Chlorek tionylu

• Autorzy: Konieczko K. , Czerczak S.

Warianty tytułu

EN

Thionyl chloride

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Chlorek tionylu jest niepalną, lotną, dymiącą w wilgotnym powietrzu cieczą o ostrym, duszącym zapachu. Reaguje gwałtownie z wodą lub z parą wodną, wydzielając ditlenek siarki i chlorowodór. Chlorek tionylu znalazł wszechstronne zastosowanie w syntezie chemicznej jako czynnik chlorujący i dehydratujący (synteza leków, barwników, pestycydów, środków powierzchniowo czynnych, katalizatorów i gazów bojowych). Jest stosowany także w ogniwach i w bateriach litowotionylowych oraz jako rozpuszczalnik w powlekaniu galwanicznym. Chlorek tionylu jest zaklasyfikowany jako substancja żrąca i szkodliwa na drogi oddechowe i po połknięciu. Ostre narażenie inhalacyjne na dymy chlorku tionylu powoduje uszkodzenia płuc, które w zależności od wielkości narażenia mogą wahać się od względnie słabych i odwracalnych zmian śród-miąższowych do ciężkich postaci zarostowego zapalenia oskrzelików prowadzących do ostrej lub przewlekłej niewydolności oddechowej i do zgonu. Zmiany w płucach są opóźnione – występują nawet po kilkunastodniowym okresie latencji. Mogą także wystąpić oparzenia chemiczne skóry, błon śluzowych i rogówki oka. W piśmiennictwie i w bazach danych nie znaleziono informacji o skutkach przewlekłego narażenia ludzi na chlorek tionylu. Dane dotyczące działania chlorku tionylu na zwierzęta są bardzo ograniczone – dostępne są wyłącznie wyznaczone wartości medialnych dawek i stężeń śmiertelnych. Nie przeprowadzono badań działania rakotwórczego chlorku tionylu ani jego szkodliwego działania na rozrodczość. Skutkiem krytycznym działania chlorku tionylu jest silne działanie drażniące związku na błony śluzowe oczu i górnych dróg oddechowych. Należy podkreślić, że w kontakcie z wilgocią chlorek 44 ionylu gwałtownie hydrolizuje, tworząc silnie drażniące gazy – chlorowodór i ditlenek siarki. Istniejące dane nie pozwalają na wyznaczenie wartości NOAEL lub LOAEL chlorku tionylu, dlatego zaproponowano ustalenie wartości normatywu związku, tak aby zapewnić spójność z obowiązującymi w Polsce normatywami higienicznymi produktów jego hydrolizy. Proponuje się przyjęcie dla chlorku tionylu wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) wynoszącej 1,8 mg/m3. Narażenie na związek o tym stężeniu zapewni, nawet w przypadku całkowitej hydrolizy chlorku tionylu i przy założeniu addytywnego działania produktów jego hydrolizy, uznanie warunków pracy za dopuszczalne. Ze względu na silne działanie drażniące chlorku tionylu proponuje się przyjęcie wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) równej 3,6 mg/m3. Ze względu na działanie żrące chlorku tionylu na skórę i oczy proponuje się oznaczenie go literą „C”. Brak jest podstaw merytorycznych do ustalenia wartości dopuszczalnego stężenia w materiale biologicznym (DSB) chlorku tionylu.

EN

Thionyl chloride is a non-combustible, volatile and fuming in damp air liquid with a pungent, suffocat-ing odour. It reacts with water and water vapour giving off sulfur dioxide and hydrochloride. Thionyl chloride is used mainly as a chlorinating and dehydrating agent and in lithium thionyl chloride batteries. Critical effect ofthionyl chloride is strong eye and upper respiratory tract irritation. Inhalation exposure may also cause lung edema. Experimental data on animals are very limited. Taking into consideration the rapid hydrolysis of thionyl chloride in ambient air to sulfur dioxide and hydrochloride the OEL value for thionyl chloride was proposed at the level of 1.8 mg/m3 (as an 8-h time weighted average) and 3.6 mg/m3 (as STEL) based on the Polish OEL values for products of hydrol.

Słowa kluczowe

PL

chlorek tionylu; tlenochlorek siarki; narażenie zawodowe; NDS

EN

thionyl chloride; sulfur oxychloride; occupational exposure; OEL

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2011
• Tom: Nr 2 (68)
• Strony: 43--45
• Opis fizyczny: Bibliogr. 28 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Konieczko K.

• Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera 91-348 Łódź ul. św. Teresy od Dzieciątka Jezus 8

autor

Czerczak S.

• Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera 91-348 Łódź ul. św. Teresy od Dzieciątka Jezus 8

Bibliografia

• 1.ACGIH (2001) Thionyl chloride. [W:] Documentation of the TLVs and BEIs with Other Worldwide Occupational Exposure Values 2008 [baza danych].
• 2.ACGIH (2003) Hydrogen chloride. [W:] Documentation of the TLVs and BEIs with Other Worldwide Occupational Exposure Values 2008 [baza danych].
• 3.ACGIH (2009a) Guide to occupational exposure values.
• 4.ACGIH (2009b) TLVs and BEIs threshold limit values for chemical substances and physical agents and biological exposure indices.
• 5.ACGIH (2011) TLVs and BEIs threshold limit values for chemical substances and physical agents and biological exposure indices.
• 6.Bayer AG (1986) Report No. 14332 [cyt. za IUCLID 2000].
• 7.Bayer AG (1987) Report No. 15403 [cyt. za IUCLID 2000].
• 8. Bayer AG (1988) Report No. 16736 [cyt. za IUCLID 2000].
• 9.Bielański A. (2002) Podstawy chemii nieorganicznej. Warszawa, Wyd. Naukowe PWN 645.
• 10. CCRIS, Chemical Carcinogenesis Research Information System (2009) [komputerowa baza danych on-line: http://toxnet.nlm.nih.gov/].
• 11. ChemIDplus Lite (2009) [komputerowa baza danych on-line: http://toxnet.nlm.nih.gov/].
• 12. Ducataman A.M., Ducataman B.S., Barnes J.A. (1988) Lithium battery hazard: old-fashioned planning implications of new technology. J. Occup. Med. 30(4), 309–311.
• 13. ESIS, European Substances Information System (2009) [komputerowa baza danych on-line: http://ecb.jrc.ec.europa.eu/esis/].
• 14. Goldblatt M.W. (1955) Research in industrial health in the chemical industry. Br. J. Ind. Med. 12, 1–20.
• 15. Haz-Map – Occupational Exposure to Hazardous Agents (2009) [komputerowa baza danych on-line: http://toxnet.nlm.nih.gov/].
• 16. Health Council of Netherlands: Committee on Updating of Occupational Exposure Limits (2001) Thionyl chloride; Health based Reassessment of Administrative Occupational Exposure Limits. Exposure Limits. The Hague: Health Council of the Netherlands, 2001; 2000/15OSH/028 [komputerowa baza danych on-line: http://www.gr.nl].
• 17. HSDB, Hazardous Substance Data Bank (2009) [komputerowa baza danych on-line: http://toxnet. nlm.nih.gov/].
• 18. IUCLID dataset. Thionyl chloride (2000) [komputerowa baza danych on-line: http://ecb.jrc.ec.europa.eu/IUCLID-DataSheets/7719097.pdf].
• 19. Kinkead E.R., Einhaus R.L. (1984) Air force aerospace medical research laboratory. Natl. Tech. Inf. Serv. AD-A148-952 [cyt. za IUCLID 2000; Sax’s… 2004].
• 20.Konichezky S., Schattner A., Ezri T., Bokenboim P., Geva D. (1993) Thionyl-chloride-induced lung injury and bronchiolitis obliterans. Chest 104, 971–973.
• 21. NIOSH Pocket Guide (2009) [komputerowa baza danych on-line: http://csi.micromedex.com/].
• 22. Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych do-puszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. DzU nr 217, poz. 1833, ze zm. DzU 2005 r., nr 212, poz. 1769; zm. DzU 2007 r., nr 161, poz. 1142; zm. 2009 r., nr 105, poz. 873; zm. DzU 2010 r., nr 141, poz. 950.
• 23. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniającego i uchylającego dyrektywy 67/648/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniającego rozporządzenie WE nr 1907/2006. Dz.Urz. UE L 353 z dnia 31grudnia 2008 r., 1–1335, ze zm.
• 24. RTECS, Registry of Toxic Effects of Chemical Substances (2009) [komputerowa baza danych on-line: http://csi.micromedex.com/].
• 25. Rydzyński K., Kuchowicz E. (1997) Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego. Chlorowodór. Łódź, IMP [materiały niepublikowane].
• 26. Sax’s Dangerous properties of industrial materials (2004) 11th [Red.] R.J. Sr. Lewis, John Wiley and Sons, 3453–3454.
• 27. Starek A. (2009) Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowe-go. Ditlenek siarki. Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 2009 nr 3(61). SUVA (2009) Grenzwerte am Arbeitsplatz. Luzern, Suva Arbeitsmedizin 108.
• 28. The Merck Index (2006) An Encyclopedia of chemicals, drugs and biological. 14th. New Yersey, Merck and Co., Inc., USA, 09348.