Zanieczyszczenie środowiska metalami ciężkimi (Zn, Pb, Cd, Cr) na terenie miasta Jaworzno (woj. śląskie)

• Autorzy: Brągoszewska P. , Gworek B. , Dmuchowski W. , Gozdowski D. , Baczewska A.

Identyfikatory

DOI

10.15199/62.2016.3.5

Warianty tytułu

EN

Environmental heavy metal (Zn, Pb, Cd, Cr) pollution in Jaworzno (Silesian region)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Oceniono zanieczyszczenie środowiska metalami ciężkimi na terenie miasta Jaworzno. Określono zawartość Zn, Pb, Cd i Cr w wierzchniej warstwie gleby i naturalnie rosnących trawach (Poaceae). Do badań zanieczyszczenia powietrza wykorzystano mchy transplantowane z terenu uznanego za niezanieczyszczony (metoda moss-bag). Wyniki badań przedstawiono w formie map imisji zanieczyszczeń, opracowanych metodą numeryczną z zastosowaniem programu Arc GIS 9.3. Głównym źródłem emisji metali była Elektrownia Jaworzno, a także tereny przemysłowe Trzebini i Chrzanowa. Zanieczyszczenie powietrza Zn i Pb było 12 razy, a Cd 5 razy większe w porównaniu z terenami o tłowym zanieczyszczeniu w Polsce. Zawartości Zn, Pb i Cd w powierzchniowych warstwach gleby przekraczały średnie naturalne zawartości tych pierwiastków określone dla Polski, a w wielu przypadkach także normy prawne. Zawartość Pb w glebie przekraczała poziom dopuszczalny w 19 z 23 punktów pomiarowych. Wykazano silną dodatnią korelację pomiędzy zawartościami Pb i Zn w powietrzu, glebie i roślinności trawiastej.

EN

The Pb, Zn, Cd and Cr contents were detd. in samples of moss Sphagnum fallax, grass (Poaceae) and in the upper layer of the soil (0–20 cm) in 23 areas in the city. The air pollution with Zn and Pb was 12 times and with Cd 5 times higher in comparison with the control area. Soil contamination with Pb in 19 of 23 areas exceeded the std. allowable contents. The contents of Pb and Zn in the air, grass and soil were strongly correlated.

Słowa kluczowe

PL

zanieczyszczenie środowiska; metale ciężkie; Jaworzno

EN

environmental; heavy metal; Jaworzno

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Przemysł Chemiczny
• Rocznik: 2016
• Tom: T. 95, nr 3
• Strony: 358--362
• Opis fizyczny: Bibliogr. 40 poz., tab., rys.

Twórcy

autor

Brągoszewska P.

• Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Krucza 5/11d, 00-548 Warszawa

autor

Gworek B.

• Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa

autor

Dmuchowski W.

• Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
• Polska Akademia Nauk Ogród Botaniczny – Centrum Zachowania Różnorodności Biologicznej w Powsinie

autor

Gozdowski D.

• Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

autor

Baczewska A.

• Polska Akademia Nauk Ogród Botaniczny – Centrum Zachowania Różnorodności Biologicznej w Powsinie

Bibliografia

• [1] B. Markert, S. Wuenschmann, S. Fraenzle, O. Wappelhorst, V. Weckert, G. Breulmann, H. Zechmeister, Int. J. Environ. Pollut. 2008, 32, nr 4, 486.
• [2] B. Wolterbeek, Environ. Pollut. 2002, 120, 11.
• [3] M.T.S.D. Vasconcelos, H.M.F. Tavares, Sci. Total Environ. 1998, 212, 11.
• [4] H.G. Zechmeister, K. Grodzińska, G. Szarek-Łukaszewska, [w:] Bioindicators and biomonitors (red. B.A. Markert, H.G. Breure, H.G. Zechmeister), Elsevier Science, 2003.
• [5] G.T. Goodman, T.M. Roberts, Nature 1971, 231, 287.
• [6] T.M. Roberts, J. Environ. Plann. Pollut. Control 1972, 1, 92.
• [7] A. Ares, J. Aboal, A. Carballeira, S. Giordano, P. Adamo, J. Fernández, Sci. Total Environ. 2012, 432, 143.
• [8] W. Dmuchowski, Reports of the Botanical Garden of the Polish Academy of Sciences, Series: Monographs and Treatises 2005, 7, 1.
• [9] W. Dmuchowski, A. Bytnerowicz, Environ. Pollut. 2009, 157, 3413.
• [10] M. Aničić, M. Tasić, M.V. Frontasyeva, M. Tomašević, S. Rajšić, L.P. Strelkova, A. Popović, E. Steinnes, Environ. Chem. Let. 2008, 7, 55.
• [11] P. Adamo, S. Giordano, S. Vingiani, R.C. Cobianchi, Environ. Pollut. 2003, 122, 91.
• [12] S. Giordano, P. Adamo, V. Spagnuolo, M. Tretiach, R. Bargagli, Chemosphere 2013, 90, 292.
• [13] O.A. Culicov, L. Yurukova, J. Atmos. Chem. 2006, 55, 1.
• [14] M. Lodenius, Sci. Total Environ. 1998, 213, 53.
• [15] F. Goodarzi, H. Sanei, W.F. Duncan, J. Environ. Monit. 2001, 3, 515.
• [16] W. Dmuchowski, D. Gozdowski, A.H. Baczewska, P. Brągoszewska, Int. J. Environ. Pollut. 2013, 51, nr 3-4, 238.
• [17] A. Carballeira, J.A. Fernández, Chemosphere 2002, 47, 1041.
• [18] W. Dmuchowski, E. Sołtykiewicz, Ecol. Chem. Eng. 2005, 12, 1045.
• [19] E. Steinnes, M.V. Frontasyeva, S.F. Gundorina, Chem. Anal. 2008, 88,877.
• [20] W. Dmuchowski, B. Gworek, D. Gozdowski, A.H. Baczewska, D. Maciaszek, Przem. Chem. 2011, 90, nr 2, 92.
• [21] G. Vuković, M.A. Urošević, M. Pergal, M. Janković, Z. Goryainova, M. Tomašević, A. Popović, Environ. Sci. Pollut. Res. 2015, DOI: 10.1007/ s11356-015-5096-01-11.
• [22] W. Dmuchowski, M. Badurek, Ecol. Chem. Eng. 2005, 12, 369.
• [23] G. Vuković, M. Aničić Urošević, I. Razumenić, M. Kuzmanoski, M. Pergal, S. Škrivanj, A. Popović, Atmos. Environ. 2014, 85, 31.
• [24] A.J.M. Baker, J. Plant Nutr. 1981, 3, 643.
• [25] M.D. Mingorance, B. Valdes, S. Rossini Oliva, Environ. Int. 2007, 33, 514.
• [26] W. Dmuchowski, A. Bytnerowicz, Environ. Pollut. 1995, 87, 87.
• [27] M. Danek, Water Air Soil Pollut. 2007, 185, 265.
• [28] A. Samecka-Cymerman, G. Kosior, K. Kolon, B. Wojtuń, K. Zawadzki, A Rudecki, A. Kempers, J. Atmos. Chem. 2013, 70, 105.
• [29] K. Sutkowska, T. Czech, L. Teper, T. Krzykawski, Ecol. Chem. Eng., A 2013, 20, nr 12, 1441.
• [30] J. Cabała, K. Sutkowska, Prace Nauk. Inst. Górnictwa Polit. Wrocławskiej. Studia Materiały 2006, 32, 13.
• [31] D.C. Adriano, Trace elements in the terrestrial environment, Springer- Verlag, New York 1986.
• [32] W. Dmuchowski, B. Gworek, D. Gozdowski, A. Baczewska, A. Muszyńska, Przem. Chem. 2011, 90, nr 2, 223.
• [33] Państwowy Instytut Geologiczny-PIB, Program ochrony środowiska dla Jaworzna, miasta na prawach powiatu, na lata 2008–2011 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2012–2015. Aktualizacja, Jaworzno 2008, 36.
• [34] S.E. Allen, H.M. Grishaw, J.A. Parkinson, C. Quarmby, Chemical analysis of ecological materials, Blackwell Scientific Publications, Osney Mead, Oxford 1974.
• [35] Perkin Elmer, Bodenseewerk, Pub. B. 1990, 353, 2.
• [36] W. Dmuchowski, D. Gozdowski, A.H. Baczewska, J. Hazard. Mater. 2011, 197, 109.
• [37] A. Kabata-Pendias, H. Pendias, Biogeochemia pierwiastków śladowych, PWN, Warszawa 1993.
• [38] Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi z dnia 9 września 2002 r., Dz.U. nr 165, poz. 1359, z dnia 4 października 2002 r.
• [39] S. Baran, E.J. Bielińska, M. Kawecka-Radomska, Zesz. Nauk. Inż. Środowiska/Uniw. Zielonogórski 2010, nr 137 (17), 131.
• [40] J. Lis, A. Pasieczna, Atlas geochemiczny Polski 1:2 500 000, Państw. Inst. Geol., Agencja Wyd. A. Grzegorczyk, Warszawa 1995.

Uwagi

PL

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę.