtigung. Ann. Phys.-Leipzig 321 (3), 589-592 (1905).
• [8] A. Einstein, Zur Elektrodynamik bewegter Kórper. Ann. Phys.-Leipzig 322 (10), 891-921 (1905).
• [9] A. Einstein, Ist die Tragheit eines Kórpers von seinem Energieinhalt abhangig? Ann. Phys.-Leipzig 323 (13), 639-641 (1905).
• [10] F. Hasenóhrl, Uber die Umwandlung kinetischer Energie in Strahlung. Phys. Z. 10 (22), 829-830 (1909).
• [11] A. Einstein, Uber die Entwicklung unserer Anschauungen uber das Wesen und die Konstitution der Strahlung. Phys. Z. 10 (22), 817-825 (1909); Phys. BI. 25 (9), 386-391 (1969).
• [12] M. Planck, Acht Vorlesungen uber theoretische Physik, gehalten an der Columbia University in the City of New York im Friihjahr 1909, S. Hirzel, Leipzig 1910.
• [13] W. Pauli jr, Relativitatstheorie. w: Encyklopadie der mathematischen Wissenschaften mit Einschluss ihrer Anwendungen, 5. Bd„ Physik, red. V. A. Sommerfeld, 2. T., B. G. Teubner, Leipzig 1904-1922, (4), 539-776.
• [14] S. Boughn, T. Rothman, Hasenóhrl and the Equivalence of Mass and Energy. (2011). arXiv:1108.2250.
• [15] Ph. Bali, Did Fritz Hasenohrl derive E = mc2 before Einstein? Phys. World 24 (10), 13 (2011).
• [16] S. Boughn, Fritz Hasenohrl and E = mc2. Eur. Phys. J. H 38 (2), 261-278 (2013).
• [17] R. Wayne, The Equivalence of Mass and Energy: Blackbody Radiation in Uniform Translational Motion. Afr. Rev. Phys. 10, 0001 (2015).
• [18] H. Kirchner, X./14 - The 10th March Battalion of In- fantry Regiment 14 in the Dolomites in the summer of 1915. w: Austro-Hungarian Army. http://www. austro-hungarian-army.co.uk/10_14.html#_edn4
• [19] S. Meyer, Fritz Hasenohrl t. Phys. Z. 16, 429-433 (1915).
• [20] E. Schrodinger, [Autobiographical sketch], w: Les Prix Nobel en 1933. Nostedt & Soner, Stockholm 1935, 86-88.
• [21] A. Teske, Marian Smoluchowski, życie i twórczość, PWN, Warszawa 1955.
• [22] Fritz Hasenohrl. w: Korespondencja Mariana Smoluchowskiego z lat 1893-1917. Tom 3, Ferguson- Hasenohrl, Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa, Kraków, 411-592. https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/ publication/555263/edition/548263/content.
• [23] A. Sommerfeld, Zum Andenken an Marian von Smoluchowski. Phys. Z. 18 (22), 533-539 (1917).