Problems with the restoration of monastic garden complexes on the example of Cistercian heritage

• Autorzy: Milecka M.

Identyfikatory

DOI

10.30825/5.ak.121.2017.57.4

Warianty tytułu

PL

Problemy rewaloryzacji klasztornych założeń ogrodowych na przykładzie dziedzictwa cysterskiego

• Języki publikacji: EN PL

Abstrakty

EN

Monasteries, together with their entire accompanying landscape context, have their cultural roots in the Middle Ages. In Poland they performed a very important cultureforming function throughout its history. For centuries, European monastic gardens have constituted unique spatial arrangements. These complexes, depending on their location and the fate of particular congregations, have gradually undergone transformations, finally achieving their contemporary form. Their remains are to a greater or lesser extent still present in landscape and require adequate protection. Nowadays, due to the changes in the way monastic and post-monastic complexes are used, they have adopted new functions and forms, not uncommonly conveying a different meaning. Frequently, it leads to the loss of their timeless value. The article presents the main problems with the conservation of the unique and culturally uniform group of post-Cistercian complexes and presents some of the best contemporary examples of the restoration of foreign complexes (Fontenay, Maulbronn, Poblet, Alcobaça), deemed particularly valuable and inscribed on the UNESCO World Heritage List, as well as Polish complexes that were awarded the Monument of History title (in the order they were awarded the title: Krzeszów, Ląd, Sulejów, Pelplin, Kołbacz, Trzebnica, Wąchock). The article also reflects on the following ideas: 1. Is a garden a testament of the past, with mostly historical and research value, as Ruskin or Riegl felt, 2. Or is a garden a piece of art of aesthetic and utilitarian value, which should be beautiful and pleasant, and which should - as Viollet-le-Duc wanted – constitute a complete and stylistically uniform whole? It seems that finding an answer to this question, or at least becoming aware of the problem, is particularly important in the context of restoring complexes whose traditions date back to the origins of our culture.

PL

Klasztory wraz z towarzyszącym im kontekstem krajobrazowym swymi kulturowymi korzeniami sięgają średniowiecza i są obecne w Polsce w ciągu całej jej historii, pełniąc przez ten czas ważne funkcje kulturotwórcze. Ogrody towarzyszące klasztorom od wieków stanowiły specyficzny model przestrzenny w Europie. Założenia te w zależności od ulokowania i losów dziejowych poszczególnych zgromadzeń z czasem ulegały przekształceniom, osiągając współczesne formy, a ich relikty w różnym stopniu nadal są czytelne w krajobrazie i wymagają właściwej ochrony. Współcześnie w związku z zaistniałymi zmianami w użytkowaniu zespołów klasztornych i poklasztornych przyjmują bowiem odmienne od tradycyjnych funkcje i formy, często też mają różny przekaz znaczeniowy. Nierzadko powoduje to zatracanie ich ponadczasowych wartości. W artykule przestawiono główne problemy konserwacji unikatowej i spójnej kulturowo grupy założeń pocysterskich wraz z ukazaniem współczesnych modelowych przykładów zagospodarowania obiektów zagranicznych (Fontenay, Maulbronn, Poblet, Alcobaça) uznanych za najbardziej wartościowe poprzez wpis na Światową Listę Dziedzictwa UNESCO oraz zespołów polskich, uznanych za Pomniki Historii (w kolejności wpisów: Krzeszów, Ląd, Sulejów, Pelplin, Kołbacz, Trzebnica, Wąchock). Prezentacji tej towarzyszy refleksja: 1. Czy ogród jest dokumentem przeszłości o wartości nade wszystko historycznej i naukowej, jak czuli to Ruskin czy Riegl; 2. Czy też ogród jest dziełem sztuki o wartości estetycznej i użytkowej, w którym ma być pięknie i przyjemnie i które - jak chciał Viollet-le-Duc - ma prezentować kompletną jednolitą stylowo całość? Znalezienie odpowiedzi na to pytanie, lub choćby uświadomienie problemu, jest szczególnie ważne w kontekście rewaloryzacji zespołów, o tradycji sięgającej korzeni naszej kultury.

Słowa kluczowe

EN

Cistercian monastery; monastic gardens; authenticity protection

PL

opactwo cysterskie; ogród klasztorny; ochrona autentyku

• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
• Czasopismo: Architektura Krajobrazu
• Rocznik: 2017
• Tom: nr 4
• Strony: 70--85
• Opis fizyczny: Bibliogr. 20 poz., rys.

Twórcy

autor

Milecka M.

• Katedra Projektowania i Konserwacji Krajobrazu Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

Bibliografia

• 1. Arabeyre P., 1998. Atlas de Cîteaux. Le domaine de l’abbaye au XVIIIe siècle. Conseil Générale de la Côte-d’Or, Archives départamentales de la Côte-d’Or, Editions de l’Armançon.
• 2. Hufgard, M.K., 1989. Saint Bernard of Clairvaux: a theory of art formulated from his writings and illustrated in twelfth-century works of art. The Edwin Mellen Press, New York.
• 3. Kinder T.N., 2002. Cistercian Europe. Architecture of Contemplation, Grand Rapids, Michigan/Cambridge.
• 4. Plouvier M., Saint-Denis A. (ed.), 1998. Pour une histoire monumentale de l’abbaye de Cîteaux (1098-1998), Cîteaux, commentarii cistercienses, Association Bourguignonne des Sociétés Savantes, Dijon.
• 5. Milecka M., 2008. The Cistercian Route as a program of promotion of European culture heritage [in:] Conditions of the foreign tourism development in central and eastern Europe. (Tourism in geographical environment, vol. X), (ed.) J. Wyrzykowski, University of Wrocław Institute of Geography and Regional Development, 185-194.
• 6. Milecka M., 2009a. Opactwo cysterskie w Fontenay - model turystycznego wykorzystania założenia poklasztornego [w:] Terra incognita w turystyce, (red.) M.K. Leniartek, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania, Wrocław, 49-60.
• 7. Milecka M., 2009b. Ogrody cystersów w krajobrazie małopolskich opactw filii Morimondu. Wydawnictwo KUL, Lublin.
• 8. Wyrwa A.M., 1999. Powstanie zakonu cystersów i jego rozwój na ziemiach polskich w średniowieczu [w:] Monasticon Cisterciense Poloniae, t. I, (red.) A.M. Wyrwa, J. Strzelczyk, K. Kaczmarek, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, 27-54.
• 9. https://en.wikipedia.org/wiki/Alcoba%C3%A7a_Monastery (stan na: 15.11.2017).
• 10. https://www.nationaltrust.org.uk/ fountains-abbey-and-studley-royal-water-garden (stan na: 15.11.2017).
• 11. http://www.abbayedefontenay.com/en (stan na: 15.11.2017).
• 12. http://www.kloster-maulbronn.de/start/ (stan na: 15.11.2017).
• 13. http://www.poblet.cat/ (stan na: 15.11.2017).
• 14. http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20041021057&min=1 (stan na: 15.11.2017).
• 15. http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20091040861 (stan na: 15.11.2017).
• 16. http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20120001242 (stan na: 15.11.2017).
• 17. http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20140000614 (stan na: 15.11.2017
• 8. http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20140000955 (stan na: 15.11.2017).
• 19. http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20140000957 (stan na: 15.11.2017).
• 20. http://isip.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20170000674 (stan na: 15.11.2017).

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).