Fontanny i wodotryski jako pomniki miejskości w nowożytnej Europie

• Autorzy: Ludwig Bogna

Identyfikatory

DOI

10.37190/arc200301

Warianty tytułu

EN

Fountains and fontanelle as urban monuments in modern Europe

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono wykorzystywanie fontann jako pomników w miastach nowożytnych. Ukazano genezę tej formy. Autorka wyodrębniła główne typy formalno-ikonograficzne oraz scharakteryzowała ich rozpowszechnienie. Były to typy formalne i ikonograficzne, miały jednak też swoje uzasadnienie kommemoratywne. Fontanny z Neptunem miały upamiętniać przewagi morskie kraju lub ogólnie potęgę władzy. W baroku przedstawienie Neptuna w towarzystwie Trytona lub samego Trytona nabrało nowego znaczenia – symboliki pokoju, pojednania i zmiłowania bożego nad światem. Fontanny Czterech Rzek stawały się symbolem tryumfu doczesnego i wiecznego. Przedstawienia bogów antycznych i herosów ucieleśniały siłę i zwycięstwo nad przeciwnościami losu w dziejach miasta. Miejskie fontanny symbolizowały istnienie, trwanie i dostatnie funkcjonowanie miasta, upamiętniały założycieli i dobroczyńców, były niejednokrotnie też wyrazem lojalności wobec państwa.

EN

The paper presents the use of fountains as monuments in modern cities. It shows the genesis of this form. It extracts the main formal-iconographic types and characterizes their spread. These were the formal and iconographic types of fountains, but they also had the commemorative reasons. Neptune’s fountains were to commemorate the country’s marine superiority or the power of authority in general. In the Baroque, depiction of Neptune with Triton or Triton himself took on a new meaning – the symbol of peace, reconciliation and God’s mercy on the world. The Fountains of the Four Rivers became a symbol of temporal and eternal triumph. Representations of ancient gods and heroes embodied strength and victory over adversity in the city’s history. The city’s fountains symbolized the existence, duration and the affluent functioning of the city. They honored the founders and the benefactors and often expressed the loyalty to the state.

Słowa kluczowe

PL

fontanna; urbanistyka nowożytna; renesans; barok

EN

fountain; modern town planning; Renaissance; Baroque

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2020
• Tom: Nr 3 (63)
• Strony: 3--20
• Opis fizyczny: Bibliogr. 31 poz., il.

Twórcy

autor

Ludwig Bogna

• Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej / Faculty of Architecture, Wrocław University of Science and Technology

Bibliografia

• [1] Giedion S., Space, Time and Architecture. The Growth of a New Traditio, Harvard University Press, Cambridge 1941.
• [2] Argan G.C., Dal Bramante al Canova, M. Bulzoni, Roma 1970.
• [3] Benevolo L., Storia del architettura del rinascimento, Laterza, Bari 1973.
• [4] Benevolo L., Storia della citta, Laterza, Bari 1975.
• [5] Gutkind E.A., Urban development in Europe, Vol. 1–3, Free Press, New York 1964–1969.
• [6] Norberg-Schultz Ch., Baroque architecture, Abrams, New York 1971.
• [7] Norberg-Schultz Ch., Architettura tardobarocca, Electa Editrice, Venezia 1972.
• [8] Sica P., Storia dell’urbanistica. Il settecento, Laterza, Bari 1976.
• [9] Portogesi P., Roma barocca, Carlo Bestetti, Roma 1966.
• [10] Tołwiński T., Urbanistyka, Wydawnictwo Zakładu Budowy Miast PW, Wydawnictwo Ministerstwa Odbudowy, Warszawa 1948.
• [11] Wróbel T., Zarys historii budowy miast, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1964.
• [12] Ostrowski W., Kompozycja zespołów urbanistycznych barokowego Rzymu, [w:] Studia z historii budowy miast, Budownictwo i Architektura, Warszawa 1955, 7–47.
• [13] Miller N., Fountains as Metaphor, [w:] M. Symmes (ed.), Fountains – Splash and Spectacle – Water and Design from the Renaissance to the Present, Thames and Hudson, London 1998.
• [14] Averett M.K., Bernini’s Triton Fountain. War and Fountains in the Rome of Urban VIII, „Journal of Religion and Society” 2012, Suppl. 8, 119–132.
• [15] Averett M.K., „Redditus orbis erat”: The political rhetoric of Bernini’s fountains in Piazza Barberini, „Sixteenth Century Journal” 2014, Vol. 45(1), 3–24.
• [16] Liwoch B., Twórczość Gianlorenzo Berniniego – specyfika rzymskich fontann barokowego mistrza, „Ogrody Nauk i Sztuk” 2014, Vol. 4, 557–565, doi: 10.15503/onis2014-557-565.
• [17] Wentworth Rinne K., The Waters of Rome: Aqueducts, Fountains, and the Birth of the Baroque City, Yale University Press, Yale 2010.
• [18] Blake Wilk S., Donatello’s „Dovizia” as an Image of Florentine Political Propaganda, „Artibus et Historiae” 1986, Vol. 7, No. 14, 9–28.
• [19] Wilkins D.G., Donatello’s Lost Dovizia for the Mercato Vecchio: Wealth and Charity as Florentine Civic Virtues, „The Art Bulletin” 1983, Vol. 65, No. 3, 401–423.
• [20] Fontana, [w:] Dizionario enciclopedico di architettura e urbanistica, M. Pallotino (dir.), t. 3, Istituto Editoriale Romano, Roma 1964, 362.
• [21] Heinz S., Der Mainzer Marktbrunnen, [w:] A. Tacke (Hrsg.), Kontinuität und Zäsur: Ernst von Wettin und Albrecht von Brandenburg, Schriftenreihe der Stiftung Moritzburg, Kunstmuseum des Landes Sachsen-Anhalt, Gebundenes Buch – 1. Juli 2005, Wallstein Verlag, Göttingen 2005, 331–332.
• [22] Merz J.M., Skulptur im öffentlichen Raum. Der Fall Augsburg um 1600, „Zeitschrift des Deutschen Verein für Kunstwissenschaft” 1997, Bd. 51, 9–42.
• [23] Möseneder K., Montorsoli: die Brunnen, Mäander Kunstverlag, München–Mittenwald 1979.
• [24] Vredeman de Vries H., Artis perspectivae […] formulae, Gerardus de Jode, Antwerpen 1568.
• [25] Larsson J.O., Studnia Neptuna na Długim Targu w Gdańsku, „Porta Aurea” 2011, t. 10, 5–23.
• [26] Neptun, http://www.bamberga.de/neptun.htm [accessed: 23.08.2015].
• [27] Chadraba R., K programu olomouckých barokních kašen, [w:] A. Grůza (ed.), Sborník památkové péče v Severomoravském kraji, t. 1, Profil, Ostrava 1971, 17–39.
• [28] Johann Ernst v. Nassau, https://de.wikipedia.org/wiki/Johann_Ernst_%28Nassau-Weilburg%29 [accessed: 23.08.2015].
• [29] Falda G.B., von Sandrart J., Franck J., Meyer J., von Sandrart S.M., Der römischen Fontanen wahre Abbildung: wie solche sowohl auf öffentlichen Plätzen und Palatien als auch zu Frescada, Tiuoli und denen Lust-Gärten mit ihren Prospecten, der Zeit allda zu ersehen sind, Sandrartischem Verlag, Nürnberg 1685.
• [30] Stehlík M., Kašna Parnas od Johanna Bernharda Fischera z Erlachu, Památkový ústav v Brně, Brno 1996.
• [31] Wörgötter Z., Caesar Fountain, [w:] Discover Baroque Art, Museum With No Frontiers, 2019, http://baroqueart.museumwnf.org/database_item.php?id=monument;BAR;cz;Mon11_F;6;en&cp [accessed: 16.01.2019].