Naturalne uwarunkowania stanu wód jezior w rejonie Kopalni Węgla Brunatnego „Konin”

• Autorzy: Stachowski P. , Oliskiewicz-Krzywicka A. , Kupiec J. M.

Warianty tytułu

EN

The Natural Characteristics of the State of the Water in Lakes in the Area of Open Mine Quarry "Konin"

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W jeziorach położonych w obrębie Powidzkiego Parku Krajobrazowego obserwuje się od wielu lat spadek zwierciadła wód, co wielu badaczy wiąże z działalnością wydobywczą, odwodnieniową sąsiadującej z nimi kopalni odkrywkowej. W pracy przedstawiono na tle przebiegu warunków meteorologicznych, w wieloleciu od 1990/91 do 2011/12, naturalne zmiany stanów wody w 3. jeziorach (Powidzkie, Budzisławskie i Wilczyńskie), wchodzących w skład Powidzkiego Parku Krajobrazowego (PPK), położonych w północno-wscho-dniej Wielkopolsce, na Pojezierzu Gnieźnieńskim, w pobliżu eksploatowanej odkrywki „Jóźwin III” Kopalni Węgla Brunatnego „Konin”. Przeprowadzona analiza potwierdza ścisła zależność stanów wody od wysokości i rozkładu opadów atmosferycznych. Wahania stanów wody w jeziorach Powidzkiego Parku Krajobrazowego kształtowane były pod wpływem wysokości i rozkładu opadów atmosferycznych i średnich temperatur powietrza w kolejnych, następujących po sobie latach hydrologicznych, a szczególnie w półroczach zimowych tych lat. W latach hydrologicznych od 2004/2005 do 2010/2011, w których wysokość opadów była niższa od średniej z wielolecia, obserwowano obniżenie się zwierciadła wody w jeziorach, w stosunku do średniej wieloletniej. Stwierdzono, że w latach zaliczonych do mokrych występował wzrost stanów wody, z co najmniej rocznym opóźnieniem. Naturalny poziom wody w jeziorach obniżyły się o około 2,6 m w jeziorze Wilczyńskim, a w graniczących z nimi jeziorze Budzisławskim o około 1,80 m, w badanym wieloleciu w stosunku do 1965 roku. Łącznie z jezior ubyło około 32 mln ³ wody. Szczególnie szybkie opadanie lustra wody obserwowano w latach 1990-1992 i 2003-2006. Obserwowana w wieloleciu tendencja obniżania się stanów wód w jeziorach PPK, związana była z występującymi wielokrotnie w tej części Wielkopolski suszami a także z wzrostem średniej temperatury powietrza, co skutkowało zwiększeniem parowania, którego wielkość stanowiła często 130% opadów. W związku z tym nie można skutków obniżania się poziomu wody w jeziorach, wiązać wyłącznie z odwodnieniem górniczym. W pracy przedstawiono także podejmowane środki zaradcze (piętrzenie wód w jeziorach oraz przerzut wody z odwadnianych w sąsiedztwie odkrywek górniczych), służące powstrzymaniu obniżania się poziomu wód a tym samym ratowaniu bioróżnorodności i walorów jezior PPK. Wpłynęłoby to także na podniesie poziomu zalegania wód przypowierzchniowych i gruntowych w okolicach jezior. Byłoby to doskonałe rozwiązanie, wymagające małych nakładów pracy i kosztów, bowiem większość badanych jezior ma na swoich odpływach budowle piętrzące. Artykuł stanowi ważny przyczynek do zagadnienia ustalenia jednoznacznych przyczyn opadania stanu wód w jeziorach Pojezierza Gnieźnieńskiego, sąsiadujących z odkrywkami górniczymi KWB „Konin”.

EN

The lakes located within the Powidz Landscape Park are observed for many years for the decrease in the water table, which many researchers associate with mining activities, and the water drainage associated with the opencast mines. This paper presents the background to meteorological conditions, in the multi-year period from 1990/1 to 2011/12, of natural changes in water levels in the 3 lakes (Powidzkie, Budzisławskie and Wilczyńskie), included in the Powidz Landscape Park (PPK), located in the north - east Wielkopolska Gniezno Lake District, near the mined pit "Jóźwin III" Coal Mine "Konin". The analysis confirms the dependence of water levels on the amount and distribution of precipitation, especially in the winter half of the year. Fluctuations in the water levels of the lakes of the Powidz Landscape Park were shaped under the influence of the amount and distribution of precipitation and average air temperature in the successive hydrological years, and especially in the winter half of the year. In the hydrological years of 2004/2005 to 2010/2011, where the amount of precipitation was lower than the average of the observed multi-year, there was an observation of the decrease in the water level in lakes, in relation to the longterm average. It was found that in the period considered as the wet period, there was an increase in water levels, with at least a one year delay. The natural water level in the lakes fell, by about 2.6 m in the Wilczyński lake and by about 1,80 m in the bordering lake Budzisławskim, in relation to the multi-year period 1965 years. In total, about 32 million m3 of water disappeared from the lakes. A particularly fast falling water level was observed in the years from 1990 to 1992 and from 2003 to 2006. In the multi-year trend of declining water levels in lakes of PPK, had a correlation with frequently occurring drought in this part of Wielkopolska and the increase in average air temperature, which resulted in increased evaporation, which is often 130% of the precipitation. Thus the effects of the decrease in water level in the lakes cannot be only associated with dehydration because of the mining. This paper also presents the measures taken (damming water in the lakes and the transfer of water from nearby drained mining pits) for stopping the decrease of the water level and preserving the values of biodiversity and advantages in PPK lakes. This would also increase the level of subsurface water retention and groundwater in the nearby lakes. This would be a perfect solution, requiring little labour and costs, because most studied lakes have damming structures in their outflows. The article is an important contribution to the problem of the unambiguous determination of the causes of precipita in the lakes of Gniezno Lake District, adjacent to the mining outcrops KWB "Konin".

Słowa kluczowe

PL

zanik jezior; czynniki naturalne; antropopresja; Powidzki Park Krajobrazowy

EN

lake disappearance; natural factors; anthropopressure; Powidz Landscape Park

• Wydawca: Politechnika Koszalińska
• Czasopismo: Rocznik Ochrona Środowiska
• Rocznik: 2016
• Tom: Tom 18, cz. 1
• Strony: 642--669
• Opis fizyczny: Bibliogr. 21 poz., tab., rys.

Twórcy

autor

Stachowski P.

• Uniwersytet Przyrodniczy, Poznań

autor

Oliskiewicz-Krzywicka A.

• Uniwersytet Przyrodniczy, Poznań

autor

Kupiec J. M.

• Uniwersytet Przyrodniczy, Poznań

Bibliografia

• 1. Basiński, P. (2013). Parki krajobrazowe Wielkopolski. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.
• 2. Choiński, A., Ptak, M. (2008). Zanikanie jezior w Wielkopolsce na tle Polski. Rocz. Gleboznawcze. LIX, 2, 25-31.
• 3. Dębski, K. (1967). Hydrologia. Warszawa: Wydawnictwo SGGW.
• 4. Ilnicki, P. (2008). Ratowanie jezior Powidzkiego Parku Krajobrazowego. Biuletyn Parków Krajobrazowych Wielkopolski 14, 47-65.
• 5. Ilnicki, P., Ostrowski, W. (2006). Ocena oddziaływania odwodnienia odkrywek w rejonie Kleczewa powodowanych przez Kopalnię Węgla Brunatnego Konin SA w Kleczewie na poziomy wody w jeziorach położonych przy wododziale rzeki Noteci i rzeki Warty. Poznań: Wydawnictwo Polskie Towarzystwo Rybackie.
• 6. Kalinowska, K. (1961). Zanikanie jezior polodowcowych w Polsce. Przegląd Geograficzny XXXIII, 3, 511-518.
• 7. Kaniecki, A. (1991). Problem odwodnienia Niziny Wielkopolskiej w ciągu ostatnich 200 lat i zmiany stosunków wodnych. Poznań: Materiały z konferencji pt. „Ochrona i racjonalne wykorzystanie zasobów wodnych na obszarach rolniczych w regionie Wielkopolski”.
• 8. Kaniecki, A. (1997). Wpływ XIX-wiecznych melioracji na zmiany poziomu wód. [W:] Wpływ antropopresji na jeziora. Choiński A. (red.). Poznań- Bydgoszcz: Wydawnictwo UAM.
• 9. Kędziora, A. (2008). Bilans wodny krajobrazu konińskich kopalni odkrywkowych w zmieniających się warunkach klimatycznych. Roczniki Gleboznawcze LIX, 2, 104-118.
• 10. Kędziora, A. (2011). Warunki klimatyczne i bilans wodny Pojezierza Kujawskiego. Roczniki Gleboznawcze tom LXII nr 2, 189-203.
• 11. Łyczko, W., Klaus, R., Pływaczyk, L. (2000). Oddziaływanie budowli piętrzącej na wody gruntowe w terenie przyległym. Roczniki AR. Poznań CCCXLII, seria Melioracje i Inż. Środowiska 23.
• 12. Marszelewski, W., Radomski, B. (2008). Quantitative degradation of water resources of the lakes in theeastern part of the Gniezno Lakeland. [W:] E.W: Anthropogenic and natural transformations of lakes.
• 13. Michalski, A. (2011). Wraca woda, a z nią życie. Kwartalny Biuletyn Informacyjny Węgiel Brunatny nr 2/75, 2.
• 14. Miler, A.T., Miler, M. (2005). Trendy i okresowość zmian temperatury oraz opadów dla Poznania w latach 1948-2000. Zeszyty Naukowe Wydziału Budownictwa i Inżynierii Środowiska Politechniki Koszalińskiej. Inżynieria Środowiska, 22, 945-956.
• 15. Niewiarowski, W. (1995). Wahania poziomu wody w Jeziorze Biskupińskim i ich przyczyny. [W:] Zarys zmian środowiska geograficznego okolic Biskupina pod wpływem czynników naturalnych i antropogenicznych w późnym glacjale i holocenie. Niewiarowski W. (red.) Toruń: 215-234.
• 16. Nowak, B., Przybyłek, J. (2011). Wpływ niżówek hydrogeologicznych i odwodnieni górniczych na systemy wodonośne Pojezierza Gnieźnieńskiego. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego 445, 514-517.
• 17. Orłowski, W., Ilnicki, P. (2007). Problemy gospodarowania wodą w otoczeniu Kopalni Węgla Brunatnego Konin. Gospodarka Wodna, 9, 383-386.
• 18. Piasecki, A., Marszelewski, W. (2013). Krótkookresowe zmiany zasobów wodnych jezior w zlewni Kanału Ostrowo-Gopło. Saarbrücken: Wyd. AV Akademikerverlag.
• 19. Stachowski, P. (2010). Ocena suszy meteorologicznej na terenach pogórniczych w rejonie Konina. Annual Set The Environment Protection, 12, 587-606.
• 20. Stachowski, P, Oliskiewicz-Krzywicka, A., Kozaczyk, P. (2013). Ocena warunków meteorologicznych na terenach pogórniczych Konińskiego Zagłębia Węgla Brunatnego. Annual Set The Environment Protection, 15, 1834-1861.
• 21. Wachowiak, G. (2005). Roczniki hydrologiczne i meteorologiczne rejonu odkrywek KWB Konin w Kleczewie S.A. - 10 lat badań IMGW dla potrzeb Kopalni. Kwartalny Biuletyn Informacyjny „Węgiel Brunatny”, 2/5.

Uwagi

PL

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę.