Relokacja drewnianych budynków na przykładzie domu ze wsi Boćki w woj. podlaskim

• Autorzy: Sulima Magdalena , Jelska Aleksandra

Identyfikatory

DOI

10.2478/he-2024-0010

Warianty tytułu

EN

Relocation of wooden buildings on the example of a house from the village of Boćki in the Podlaskie Voivodeship

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Izolacja społeczna i odseparowanie od świata zewnętrznego będące wynikiem pandemii Covid-19 spowodowały zwłaszcza wśród mieszkańców aglomeracji miejskich chęć powrotu do korzeni i tradycyjnych rozwiązań, kojarzących się z naturą i zdrowiem. Widoczne jest to w zainteresowaniu kupnem starych drewnianych domów, które adaptuje się do współczesnych potrzeb bądź translokuje na inny teren. Stare, niekiedy nieużytkowane obiekty, którym grozi odejście w niepamięć, zyskują tym samym drugie życie w nowym miejscu. Proces relokacji nieodzownie powiązany jest jednak z modernizacją i przebudową, czyli wprowadzaniem zmian w autentyczną tkankę, wynikających z przyjętego programu użytkowego. Celem artykułu jest przybliżenie procesu relokacji drewnianych obiektów oraz problemów technicznych z tym związanych na przykładzie domu ze wsi Boćki translokowanego do wsi Gnieciuki w województwie podlaskim. Jest to pozytywny przykład ratowania drewnianej architektury w duchu tradycji, łączący przeszłość ze współczesnością. Pokazuje on także, jak wiele trudności można napotkać przy pracach budowlanych oraz jak istotna jest świadomość wartości historycznej obiektu, aby po przeniesieniu w nowe miejsce nadal stanowił wizualny i kulturowy kadr z przeszłości.

EN

Social isolation in cities and separation from the outside world resulting from the Covid-19 pandemic has caused, especially among residents of urban areas, a desire to return to their roots and traditional solutions, associated with nature and health. This is evident int he number of urban residents interested in buying old wooden houses, which are being adapted to modern needs, or translocating them to another area. Old, sometimes disused buildings, which are in danger of becoming a thing of the past, thus gain new life in a new place. However, the process of relocation is also inevitably linked to modernisation and reconstruction, i.e., making changes to the authentic fabric of the residential building as a result of its new function. The purpose of the article is to introduce the process of relocation of wooden buildings and the technical problems associated with it, using the example of a house from the village of Boćki translocated to the village of Gnieciuki in the Podlaskie Voivodeship. This is a positive example of saving wooden architecture in the spirit of tradition, combining the past with the present. However, it shows how many difficulties can be encountered in construction work, and how important it is to be aware of the historical value of a building so that it continues to be a visual and cultural frame from the past after being moved to a new location.

Słowa kluczowe

PL

dom drewniany; translokacja; tradycja; natura; ochrona

EN

wooden house; translocation; tradition; nature; conservation

• Wydawca: Katedra Kształtowania Środowiska Mieszkaniowego, Instytut Projektowania Urbanistycznego, Wydział Architektury, Politechniki Krakowskiej
• Czasopismo: Środowisko Mieszkaniowe
• Rocznik: 2024
• Tom: nr 47
• Strony: 26--44
• Opis fizyczny: Bibliogr. 29 poz., il.

Twórcy

autor

Sulima Magdalena

• Wydział Architektury, Politechnika Białostocka

• https://orcid.org/0000-0002-0807-9417

autor

Jelska Aleksandra

• absolwentka Wydziału Architektury, Politechnika Białostocka

Bibliografia

• [1] Bogdanowska, M., Cymborowska-Waluś, A. M., Górny. W., Horodyski, P., Lorenc-Karczewska, A., Naumowicz, G., Olczyk, A., Skiepko, N., Stanek-Lebioda, B., Witek, W., Witkowski, W., Wierzchoś, M. (red.), 2023, Remont i utrzymanie domu drewnianego. Najkrótsza instrukcja obsługi, Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa, https://ksiegarnia.nid.pl/wp-content/uploads/2023/12/Broszura-remont-domu-drewnianego.pdf (dostęp 20.12.23).
• [2] Bogdanowska, M., Zalasińska, K. (red.), 2023, Raport o stanie architektury drewnianej w Polsce, Warszawa: Narodowy instytut Dziedzictwa, https://ksiegarnia.nid.pl/wp-content/uploads/2023/07/Raport-o-stanie-architektury-drewnianej-w-Polsce.pdf)> (dostęp 20.12.2023).
• [3] Exploring GB, 2023, The House That Moved, Exeter: Greatest Feat of Engineering of its Kind, <https://www.exploringgb.co.uk/blog/exeterhou-sethatmoved> (dostęp 20.12.23).
• [4] Gawliński, F., 2022, Poradnik opiekuna domu drewnianego, Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa <https://ksiegarnia.nid.pl/wp-content/uploads/2022/12/Poradnik-opiekuna-domu-drewnianego_www.pdf> (dostęp 20.12.2023).
• [5] Gorzelik, J., 2020, Ideowe uwarunkowania translokacji górnośląskich kościołów drewnianych w Prusach w początkach XX wieku, w: Quart, s. 49-62, https://quart.uni.wroc.pl/pdf/55/q55_03_Gorzelik.pdf (dostęp 20.12.2023).
• [6] Historia do rzeczy, 2022, Kościół Wang wybudowano w XII wieku w Norwegii. Jak znalazł się w Karpaczu?, < https://historia.dorzeczy.pl/xix-wiek/329656/kosciol-wang-powstal-w-xii-w-w-norwegii-jak-znalazl-sie-w-karpaczu.html> (dostęp 20.12.23).
• [7] Horodyński, P., 2022, Ocena stanu technicznego zachowania budynku drewnianego, Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa <https://ksiegarnia.nid.pl/wp-content/uploads/2022/12/Ocena-stanu-technicznego-zachowania-budynku-drewnianego_www.pdf> (dostęp 20.12.23).
• [8] Jankowski, W., 1966, Metody wykonywania szczegółowych inwentaryzacji pomiarowych obiektów przeznaczonych do przeniesienia, w: „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”, nr 3, ss. 43-45.
• [9] Kołakowski, T., 2016, Ekonomiczno-społeczne efekty projektów translokacji obiektów zabytkowych na poziomie lokalnym, w: „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, nr 432, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, ss.83-92 <https://www.dbc.wroc.pl/Content/34232/kolakowski_ekonomiczno_Spoleczne_efekty_Projektow_Translokacji_2016.pdf> (dostęp 20.12.2023).
• [10] Kozarski, P., 1997, Konserwacja domu, Wrocław: Polskie Stowarzyszenie Mykologów Budownictwa.
• [11] Kozarski, P., 2014, O konserwacji budownictwa, Warszawa: Lasy Państwowe.
• [12] Liżewska, I., 2009, Translokacja obiektów zabytkowych a nowe funkcje użytkowe, przestrzenne i społeczne, w: Szmygin B. (red.), Adaptacja obiektów zabytkowych do współczesnych funkcji użytkowych. Warszawa – Lublin: lubelskie Towarzystwo Naukowe, Międzynarodowa Rada Ochrony Zabytków ICOMOS, Politechnika Lubelska, ss. 83-86.
• [13] Maślak, A., Święch, J., Wilbik, E., 2022, Poradnik translokacji zabytkowych budynków drewnianych, zadanie zrealizowane w ramach krajowego Programu Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami 2019-2022, Ciechanowiec-Kraków-Toruń.
• [14] Ośrodek Działań Twórczych Spichlerzownia, 2023, Jak przenieść drewniany dom – webinar online, 20.05.23.
• [15] Podwysocka, Z., 2018, Przenoszenie domu drewnianego. Czy bardziej się opłaca niż budowa nowego domu z drewna?, <https://muratordom.pl/budowa/domy-drewniane/przenoszenie-domu-drewnianego-budowa-nowego-domu-z-drewna-aa-TM4D-fmfJ-ZgZ9.html> (dostęp 04.06.23).
• [16] Rogalska, M., 2015, Proces inwestycyjny przenoszenia domów z bali drewnianych, w: „Budownictwo i Architektura”, nr 14(3), Lublin: Politechnika lubelska, ss. 209-218.
• [17] Smoczkiewicz, L., 1966, Metody i organizacja prac przy przenoszeniu obiektów zabytkowych budownictwa ludowego – na podstawie doświadczeń Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, w: „Materiały Muzeum Budownictwa ludowego w Sanoku”, nr 3, ss. 46-57.
• [18] Sulima, M., 2014, Drewniane budownictwo wiejskie jako identyfikator kulturowy Podlasia, w: Cielątkowska R., Jankowska-Wojtowicz D. (red.), Architektura drewniana: tradycja, dziedzictwo, współczesność, przyszłość. Gdańsk, ss. 261-271.
• [19] Sulima, M., 2018, Dom pogranicza w kulturze wsi podlaskiej. Białystok: Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej.
• [20] Sulima, M., 2019, Domy pogranicza polsko-białoruskiego jako obszary wartości, w: „Budownictwo i Architektura”, nr 19(4), Lublin: Politechnika Lubelska, ss. 103-116.
• [21] Szałygin, J., 2011, Dom do przeniesienia – przeniesienie domu drewnianego. Jak się do tego zabrać, czy się opłaca?, <https://muratordom.pl/budowa/domy-drewniane/twoj-dom-twoja-twierdza-przenosimy-wiejska-chalupa-aa-3Jbe-7D7R-XPPs.html> (dostęp 04.06.23).
• [22] Szewczyk, J., 2018, Rozważania o domu, Białystok: Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej.
• [23] Szmygin, B., 2009, Wprowadzenie, w: Szmygin B. (red.), Adaptacja obiektów zabytkowych do współczesnych funkcji użytkowych. Warszawa – Lublin: lubelskie Towarzystwo Naukowe, Międzynarodowa Rada Ochrony Zabytków ICOMOS, ss. 5-6.
• [24] Śmiałek, A., 2010, Dom z bali. Przenoszenie domu drewnianego, <https://muratordom.pl/budowa/domy-drewniane/dom-z-bali-przenoszenie-domu-drewnianego-aa-mRlY-reri-1SJd.html> (dostęp 04.06.23).
• [25] Święch, J., 2021, Młyny wietrzne i wodne w muzach na wolnym powietrzu w Polsce, Problemy translokacji, rekonstrukcji, demonstracji i konserwacji, referat wygłoszony podczas konferencji online pt. „Problemy ochrony młynów jako zabytków techniki i architektury”, organizator Muzeum Wsi Radomskiej, 14.12.2021.
• [26] Ustawa z dnia 17 września 2021 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Dz. u. 2021 poz. 1986.
• [27] Wesołowski, Ł., 2016, Translokacja obiektów budowlanych w aspekcie przyczyn i możliwości stosowania / Relocation of buildings – rationale and implementation potential, w: „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation”, nr 47/2016, ss. 40-51.
• [28] Wieczorek, K., 2015, Zabytkowe budynki drewniane jako zabytki techniki, w: „Budownictwo i Architektura”, nr 14(3), Lublin: Politechnika Lubelska, ss. 73-88.
• [29] pactt.pl, 2023, Panele z włókien konopnych przeznaczone do izolacji akustycznej i cieplnej, <https://pactt.pl/katalog-innowacji/panele-z-wlokien-konopnych-przeznaczone-do-izolacji-akustycznej-i-cieplnej-396.html> (dostęp 04.06.23)

Uwagi

[1a] Badania zostały zrealizowane w ramach pracy badawczej nr WZ/WA-IA/3/2023 w Politechnice Białostockiej i sfinansowane z subwencji przekazanej przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

[1b] The research was carried out as part of work WZ/WA-IA/3/2023 at the Białystok University of Technology and financed from a research subsidy provided by the Ministry of Education and Science.

[2] Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr POPUL/SP/0154/2024/02 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki II" - moduł: Popularyzacja nauki (2025).