Wybrane narzędzia kamienne średniowiecznego górnictwa Cu i Fe, Spania Dolina koło Bańskiej Bystrzycy, Słowacja

• Autorzy: Pawlikowski M. , Sitár A. , Jeleń S.

Warianty tytułu

EN

Selected stone tools of Medieval Cu mining at Spania Dolina near Banska Bystrica, Slovakia

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedmiotem prowadzonych z wykorzystaniem metod mineralogicznych były kamienne młoty i rozcieracze używane w przeróbce miedzi wydobywanej w Sapniej Dolinie koło Bańskiej Bystrzycy, Badania wykazały, że młoty wykonywano z jasnych, twardych kwarcytów, natomiast rozcieracze z andezytu. Badania lokalnych skał przeprowadzone w lokalnym strumieniu wykazały brak skał z których wykonywano zarówno młoty jak i rozcieracze. W związku z tym wykonano badania terenowe w rejonie Bańskiej Bystrzycy kolekcjonując okazy różnych andezytów i kwarcytów. Skały te poddano takim badaniom jakie objęły młoty i narzędzia. Badania wykazały, że andezyty importowano w średniowieczu do kopalń Spaniej Doliny z rejonu andezytowego wulkanu w Polanie (Vozar 1996a). Kwarcyty także importowano z rejonu Libietovej. Do wykonywania wspomnianych narzędzi wykorzystywano otoczaki tych skał o najkorzystniejszych kształtach podejmowane z lokalnych strumieni.

EN

Rock hammers and grinders used for processing of Cu minerals at Spania Dolina near Banska Bystrica were examined with the use of mineralogical methods. Obtained data confirm the hammers are made of hard light quartzite while grinders were made of andesite. Examination of local stream gravels at Spania Dolina showed the absence of rocks used for preparation of both tools confirming the import of mentioned rocks to Spania Dolina. Because of this field works and collcetioning of samples were performed at area. Outcrops of andesites and quartzites preset near Bańska Bystrzyca were visited for sampling of rocks. Next samples of rocks were examined using identical methods as were used for examination of stone tools. Examination performed confirm the andesites were imported from area of Polana volcano where andesite rocks are very frequent. Quartzite are present at outcrops near Lubietova and were observed near shaft Ludvik near Mines of Spania Dolina. Both andesite and quartzite were collected as rounded pebbles of useful shape from local streams of Spania Dolina and Libietowa

Słowa kluczowe

PL

Średniowiecze; górnictwo miedzi; narzędzia kamienne; mineralogia

EN

Middle Ages; copper mining; rock’s tools; mineralogy

• Wydawca: nakł. Maciej Pawlikowski
• Czasopismo: Auxiliary Sciences in Archaeology, Preservation of Relics and Environmental Engineering
• Rocznik: 2017
• Tom: nr 22
• Strony: 1--20
• Opis fizyczny: Bibliogr. 12 poz., rys., wykr., tab., zdj.

Twórcy

autor

Pawlikowski M.

• AGH- Universuty of Science and technology, Dept. Mineralogy, Petrography and Geochemistry, 30-059 Cracow, Poland

autor

Sitár A.

• Múzeum medi, Špania Dolina č. 132, 974 15 Špania Dolina, Slovensko

autor

Jeleń S.

• Faculta Prirodnych Vied, Universita M. Bela, . Národná 12, 974 01 Banská Bystrica

Bibliografia

• 1. Garner J., Cheben M., Demant D., Enke U., Herd R., Labuda J., Modarressi -Teherani D., Stolingert Th., Toyh P., 2014 Neue montanarchäologische Untersuchungen im Slowakischen Erzgebirge. Der Anschnitt 2/3, 66-77.
• 2. Kusik D., 2015 History of maining in the territory of Slovakia, Slovak Geol. Mag, 15, 2, 145- 152.
• 3. Kvietok M., Jeleň S., Šmejkal V., Sitár A., 2014 Vytĺkaná meď v slovenskom praveku. ZBORNÍK PREDNÁŠOK z medzinárodnej konferencie Argenti fodina 2014, ktorá sa konala v dňoch 10.-12. Septembra 2014 Vydalo Slovenske Banske muzeum Banska Štiavnica,, 39-45
• 4. Liptakova Á. Z., 1973 Kamenné mlaty zo Španej Doliny, okr. Banská Bystrica (Steinschlägel aus Špania Dolina, Kr. Banská Bystrica). Archeologiské Rozhledy, 25, 72-75.
• 5. Modarressi-Tehrani D., Garner J., 2015 New Approaches on Mining Activities in the SlovakianOre Mountains. Argenti Fodina MMXIV. ZBORNÍK PREDNÁŠOK z medzinárodnej konferencie Argenti fodina 2014, ktorá sa konala v dňoch 10.-12. Septembra 2014. Vydalo Slovenske Banske muzeum Banska Štiavnica, 45-57
• 6. Modarressi-Tehrani D., Garner J., Kvietok M., 2016 Copper production in the Slovak Ore Mountains. In: New approaches from bright ores to shiny metals. Ed. Gabriele Körlin G., Prange M., Stöllner T., Yalçın U.,. Montanhistorische Zeitschrift Der ANSCHNITT. Beiheft 29, Bochum, 109 -125.
• 7. Pleiner, R., Bialekova D., 1982 The Beginnings of Metallurgy on the Territory of Czechoslovakia. Bulletin of the Metals Museum 7, 16- 28.
• 8. Sitar A., (in print) More cobble stone mining tools from Piesky – Spania Dolina.
• 9. Tocik, A. & Ženrak P., 1989 Ausgrabungen in Špania Dolina-Piesky. Zum Problem des urzeitlichen Kupfererzbergbaues in der Slowakei. In: A.
• 10. Žebrak , P., 1985 Další doklady pravěké těžby mědi v Španí Dolině. Archeol. výskumy a nálezy na Slovensku v roku 1985, Nitra, 256-257.
• 11. Žebrak, P., 1995 The traces of the primary mining of non-ferrous metals in Slovakia. In: P. Petrović & S. Đurđekanović (Ed.), Ancient mining and metallurgy in southeast Europe, Bor, 13-19.
• 12. Vozar J., (eds.) 1996 Geodynamický model a hlbinná stavba Západných Karpát. Vyd. GÚDŠ Bratislava, 151-158

Uwagi

W wykazie autorów podano Studenckie Koło Naukowe Geologów, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Akademia Górniczo-Hutnicza, 30-059 Kraków, al. Mickiewicza 30, Polska

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).