Modernizm jako szczególnie ważne polskie dziedzictwo XX wieku. Kryteria wyboru i ochrony zasobów modernistycznych na przykładzie architektury Stalowej Woli

• Autorzy: Stojak Grażyna

Warianty tytułu

EN

Modernism as a particularly important Polish 20th century heritage. Criteria for selection and protection of modernist resource on the example of Stalowa Wola architecture

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W publikacji przedstawiono problemy związane z ochroną konserwatorską modernistycznych budynków w Stalowej Woli. Miasto, pierwotnie zaprojektowane w duchu przeważających idei modernizmu, zostało zbudowane w latach trzydziestych okresu międzywojennego. Ideologiczno-konceptualna spójność i jej realizacja określają reprezentatywność kompleksu urbanistycznego Stalowej Woli jako modernistycznego dziedzictwa kulturowego. Trwające procesy transformacji wymuszają działania mające na celu ochronę tego dziedzictwa. W pracy przedstawiono konieczność analizy i oceny całego kompleksu urbanistycznego w celu ustalenia możliwych kryteriów i obszarów analizy. Zasugerowano wzięcie koncepcji projektu i jej realizację pod uwagę jako podstawowe kryterium oceny w kontekście zmian, które nastąpiły po drugiej wojnie światowej. W pracy przywołano założenia dla projektowania obiektów mieszkalnych i usługowych, a także zwrócono uwagę na konieczność oceny wpływu aktualnie realizowanych inwestycji, mających wpływ na kompletność i integralność kompleksu architektoniczno-urbanistycznego Stalowej Woli. Wartości niematerialne: nazwy ulic, budynków, placów, a także niematerialne wartości obiektów architektonicznych oraz architektoniczne projekty poszczególnych budynków i miast jako całości to kolejny obszar, który wymaga tak badań, jak i ochrony. Problemy wynikające z niskiej świadomości mieszkańców, mającej wpływ na proponowane rozwiązaniach do projektowania odnowionych i zmodernizowanych budynków, zostały omówione w niniejszej pracy. Aby rozwiązać większość problemów związanych z ochroną konserwatorską modernistycznej architektury i urbanistyki Stalowej Woli, proponuje się utworzenie Parku Kulturowego. Praca przedstawia zarówno argumenty za jego utworzeniem, jak również jego zakres

EN

In the publication the author presents the problems related to the conservatory protection of the modernist buildings in Stalowa Wola. The city,originally designed in the spirit of the prevailing ideas of modernism, has been built in the 1930’s of the interwar period. Ideological-conceptual coherence and its implementation determine the representativeness of the Stalowa Wola urban complex as a modernist cultural heritage. The ongoing transformation processes force actions aimed at protecting this heritage. The author presents the necessity to analyze and evaluate the entire urban complex presenting assumptions to establish possible criteria and areas of analysis and evaluation. Among the others, it has beensuggested that the design concept and its implementation should be taken into account as a basic assessment criterion in the context of the changes that occurred after the Second World War. After a brief reminder of the assumptions used in the design process of residential and service constructions, the author draws attention to the need to assess the impact of the currently ongoing investmentswhich have impact on the completeness and integrity of the architectural and urban complex of Stalowa Wola. Intangible assets: the names of the streets, buildings, squares, the non-material values of the architectural sites and the architectural design of particular buildings and the cities as a whole, is another area that requires both research and protection. The problems resulting from the low awareness of the residents appear in this issue, and also appear in the proposed solutions for the design of the renovated and modernized buildings. To solve most problems related to the protection of the conservator of modernist architecture and urban planning of Stalowa Wola, the creation of the Cultural Park is proposed. Both the arguments for its creation and its scope have been here presented.

Słowa kluczowe

PL

COP; architektura modernistyczna; park kulturowy; waloryzacja; problemy konserwatorskie; wpis do rejestru zabytków

EN

COP; modernism architecture; culture park; valorization; conservatory problem; entry into the register of monuments

• Wydawca: Polski Komitet Narodowy Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków ICOMOS ; Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej
• Czasopismo: Ochrona Dziedzictwa Kulturowego
• Rocznik: 2017
• Tom: Nr 3
• Strony: 125--131
• Opis fizyczny: Bibliogr. 7 poz.

Twórcy

autor

Stojak Grażyna

• Uniwersytet Rzeszowski Polska

Bibliografia

• 1. Frąckiewicz A., Garanty A., Przesmycka E., Sieradzka A., Stańkowski M.A., Stalowa Wola. Europejskie miasto modernistyczne, Stalowa Wola 2014.
• 2. Furtak M., Centralny Okręg Przemysłowy (COP) 1936–1939. Architektura i urbanistyka. Kraj/region/miasto/ fabryka/osiedle/budynek, Kraków – Łódź 2014.
• 3. Kółeczko J., Reszczyński J., Stalowa Wola. 1938–1988, Wrocław 1988.
• 4. Molski P., Waloryzacja dziedzictwa architektonicznego w systemie ochrony zabytków, [w:] B. Szmygin (red.), System ochrony zabytków w Polsce – analiza, diagnoza, propozycje, Lublin – Warszawa 2011.
• 5. Sieradzka A., Szlakiem architektury art déco, Stalowa Wola 2008.
• 6. Stojak G., Komada D., Piękno tkwiące w prostocie. Problemy związane z konserwacją obiektów modernistycznych (na przykładzie architektury Stalowej Woli). Referat został złożony do druku w materiałach pokonferencyjnych. Konferencja na temat problematyki zachowania modernizmu była zorganizowana przez Regionalne Muzeum w Stalowej Woli w 2016 roku.
• 7. Witwicki M.T., Kryteria oceny wartości zabytkowej obiektów architektury jako podstawa wpisu do rejestru zabytków, „Ochrona Zabytków” 2007, nr 1.