Obiekty fortyfikacyjne pruskich twierdz pierścieniowych Poznania i Wrocławia (XIX–XX w.) w aktualnych dokumentach planistycznych – funkcjonowanie, ochrona, kształtowanie krajobrazu

• Autorzy: Wilkaniec A. , Pardela Ł. , Szczepańska M.

Warianty tytułu

EN

Fortyfication Objects of Prussian Ring Fortresses in Poznań and Wrocław (from XIX–XX Cent.) in Current Spatial Planning Documents – Functioning, Protection, Landscape Shaping

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Fortyfikacje są cennymi elementami dziedzictwa kulturowego obecnymi w wielu polskich miastach. Niestety nie zawsze są właściwie chronione i wykorzystywane, mimo że nierzadko mają status obiektów zabytkowych. Narzędzi potencjalnie umożliwiających wzmocnienie ochrony fortyfikacji dostarcza planowanie przestrzenne. Badania obejmowały szczegółową analizę zapisów zawartych w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, dotyczących twierdz pierścieniowych w Poznaniu i Wrocławiu. W studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego obu miast można znaleźć odniesienia do położenia i wykorzystania twierdz pierścieniowych. Tereny fortyfikacji w Poznaniu objęte są 9 miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, 5 kolejnych planów obejmujących swoim zasięgiem fortyfikacje znajduje się w przygotowaniu. Fortyfikacje twierdzy pierścieniowej we Wrocławiu objęte były 9 miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego. Wyniki analiz dokumentów planistycznych wskazują na niewykorzystywanie w pełni narzędzi umożliwiających ochronę fortyfikacji, oferowanych przez system planowania przestrzennego. W opracowaniach pomijany jest kontekst i walory krajobrazowe fortyfikacji, brak prób wiązania terenów zieleni fortecznej w system oraz – w przypadku Wrocławia – brak ujmowania zieleni na fortyfikacjach jako istotnego waloru. W większości przypadków w opracowaniach występuje niska szczegółowość zapisów związanych z ochroną obiektów historycznych.

EN

Fortifications are valuable elements of cultural heritage of many Polish cities. Unfortunately, in many cases they are not properly used and protected, although some of them have the status of historical monuments. Potentially, tools for strengthening protection of fortifications are provided by spatial planning system. The research was based on detailed analysis of the Study of the Conditions and Directions of the Spatial Management of a Communes and Local Spatial Management Plans, including the area of ring fortresses in Poznań and Wrocław. In the Study of the Conditions and Directions of the Spatial Management of a Commune of both cities one can find references to the location and use of ring fortifications. The area of fortification objects in Poznan is covered by 9 Local Spatial Management Plans, 5 further plans covering the fortifications are in preparation. The area of ring fortress in Wroclaw were covered by 9 Local Spatial Management Plans. The results of the analysis of the spatial planning documents show that the tools used to protect the fortifications offered by the spatial planning system are not fully exploited. The context and landscape values of the fortifications are ignored in most of the plans. Also one can find in spatial planning documents the lack of attempts to link fortress greenery to the greenery system, and, in the case of Wroclaw, the lack of describing fortification greenery as a valuable asset. In most cases, principals of the fortifications objects protection are not enough detailed.

Słowa kluczowe

PL

tereny zieleni zabytkowej; planowanie przestrzenne; ochrona zabytków fortyfikacji

EN

historical green areas; spatial planning; protection of historical fortifications

• Wydawca: Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN ; Towarzystwo Urbanistów Polskich
• Czasopismo: Biuletyn Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN
• Rocznik: 2018
• Tom: No 270
• Strony: 143--158
• Opis fizyczny: Bibliogr. 48 poz.

Twórcy

autor

Wilkaniec A.

• Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

autor

Pardela Ł.

• Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

autor

Szczepańska M.

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Bibliografia

• 1. Bogdanowski J., 1996, Projekt standardowego opracowania problematyki ochrony wartości kulturowego krajobrazu i środowiska w studium do planu i w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Studia i Materiały. Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu, Narodowa Instytucja Kultury, Warszawa.
• 2. Böhm A., 2006, Planowanie przestrzenne dla architektów krajobrazu. O czynniku kompozycji. Wyd. PK, Kraków.
• 3. Daugstad K., Rønningen K., Skar B., 2006, Agriculture as an upholder of cultural heritage? Conceptualizations and value judgements – A Norwegian perspective in international context. Journal of Rural Studies, 22: 67–81 [https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2005.06.002].
• 4. Dubel K., 2003, Oceny oddziaływania na środowisko w procesie ochrony krajobrazów podmiejskich. Architektura Krajobrazu, Studia i Prezentacje, 1–2: 10–15.
• 5. Gant R.L., Robinson G.M., Fazal S., 2011, Land-use change in the ‘edgelands’: Policies and pressures in London’s rural–urban fringe. Land Use Policy, 28, 1: 266–279 [https://doi. org/10.1016/j.landusepol.2010.06.007].
• 6. Janssen J., Luiten E., Renes H., Rouwendal J., 2012, Heritage planning and spatial development in the Netherlands: changing policies and perspectives. International Journal of Heritage Studies, 20,1: 1–21 [http://dx.doi.org/10.1080/13527258.2012.71085].
• 7. Kaczorowska M.K., 2006, Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego Wzgórze św. Bronisławy oraz Rejon Fortu Skała w Krakowie, [w:] Fortyfikacje w przestrzeni miasta, A. Wilkaniec, M. Wichrowski (red.). Wyd. AR, Poznań: 149–155.
• 8. Klupsz L., 2006, Miejsce fortyfikacji we współczesnych aglomeracjach, [w:] Fortyfikacje w przestrzeni miasta, A. Wilkaniec, M. Wichrowski (red.). Wyd. AR, Poznań: 123– 132.
• 9. Koomen E., Dekkers J., van Dijk T., 2008, Open-space preservation in the Netherlands: Planning, practice and prospects. Land Use Policy, 25: 361–377 [https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2007.09.004].
• 10. Kowicki M., 2014, Rozproszenie zabudowy na obszarach Małopolski a kryzys kreatywności opracowań planistyczno-przestrzennych. Wyd. PK, Kraków.
• 11. Luiten E., Hezewijk J., van Joosting Bunk E., Witsen P.P., 2004, Panorama Krayenhoff, Linieperspectief Ruimtelijk Perspectief Nieuwe Hollandse Waterlinie. Projectbureau Nationaal Project Nieuwe Hollandse Waterlinie, Utrecht.
• 12. Maruani T., Amit-Cohen I., 2010, Patterns of development and conservation in agricultural lands – The case of the Tel Aviv metropolitan region 1990–2000. Land Use Policy, 27: 671–679 [ https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2009.09.001].
• 13. Myczkowski Z., 2007. Park kulturowy jako obszarowa forma ochrony zabytków. Ochrona Zabytków, 1: 105–116.
• 14. Myczkowski Z., 2008, Przesłanki do zarządzania krajobrazem kulturowym w obszarach prawnie chronionych – myśli różne. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 10: 326–336.
• 15. Myga-Piątek U., 2007, Kryteria i metody oceny krajobrazu kulturowego w procesie planowania przestrzennego na tle obowiązujących procedur prawnych. Problemy Ekologii Krajobrazu, 19: 101–110.
• 16. Pałubska K., 2009, Park kulturowy systemu fortyfikacji XIX-wiecznej twierdzy Warszawa. Nauka Przyroda Technologie, 3, 1.
• 17. Przestrzeń życia Polaków. Raport, 2014, koncepcja i koordynacja J. Sepioł. Stowarzyszenie Architektów Polskich SARP, Warszawa.
• 18. Raszeja E., 2002, Procedury i instrumenty kształtowania krajobrazu na obszarach wiejskich Wielkopolski w aspekcie integracji z Unią Europejską. Studioteka Zarysy, Poznań.
• 19. Raszeja E., Wilkaniec A., de Mezer E., 2010, Krajobraz i dziedzictwo kulturowe wsi w aglomeracji poznańskiej. Biblioteka Aglomeracji Poznańskiej, 3. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
• 20. Raszka B., Kalbarczyk E., Kasprzak K., Kalbarczyk R., 2016, Ochrona i zarządzanie krajobrazem kulturowym. Wyd. UP we Wrocławiu, Wrocław.
• 21. Sas-Bojarska A., 2001, Możliwości wykorzystania procedury oceny oddziaływania na środowisko dla ochrony krajobrazu. Problemy Ocen Środowiskowych, 3(14): 24–30.
• 22. Sas-Bojarska A., 2003, Nowe drogi w krajobrazie podmiejskim – różne aspekty przestrzeni. Architektura Krajobrazu, Studia i Prezentacje, 1–2: 58–73.
• 23. Scott A.J., Carter C., Reed M.R., Larkham P., Adams D., Morton N., Waters R., Collier D., Crean C., Curzon R., Forster R., Gibbs P., Grayson N., Hardman M., Hearle A., Jarvis D., Kennet M., Leach K., Middleton M., Schiessel N., Stonyer B., Coles R., 2013, Disintegrated development at the rural–urban fringe: Re-connecting spatial planning theory and practice. Progress in Planning, 83: 1–52 [https://doi.org/10.1016/j.progress.2012.09.001].
• 24. Swensen G., Jerpasen G.B., 2008, Cultural heritage in suburban landscape planning. A case study in Southern Norway. Landscape and Urban Planning, 87: 289–300 [https:// doi.org/10.1016/j.landurbplan.2008.07.001].
• 25. Szulczewska B., 2009, Przyroda, środowisko, krajobraz w planowaniu przestrzennym, [w:] Gospodarka i przestrzeń. Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków: 305–329.
• 26. Szulczewska B., 2014, Planowanie przestrzenne jako element realizacji sieci ekologicznych: między teorią a praktyką. Problemy Ekologii Krajobrazu, 14: 54–62.
• 27. Tweed Ch., Sutherland M., 2007, Built cultural heritage and sustainable urban development. Landscape and Urban Planning, 83: 62–69 [https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2007.05.008].
• 28. Veldkamp A., Lambin E.F., 2001, Predicting land-use change. Agriculture, Ecosystems and Environment, 85: 1–6.
• 29. Verschuure-Stuip G.A., 2016, Military brownfields in the Netherlands. The revitalisations of the New Dutch Waterline (1980–2014), [w]: Sustainable Regeneration of Former Military Sites, S. Bagaeen, C. Clark (red.). Taylor and Francis, ProQuest Ebook: 143–159.
• 30. Welc-Jędrzejewska J., 2011, Problematyka ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Poradnik dla planistów i samorządów lokalnych. Narodowy Instytut Dziedzictwa, Warszawa.
• 31. Żarska B., 2003, Wybrane modele relacji funkcjonalnych w strefie styku miasta z zewnętrznymi terenami otwartymi. Architektura Krajobrazu, Studia i Prezentacje, 1–2: 16–19.
• 32. Projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego „Fort IX” w Poznaniu, 2016.
• 33. Projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego „Osiedle Czecha” – część A w Poznaniu, 2016
• 34. SUiKZP T1, 2014, Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Poznania. T. 1. Wprowadzenie i uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania. MPU, Poznań.
• 35. SUiKZP T2, 2014, Studium Uwarunkowań i kierunków Zagospodarowania Przestrzennego miasta Poznania. T. 2. Kierunki zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania. MPU, Poznań.
• 36. Uchwała nr LXII/860/V/2009 Rady Miasta Poznania z dnia 3 listopada 2009 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego „rejon ulicy za Cytadelą” w Poznaniu. MPU, Poznań.
• 37. Uchwała nr LXXV/883/III/2001 Rady Miasta Poznania z dnia 18 grudnia 2001 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru „Marcelin” w Poznaniu. MPU, Poznań.
• 38. Uchwała nr XC/1031/III/2002 Rady Miasta Poznania z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru „Za Fortem” w Poznaniu. MPU, Poznań.
• 39. Uchwała nr XL/419/V/2008 Rady Miasta Poznania z dnia 8 lipca 2008 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów Poznańskiego Centrum Logistycznego Franowo–Żegrze w Poznaniu. MPU, Poznań.
• 40. Uchwała nr XV/149/VI/2011 Rady Miasta Poznania z dnia 12 lipca 2011 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla obszaru „W rejonie ulicy Golęcińskiej” w Poznaniu, obszaru „Marcelin” w Poznaniu. MPU, Poznań.
• 41. Uchwała nr LVI/1465/14 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 10 kwietnia 2014 r.
• 42. Uchwała nr XV/450/07 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 6 grudnia 2007 r.
• 43. Uchwała nr XLIV/1073/13 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 23 maja 2013 r.
• 44. Uchwała nr LIV/3243/06 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 6 lipca 2006 r.
• 45. Uchwała nr XVII/530/00 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 20 stycznia 2000 r.
• 46. Uchwała nr XXIV/884/08 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 11 września 2008 r.
• 47. Uchwała nr XVI/285/11 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 15 września 2011 r.
• 48. Wyrok WSA z 26.01.2012 r. II SA/Wr 926/11.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).