Charakterystyka przemian układu obronnego Wawelu. Próba oceny znaczenia jego estetyki w kontekście reakcji po 1945 roku na XIX-wieczne budowle historyczne w Krakowie

• Autorzy: Kadela Ł.

Identyfikatory

DOI

10.17425/WK43WAWEL

Warianty tytułu

EN

Transformations in the defensive layout of Wawel. An attempt to assess the significance of its aesthetics in the context of reactions after 1945 to the 19th-century historic buildings in Krakow

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Zmiany społeczno-gospodarcze po 1945 roku to okres trudny dla krakowskich fortyfikacji, który w świetle nowych potrzeb estetycznych i emocjonalnych przekładał się na szereg dyskusji środowiska konserwatorskiego o podłożu ideologicznym i artystycznym. Jednym z kilku wiodących tematów jest poddawanie pod wątpliwość istnienia XIX-wiecznych, często w swej formie neogotyckich obiektów. Do nich należy zaliczyć elementy układu fortyfikacyjnego Twierdzy Kraków. Autor na podstawie przeprowadzonych badań, analizując fazy historycznych przemian, podejmuje próbę oceny wartości estetycznej fortyfikacji leżących u podnóża wzgórza wawelskiego oraz znalezienia odpowiedzi na pytanie, dlaczego w czasach licznych aktów wandalizmu i likwidacji fortów układ pod Wawelem przetrwał.

EN

Social-economic changes after the year 1945 were a diffi cult period for the Krakow fortifi cations, which in the light of aesthetic and emotional needs translated into a series of ideological and artistic discussions within the conservation milieu. One of the few leading issues was questioning the existence of 19th-century objects – frequently neo-Gothic in their forms – among which were elements of the fortifi cation complex of the Krakow Fortress. On the basis of conducted research and having analysed stages of historic transformations, the author attempts to evaluate the aesthetic value of fortifi cations situated at the foot of the Wawel Hill, and to fi nd the answer to the question why the Wawel complex survived in the times of numerous acts of vandalism and demolition of forts.

Słowa kluczowe

PL

Kraków; Wawel; fortyfikacja; przemiana; ochrona; ocena

EN

Kraków; Wawel; fortifications; significance; transformations; protection; assessment

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2015
• Tom: Nr 43
• Strony: 51--65
• Opis fizyczny: Bibliogr. 25, il.

Twórcy

autor

Kadela Ł.

• Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej

Bibliografia

• [1] Bogdanowski J., Fort Kleparski jest także zabytkiem, „Gazeta Krakowska”, 1954, nr 82.
• [2] Bogdanowski J., Warownie i zieleń Twierdzy Kraków, Kraków 1979.
• [3] Bochnak A., Odnowienie Collegium Maius, Ochrona Zabytków, nr 2, 1949.
• [4] Demel J, Kraków na przełomie wieku XIX i XX na tle rozrostu i wcielania przedmieści i gmin podmiejskich (1867–1945) [w:] Kraków studia nad rozwojem miasta, praca zbiorowa pod red. J. Dąbrowskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1957.
• [5] Dettloff P., Fabiański M., Fischinger A., Zamek królewski na Wawelu. Sto lat odnowy (1905–2005), Kraków 2005.
• [6] Dutkiewicz J.E., Przykład Sukiennic, Ochrona Zabytków, R. VIII, nr 3 (30), 1955, s. 186.
• [7] Dutkiewicz J.E., Dwadzieścia lat ochrony zabytków w Polsce Ludowej, Ochrona Zabytków, R. XVII, nr 2 (65), 1964, s. 8.
• [8] Estreicher K., Collegium Maius, dzieje gmachu, Zeszyty Naukowe UJ, nr 170, Prace Historii Sztuki, z. 6, 1968.
• [9] Estreicher K., Nie wyzyskany budynek, Gazeta Krakowska, 1954, nr 42.
• [10] Gaczoł A., Kraków ochrona zabytkowego miasta. Rzeczywistość czy fikcja, Kraków 2009.
• [11] Jamroz J., Restauracja gmachu Sukiennic w Krakowie, Czasopismo Techniczne, nr 4, Kraków 1959, s. 15–28.
• [12] Kadłuczka A., Ochrona zabytków Krakowa, PAN, Kraków 1986.
• [13] Lepiarczyk J.,Przykład Sukiennic, Ochrona Zabytków, Zeszyt 3, Warszawa 1955.
• [14] Lepiarczyk J.,Przebudowa czy konserwacja? Z problematyki krakowskich Sukiennic, Ochrona Zabytków, R. VIII, nr 3 (30), 1955, s. 187–192.
• [15] Majewski A., Wawel, dzieje i konserwacja, Warszawa 1993.
• [16] Niewalda W., Rojkowska H., Zaitz E., Średniowieczne fortyfikacje Krakowa odcinek północny w świetle ostatnich badań, Krakowska Teka Konserwatorska, Tom II, Kraków 2001.
• [17] Pianowski Z., Wawel obronny, Kraków 1991.
• [18] Pianowski Z., Z dziejów średniowiecznego Wawelu, Kraków 1984.
• [19] Pieńkowska H., Opis stanu obecnego otoczenia Wzgórza Wawelskiego, [w:] Przemiany dziejowe otoczenia Wawelu, Kraków 1953.
• [20] Piwowarski J., Mury które broniły Krakowa, Kraków 1986.
• [21] Pryliński T., Kronika Zamku na Wawelu, Archiwum Kierownictwa Odnowienia Zamku Królewskiego na Wawelu, Teka I.
• [22] Purchla J., Jak powstał nowoczesny Kraków, wydanie drugie, Kraków 1990.
• [23] Trzeciak P., 1000 tajemnic architektury, Warszawa 1988.
• [24] Zachwatowicz J., W sprawie konserwacji Sukiennic, R. VIII, nr 3 (30), 1955, s. 192–195.
• [25] Żychowska M.J., Ze studiów nad krakowską architekturą lat (1900–39), Teka Komisji Urbanistyki i Architektury, 1985, t. XIX, s. 17–24.