Ocena stabilności stężeń siarkowodoru w wodach leczniczych ze „Zdroju Głównego” w Krzeszowicach

• Autorzy: Rusiniak P. , Plata J. , Wątor K. , Kmiecik E.

Warianty tytułu

EN

Assessment of the stability of hydrogen sulfide concentration in the curative waters of „Zdrój Główny” in Krzeszowice

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Siarczkowe wody lecznicze w Krzeszowicach eksploatowane są z przerwami od 1780 roku. Wykorzystywane są wyłącznie w hydroterapii (kąpiele lecznicze). Od 2002 roku badania właściwości fizykochemicznych wód realizowane są przez akredytowane Laboratorium Hydrogeochemiczne Katedry Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH w Krakowie. W niniejszej pracy przedstawiono ocenę stabilności stężeń siarkowodoru, będącego składnikiem swoistym omawianej wody. Wykorzystano wyniki analiz 102 próbek wody pobranych w latach 2008–2016. Baza danych hydrogeochemicznych została zweryfikowana przy użyciu testów statystycznych i błędów liczonych wg bilansu jonowego. Ocenę stabilności przeprowadzono na podstawie kart kontrolnych pojedynczych pomiarów. Zasadnicza większość stężeń H₂S mieści się w przedziale x±2σ (średnia + 2xodchylenie standardowe), zatem stężenie tego składnika należy uznać za stabilne w czasie. Z przeprowadzonej za pomocą programu GWSDAT analizy trendów wynika, że stężenie siarkowodoru nie wykazuje istotnie statystycznego trendu monotonicznego.

EN

The exploitation of sulphurous water in Krzeszowice has been taking place since 1780. The water is being used only for balneological treatment. The quality of this water has been controlled by Department of Hydrogeology and Geology Engineering (AGH University of Science and Technology, Faculty of Geology, Geophysics and Environmental Protection) since 2002. A detailed analysis of the hydrogen sulphide concentration was performed in this paper. The analysis is based on the result of 102 samples collected between 2008–2016. The box-and-whisker plot was used to assess the data differentiation. Two outliers observations were eliminated from further analysis. The Shapiro-Wilk test indicated that the data is normally distributed. The control chart was used to assess the stability of the examined hydrogen sulphide. This assessment shows that most of the values are in range x±2σ, so the concentration of hydrogen sulphide in curative water from „Zdrój Główny” may be classified as stable. The analysis performed using GWSDAT software shows that the trend is not detected.

Słowa kluczowe

PL

wody lecznicze; Krzeszowice; Zdrój Główny; siarkowodór; ocena stabilności; analiza trendów

EN

curative waters; Krzeszowice; Zdrój Główny; hydrogen sulfide; stability assessment; trends analysis

• Wydawca: Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
• Czasopismo: Technika Poszukiwań Geologicznych
• Rocznik: 2017
• Tom: R. 56, nr 1
• Strony: 75--87
• Opis fizyczny: Bibliogr. 37 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Rusiniak P.

• AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii Geofizyki i Ochrony Środowiska, Katedra Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej

autor

Plata J.

• Ośrodek Rehabilitacji Narządu Ruchu „Krzeszowice” SP ZOZ w Krzeszowicach

autor

Wątor K.

• AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii Geofizyki i Ochrony Środowiska, Katedra Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej

autor

Kmiecik E.

• AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii Geofizyki i Ochrony Środowiska, Katedra Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej

Bibliografia

• 1. BORATYN J., PŁONCZYŃSKI J., 1997 — Mapa Geologiczno-Gospodarcza Polski w skali 1: 50 000, arkusz 972 Krzeszowice, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• 2. CIĘŻKOWSKI W. (red.), 2007 — Dopuszczalne wahania eksploatacyjnych i fizyczno-chemicznych parametrów wód leczniczych. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej.
• 3. Dz.U. 2016 poz. 1131 — tekst jednolity, Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze.
• 4. Dz.U. 2006 nr 80 poz. 685, Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 kwietnia 2006 r. w sprawie zakresu badań niezbędnych do ustalenia właściwości leczniczych naturalnych surowców leczniczych i właściwości leczniczych klimatu, kryteriów ich oceny oraz wzoru świadectwa potwierdzającego te właściwości.
• 5. JONES W., SPENCE M., 2013 — Ground Water Spatiotemporal Data Analysis Tool (GWSDAT Version 2.1 User Manual), Shell Global Solutions (UK).
• 6. KMIECIK E., SZCZEPAŃSKA J., SZCZYGIEŁ M., CEBO K., 2007 — Metodyka oceny czasowych trendów zmian jakości wód podziemnych. Współczesne problemy hydrogeologii – Tom XIII, Kraków: Wydawnictwo AGH, s. 571–584.
• 7. KMIECIK E. KORZEC K., 2015 — Ocena stabilności składu chemicznego wód termalnych ujmowanych otworem Bańska PGP-1 w Bańskiej Niżnej, Podhale. Przegląd Geologiczny vol. 63, nr 10/1, s. 830–833.
• 8. KONDRACKI J., 1998 — Geografia regionalna Polski. Warszawa: PWN.
• 9. Dokumentacja mierniczo-geologiczna zakładu górniczego Krzeszowice. Lata 2000–2017 (Arch. UZG Krzeszowice, materiały niepublikowane).
• 10. GRADZIŃSKI R., 1972 — Przewodnik geologiczny po okolicach Krakowa, Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne.
• 11. MILIJANOVIĆ S., SATORA S., 2006 — Wpływ budowy geologicznej na występowanie wód mineralnych w rowie tektonicznym Krzeszowic. Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich, nr 2/2/2006, Polska Akademia Nauk, Oddz. w Krakowie, s. 51–64.
• 12. MOTYKA J., PORWISZ B., RAJCHEL L., ZUBER A., 2003 — Wody mineralne Krzeszowic, Współczesne problemy hydrogeologii – Tom XI, cz. 1, Gdańsk, s. 129–135.
• 13. PŁONCZYŃSKI J., ŁOPUSIŃSKI L., 1993 — Mapa oraz objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1: 50 000. Arkusz Krzeszowice (972), Warszawa: PIG.
• 14. PN-C-04566.03:1982 Woda i ścieki. Badania zawartości siarki i jej związków. Oznaczanie siarkowodoru i siarczków rozpuszczalnych metodą tiomerkurymetryczną, Warszawa: PKN.
• 15. PN-EN ISO 5667-1:2008 Jakość wody. Pobieranie próbek. Część 1: Wytyczne opracowywania programów pobierania próbek i technik pobierania, Warszawa: PKN.
• 16. PN-EN ISO 5667-3:2005 Jakość wody. Pobieranie próbek. Część 3: Wytyczne dotyczące utrwalania i postępowania z próbkami wody, Warszawa: PKN.
• 17. PN-EN ISO 5667-11:2004 Jakość wody. Pobieranie próbek. Część 11: Wytyczne dotyczące pobierania próbek wód podziemnych, Warszawa: PKN.
• 18. PN-EN ISO 5667-14:2004 Jakość wody. Pobieranie próbek. Część 14: Wytyczne dotyczące zapewnienia jakości podczas pobierania próbek wód środowiskowych i postępowania z nimi, Warszawa: PKN.
• 19. PORWISZ B., 2002 — Dokumentacja hydrogeologiczna zasobów dyspozycyjnych wód leczniczych i towarzyszących im lub występujących odrębnie wód potencjalnie leczniczych na obszarze Karpat i zapadliska przedkarpackiego. Przedsiębiorstwo Geologiczne S.A. w Krakowie.
• 20. PORWISZ B., SZCZEPAŃSKI A., TOMASZEWSKA B., 2006 — Charakterystyka i wykorzystanie karpackich wód leczniczych / Characteristic and existence of Carpathian curative waters. Gaz, Woda i Technika Sanitarna Nr 11/2006, s. 35–38.
• 21. SEREDYN S., 1967 — Dokumentacja hydrogeologiczna ujęcia wód siarczkowych z utworów mioceńskich R-2 dla Ośrodka Balneologicznego w Krzeszowicach. Wrocław: Przedsiębiorstwo Geologiczne.
• 22. SKRZYPCZAK R., 2012 — Wody Krzeszowic: siarczkowa, siarczanowa i krzemowa – współczesny atut najmodniejszego kurortu Polski połowy XIX w. Technika Poszukiwań Geologicznych, Geotermia, Zrównoważony Rozwój nr 2/2012, s. 91–101.
• 23. SZCZEPAŃSKA J., KMIECIK E., 2005 — Ocena stanu chemicznego wód podziemnych w oparciu o wyniki badań monitoringowych. Kraków: AGH.
• 24. SZCZEPAŃSKA-PLEWA J., KMIECIK E., DRZYMAŁA M., 2009 — Ocena stabilności składu chemicznego wód leczniczych ze „Zdroju Głównego” w Krzeszowicach. Biuletyn PIG, 436, s. 497–506.
• 25. SZEMIOTH A., 1982 — Dokumentacja hydrogeologiczna w kat. A+B ujęcia siarczanowych wód leczniczych „Zdrój Główny” w Krzeszowicach. Kraków: Przedsiębiorstwo Geologiczne.
• 26. TOMASZEWSKA B., 2002 — „Zdrój Główny” w Krzeszowicach. Kontrola jakości parametrów hydrogeochemicznych złoża wód leczniczych. Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie, Miesięcznik WUG nr 2 (90).
• 27. TOMASZEWSKA B., 2003 — „Zdrój Główny” w Krzeszowicach. Analiza składu chemicznego wód leczniczych. Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie, Miesięcznik WUG nr 6 (106).
• 28. TOMASZEWSKA B., 2006 — Analiza zmienności wybranych wskaźników chemicznych wód leczniczych w układzie czasowym na przykładzie „Zdroju Głównego” w Krzeszowicach / Analysis of changes of chemical indices of curative waters quality in time period on the example of „Zdroj Glowny” capture in Krzeszowice. [W:] X Międzynarodowa Konferencja HYDROGEOCHEMIA ´06, 23–24.06.2006, Sosnowiec – Złoty Potok (red. H. Rubin, A. Kowalczyk), Sosnowiec, US WNoZ, s. 117–119.
• 29. TOMASZEWSKA B, 2007 — Zmienność zawartości siarczanów, wapnia i magnezu w układzie czasowym w wodach leczniczych „Zdroju Głównego” w Krzeszowicach / Analysis of changes of sulphur calcium and magnesium concentration in time period in curative waters of „Zdroj Glowny” in Krzeszowice, Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie, Miesięcznik WUG nr 03, s. 22–28.
• 30. TOMASZEWSKA B., KMIECIK E., PIECHOWSKA M., PLATA J., 2007 — Ocena stabilności stężeń siarczanów w czasie w wodach leczniczych ze „Zdroju Głównego” w Krzeszowicach. Współczesne problemy hydrogeologii – Tom XIII, Kraków–Krynica 21–23 czerwca, s. 617–623.
• 31. TOMASZEWSKA B., PLATA J., PORWISZ B., 2001 — Projekt zagospodarowania złoża (kopaliny podstawowej) wód leczniczych na obszarze górniczym „Krzeszowice I”. Arch. UZG, Krzeszowice.
• 32. WAGNER J., 2000 — Mapa Hydrogeologiczna Polski w skali 1: 50 000, arkusz 972 Krzeszowice. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• 33. WĄTOR K., KMIECIK E., 2015 — Analiza trendów zmian składu chemicznego wód leczniczych z ujęcia B-13 w Busku-Zdroju z wykorzystaniem programu GWSDAT, Przeg. Geol. t. 63, nr 10/2, Warszawa: PIG, s. 1125–1130.
• 34. WĄTOR K., KMIECIK E., TOMASZEWSKA B., 2016 — Assessing medicinal qualities of groundwater from the Busko-Zdrój area (Poland) using the probabilistic method. Environmental Earth Sciences, vol. 85, item. 804, s. 1–13.
• 35. WITCZAK S., ADAMCZYK A., 1994, 1995 — Katalog wybranych fizycznych i chemicznych wskaźników zanieczyszczeń wód podziemnych i metod ich oznaczania. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa: Wydawnictwo PIOŚ.
• 36. WITCZAK S., KANIA J., KMIECIK E., 2013 — Katalog wybranych fizycznych i chemicznych wskaźników zanieczyszczeń wód podziemnych i metod ich oznaczania. Warszawa: Biblioteka Monitoringu Środowiska.
• 37. ZDECHLIK R., DRZYMAŁA M., WĄTOR K., 2013 — Praktyczne aspekty opróbowania wód w systemie monitoringu wód podziemnych. Biuletyn PIG, 456, s. 659–664.

Uwagi

PL

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).