Wykorzystanie elementów kultury regionalnej w architekturze na przykładzie Zakopanego. Wprowadzenie Parku Kulturowego w przestrzeni ulicy Krupówki

• Autorzy: Mantyka M.

Identyfikatory

DOI

10.4467/25438700SM.18.037.9202

Warianty tytułu

EN

The use of regional elements in architecture by the example of Zakopane, Poland. Implementation of Culture Park in the streetscape of Krupówki

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Romantyzm i fascynacja górami zapoczątkowała popularność Zakopanego, jako ośrodka turystycznego. Kultura Podhala, jego architektura i sztuka użytkowa stały się rozpoznawalnymi symbolami regionu, stanowiąc o niezwykłej skali zainteresowania Zakopanem i wpływając na jego rozwój urbanistyczny. Wizytówkowa ulica miasta, Krupówki, w przeszłości pełniąca bardziej formę modnego deptaku, po transformacji w latach 90, nabrała komercyjnego charakteru. W ciągu ulicy pojawiły się wielkoformatowe reklamy, punkty handlu z ręki do ręki, szyldy i plakaty oraz elementy małej architektury, często o niskiej wartości estetycznej i zupełnie niezwiązanych z estetyką otoczenia urbanistycznego. Po fali krytyki tego stanu rzeczy, która przetoczyła się przez media, w roku 2016 miasto wprowadziło obszar Parku Kulturowego dla Krupówek i przylegających ulic, którego głównym zadaniem jest ochrona lokalnych wartości regionalnych, a także poprawa jakości przestrzennej głównej ulicy Zakopanego. Celem artykułu jest identyfikacja i analiza typowych elementów architektury regionalnej Krupówek oraz przygotowanie wytycznych dla dalszej ochrony regionalnych wartości architektonicznych. Artykuł prezentuje także rezultaty przekształceń przestrzeni ulicy zgodnie z wytycznymi opracowanymi dla Parku Kulturowego.

EN

Romanticism and fascination with the mountains opened Zakopane to tourism. Its culture, folk art vernacular architecture became symbols of the region, making Zakopane highly popular and impacted its urban development. The most important heritage street – Krupówki, in the past fashionable boardwalk, was until recently the victim of its own popularity – building facades covered with advertisements that disfigured the streetscape. Billboards, posters, information boards, hand-to-hand sales, unlicensed street shows, and street – displayed goods were besieging the space and were in most cases not related to the regional culture. After the critique and nationwide media discussion local authorities in July 2016 initiated Culture Park, mainly to protect regional values and to better the overall image of the street. The aim of this paper is to identify and classify typical forms of regional elements of Krupówki street to formulate and prepare guidelines for the preservation of regional heritage. The paper will also present the transitions of the streetscape caused by Culture Park.

Słowa kluczowe

PL

ochrona dziedzictwa kulturowego; architektura regionalna; komunikacja wizualna; estetyka ulicy

EN

heritage protection; visual communication; streetscape aesthetic

• Wydawca: Katedra Kształtowania Środowiska Mieszkaniowego, Instytut Projektowania Urbanistycznego, Wydział Architektury, Politechniki Krakowskiej
• Czasopismo: Środowisko Mieszkaniowe
• Rocznik: 2018
• Tom: nr 23
• Strony: 72--84
• Opis fizyczny: Bibliogr. 34 poz., fot., wykr.

Twórcy

autor

Mantyka M.

• Pracownia architektoniczna Project Harmonia

Bibliografia

• [1] Białas Wiesław Budarka, Zakopane czterysta lat dziejów, Tom I, KAW , Kraków, 1991
• [2] Co to jest park kulturowy? http://www.jaroslaw.pl/co-to-jest-park-kulturowy 15.05.2018 18:34
• [3] Długołęcka Lidia, Pinkwart Maciej Zakopane Przewodnik historyczny, Wydawnictwo PPTK Kraj, Warszawa, 1989
• [4] Durden Józef Zdobnictwo budownictwa drewnianego w Zakopanem, w “Podtarze”, Zeszyt 3-4, Drukarnia Narodowa, Zakopane, 1987
• [5] Eljasz -Radzikowski Stanisław Styl Zakopiański Krakow, Towarzystwo Wydawnicze, Lwów, 1901
• [6] Eljasz Walery Ilustrowany przewodnik do Tatr, Pienin i Szczawnic. J.K.Żupański, Poznań, 1970
• [7] Jabłońska Teresa Styl Zakopiański Stanisława Witkiewicza, Olszanica BOSZ, 2008
• [8] Kantor Ryszard Gdzie chleb się kończy, a niebo zaczyna. Kultura ludowa Zakopanego i okolic “Zakopane czterysta lat dziejów”, Tom I, KAW, Kraków, 1991
• [9] Krzysztofiak Kozakowska Stefania Sztuka Młodej Polski , Ryszard Kluszczyński Wydawnictwo,Kraków, 1999
• [10] Majda Jan Styl Zakopiański PAN, Nauka dla Wszystkich nr 303, Kraków, 1979
• [11] Mantyka Mieczysław Zanim powstało miasto Zakopane 75 lat Praw Miejskich, Urząd Miasta Zakopane, Zakopane, 2008
• [12] Mantyka Mieczysław, Momot Stanisław, Zakopane i Tatry Wydawnictwo Krokus, Zakopane, 2003
• [13] Matlakowski Władysław Budownictwo ludowe na Podhalu, Kraków Akademii Umiejętności, 1892
• [14] Marcinek Roman , Moździerz Zbigniew, Rys Historyczny Rozwoju Przestrzennego i Architektonicznego, Zakopane - Kraków 2016
• [15] Moździerz Zbigniew Początki architektury sakralnej w Zakopanem 150 lat organizacji parafialnej w Zakopanem (1847–1997). Kraków Materiały z Sympozjum. Zakopane, 24-25 października 1997. Towarzystwo Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem. Wydawnictwo Św. Stanisława, Kraków, 1998
• [16] Moździerz Zbigniew Geneza i rozwój stylu zakopiańskiego, Wydawnictwo Tatrzańskie,Zakopane, 2003
• [17] Moździerz Zbigniew Dom pod Jedlami Pawlikowskich, Wydawnictwa Muzeum Tatrzanskiego im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem nr. 24, Zakopane 2003
• [18] Obszaru Parku Kulturowego Krupówki w Zakopanem, Zakopane-Kraków http://pkk.zakopane.eu/assets_files/content/10/my.esc.pliki/plik/II_PK_Krup_wki_historia_tekst_1.pdf
• [19] Pallasmaa Juhani Tradition and Modernity: The Feasibility of Regional Architecture in Post-Modern Society in “The Architectural Review”, London, May 1988
• [20] Paryscy Zofia i Witold H. Wielka Encyklopedia Tatrzańska, Wydawnictwo Górskie, Poronin, 1955
• [21] Pawlikowski Jan Gw. O Styl Zakopiański w Budownictwie Zakopanego i Podhala Polskie Towarzystwo Tatrzańskie, Kraków, 1931
• [22] Pinkwart Maciej http://www.pinkwart.pl/Zakopane/zakopane-historia.htm 02.02.2018 17:28
• [23] Rączka Jan Władysław Walka o Polski Styl Narodowy w Architekturze, Politechnika Krakowska, Kraków, 2001
• [24] Rzygocińska - Tyżuk Barbara Fenomen ulicy głównej jako “ Serca Miasta”- Wybrane przykłady , „Czasopismo Techniczne Politechniki Krakowskiej” 2008
• [25] Sosnowska Joanna M. Wystawa Paryska 1925, Materiały z sesji naukowej Instytutu Sztuki PAN, Warszawa, 16-17 listopada 2005 roku, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa, 2007
• [26] Skowrońska Małgorzata Architektura drewniana Gminy Czarny Dunajec Wydawnictwo Artcards Czarny Dunajec | Chochołów, 2014
• [27] Szafer Przemysław Architektura pasterska „Architektura” R. 32 [33]: nr 9/10, 1979
• [28] Tarnowski Józef Styl alpejski w Środkowej Europie i polska kontrakcja wobec niego - styl zakopiański. „Estetyka i Krytyka” nr 2 (25), Wydawnictwo Uniwersytetu Jagielońskiego, Kraków, 2012
• [29] Tłoczek Ignacy Dom mieszkalny na polskiej wsi, PWN, Warszawa, 1985
• [30] Tondos Barbara, Styl Zakopianski i Zakopiańszczyzna, Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wrocław 2009,
• [31] Witkiewicz Stanisław Styl Zakopiański, Zeszyt II- Ciesielstwo Wydawnictwo H. Altenberga, Lwów, 1911,
• [32] Witkiewicz Stanisław Styl zakopiański. Zeszyt I: Pokój jadalny, Wydawnictwo H. Altenberga, Lwów, 1904
• [33] Żychoń Stefan Rozwój Przestrzenny i Budownictwo, Zakopane czterysta lat dziejów, Tom I, KAW, Kraków, 1991
• [34] Żychoń Stefan Zagospodarowanie Równi Krupowej i Rewaloryzacja Centrum Zakopanego, „Podtatrze”, Zima, Urząd Miasta Zakopane, 1977