Analiza zmian jakości powietrza Małopolski w latach 2012–2020

• Autorzy: Rataj Mateusz , Holewa-Rataj Jadwiga

Identyfikatory

DOI

10.18668/NG.2020.11.11

Warianty tytułu

EN

Analysis of air quality changes in Małopolska in the years 2012–2020

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule skupiono uwagę na problemie zanieczyszczenia powietrza, określanego mianem smogu, które według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) jest przyczyną śmierci 4,2 mln osób rocznie. W Europie problem smogu szczególnie dotyczy Polski – zgodnie z danymi WHO wśród 50 najbardziej zanieczyszczonych smogiem miast europejskich aż 33 znajdują się w Polsce. W trosce o zdrowie mieszkańców polskie prawo dało władzom samorządowym możliwość wprowadzania uchwał antysmogowych. Na tej podstawie uchwały takie podjęto w 11 województwach. Uchwały antysmogowe koncentrują się w głównej mierze na ograniczaniu emisji pyłów z sektora komunalno-bytowego. Według danych Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami sektor ten odpowiada za około 49% emisji pyłów do atmosfery w Polsce. Również władze Małopolski w latach 2016 (dla miasta Krakowa) i 2017 (dla pozostałego obszaru) podjęły uchwały antysmogowe. Należy dodać, że działania w ramach realizacji programów ochrony powietrza w Małopolsce realizowano już znacznie wcześniej. W latach 2013–2018 na obszarze Małopolski zlikwidowano 43,6 tys. kotłów i pieców wykorzystujących paliwa stałe, w tym 22,5 tys. w samym Krakowie. W artykule przeanalizowano zmiany jakości powietrza na terenie Małopolski w latach 2012– 2020. Podczas analizy danych skoncentrowano się na pięciu podstawowych zanieczyszczeniach wchodzących w skład smogu (tj. pyły PM10 oraz PM2,5, tlenki azotu, ditlenek siarki i tlenek węgla) oraz odczytach ośmiu stacji monitorowania jakości powietrza (trzy stacje zlokalizowane w Krakowie oraz pięć stacji poza Krakowem). Głównym celem analizy było wykazanie, czy podejmowane w Małopolsce działania prowadzą do poprawy jakości powietrza. W tym celu analizie poddano zarówno zmiany występujące w średnich dobowych i średnich rocznych stężeniach zanieczyszczeń odnotowywanych przez poszczególne stacje pomiarowe, jak i zmiany w liczbie dni w sezonie grzewczym, w których odnotowywane były przekroczenia wartości dopuszczalnych. Analiza dostępnych danych pomiarowych za lata 2012–2020 wyraźnie pokazała, że występują zanieczyszczenia, dla których dopuszczalna zawartość w powietrzu jest wielokrotnie przekraczana w ciągu roku na terenie całego województwa. Przy czym w analizowanym okresie zauważalne są trendy spadkowe w odnotowywanych stężeniach poszczególnych zanieczyszczeń w powietrzu, co świadczy o tym, że podejmowane w województwie małopolskim działania w zakresie poprawy jakości powietrza przynoszą powoli efekty.

EN

The article focuses on the problem of air pollution, which is referred to as smog, which, according to the WHO, causes the death of 4.2 million people annually. In Europe, the problem of smog particularly affects Poland, according to WHO data, among the 50 most polluted European cities, as many as 33 are in Poland. Out of concern for the health of the residents, Polish law has given local authorities the opportunity to introduce anti-smog resolutions. Anti-smog resolutions focus mainly on reducing dust emissions from the municipal and housing sector, and according to the data of the National Centre for Balancing and Emissions Management, it is responsible for approximately 49% of dust emissions into the atmosphere in Poland. Małopolska also adopted anti-smog resolutions in 2016 (for the city of Kraków) and 2017 (for the remaining area of the voivodeship). Nevertheless, actions under the implementation of air protection programs in Małopolska have been undertaken much earlier. In the years 2013–2018, 43.6 thousand boilers and stoves using solid fuels were decommissioned in Małopolska, including 22.5 thousand in Kraków alone. The article analyzes the changes in air quality in Małopolska in the years 2012–2020. The data analysis focused on five basic pollutants included in smog (i.e. PM10 and PM2.5 dust, nitrogen oxides, sulfur dioxide and carbon monoxide) and the readings of 8 air quality monitoring stations (3 located in the city of Krakow and 5 stations located outside Krakow). The main purpose of the analysis was to show whether the measures taken in Małopolska lead to the improvement of air quality. For this purpose, both changes in daily average and annual average pollutant concentrations recorded by individual measurement stations, as well as changes in the number of days in the heating season in which the limit values were exceeded were analyzed. The analysis of the available measurement data for the years 2012–2020 clearly showed that there are pollutants for which the permissible content in the air is exceeded many times a year throughout the voivodeship. At the same time, in the analyzed period, there are noticeable decreasing trends in the observed concentrations of individual pollutants in the air, which proves that the measures taken in Małopolska to improve air quality are slowly bringing results.

Słowa kluczowe

PL

smog; projekt ekologiczny; jakość powietrza

EN

smog; ecodesign; air quality

• Wydawca: Instytut Nafty i Gazu - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Nafta-Gaz
• Rocznik: 2020
• Tom: R. 76, nr 11
• Strony: 854--863
• Opis fizyczny: Bibliogr. 38 poz.

Twórcy

autor

Rataj Mateusz

• Instytut Nafty i Gazu – Państwowy Instytut Badawczy

autor

Holewa-Rataj Jadwiga

• Instytut Nafty i Gazu – Państwowy Instytut Badawczy

Bibliografia

• GIOŚ, Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, 2020. Poziomy dopuszczalne zanieczyszczeń w powietrzu ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ochronę roślin, terminy ich osiągnięcia oraz okresy, dla których uśrednia się wyniki pomiarów. <https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/content/annual_assessment_air_acceptable_level> (dostęp: 16.03.2020).
• Głuszek J., Kosicka T.M., 2019. Wpływ smogu (zanieczyszczonego powietrza) na choroby układu sercowo-naczyniowego. Choroby Serca i Naczyń, 16(3): 201–206. DOI: 10.5603/ChSiN.2019.0030.
• Grzywa A., Gliniak M., 2014. Wpływ rozwoju norm emisji spalin EURO na emisję zanieczyszczeń powietrza z pojazdów komunikacji miejskiej na przykładzie miasta Krakowa. Logistyka, 4: 4310–4314.
• Holewa J., Kukulska-Zając E., Pęgielska M., 2012. Analiza możliwości wprowadzania biogazu do sieci przesyłowej. Nafta-Gaz, 8: 523–529.
• Jaworski J., Kukulska-Zając E., Kułaga P., 2019. Wybrane zagadnienia dotyczące wpływu dodatku wodoru do gazu ziemnego na elementy systemu gazowniczego. Nafta-Gaz, 10: 625–632. DOI: 10.18668/NG.2019.10.04.
• Jaworski J., Kułaga P., Blacharski T., 2020. Study of the Effect of Addition of Hydrogen to Natural Gas on Diaphragm Gas Meters. Energies, 13(11): 3006. DOI: 10.3390/en13113006.
• Kamiński A., 2019. Odpowiedzialność za smog. Przemysł Chemiczny, 6: 847–851. DOI: 10.15199/62.2019.6.2.
• Kołodziejak G., 2012. Możliwości wykorzystania potencjału energetycznego biogazu powstającego w trakcie procesu oczyszczania ścieków. Analiza opłacalności proponowanych rozwiązań. Nafta-Gaz, 12: 1036–1046.
• Kuchcik M., Milewski P., 2018. Zanieczyszczenie powietrza w Polsce – stan, przyczyny i skutki. Czasopismo Polskiej Akademii Nauk. <https://journals.pan.pl/Content/107643/PDF/Studia+KPZK+182+t.II+13+Kuchcik%2C+Milewski.pdf> (dostęp: 31.07.2020).
• Life-Mappingair/PL, 2019. Uchwały antysmogowe w Polsce. <https://mappingair.meteo.uni.wroc.pl/2019/09/uchwaly-antysmogowe-wpolsce/> (dostęp: 15.03.2020).
• Łepkowski M., Walendzik M., Nowacki G., 2016. Wpływ transportu drogowego na środowisko naturalne człowieka i zagrożenia występujące w transporcie drogowym rzeczy. Autobusy: Technika, Eksploatacja, Systemy Transportowe, 6: 459–464.
• PKEE, 2018, Energetyka kocha czyste powietrze. <https://www.pkee.pl/energetyka-kocha-czyste-powietrze-raport-pkee/> (dostęp:31.07.2020).
• Podsumowanie realizacji Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego za 2013 rok. <https://powietrze.malopolska.pl/wpcontent/plugins/download-attachments/includes/download.php?id=14699> (dostęp: 31.07.2020).
• Podsumowanie realizacji Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego za 2014 rok. <https://powietrze.malopolska.pl/wpcontent/plugins/download-attachments/includes/download.php?id=14698> (dostęp: 31.07.2020).
• Podsumowanie realizacji Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego za 2015 rok. <https://powietrze.malopolska.pl/wpcontent/plugins/download-attachments/includes/download.php?id=14697> (dostęp: 31.07.2020).
• Podsumowanie realizacji Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego za 2016 rok. <https://powietrze.malopolska.pl/wpcontent/plugins/download-attachments/includes/download.php?id=20694> (dostęp: 31.07.2020).
• Podsumowanie realizacji Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego za 2017 rok. <https://powietrze.malopolska.pl/wpcontent/plugins/download-attachments/includes/download.php?id=19524> (dostęp: 31.07.2020).
• Podsumowanie realizacji Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego za 2018 rok. <https://powietrze.malopolska.pl/wpcontent/plugins/download-attachments/includes/download.php?id=32705> (dostęp: 31.07.2020).
• Polski Alarm Smogowy, 2019. Uchwały antysmogowe. <https://polskialarmsmogowy.pl/polski-alarmsmogowy/jakwygrac/szczegoly,uchwaly-antysmogowe,27.html> (dostęp: 15.03.2020).
• Rogowska D., 2014. Przegląd dobrowolnych systemów certyfikacji biopaliw na zgodność z kryteriami zrównoważonego rozwoju. NaftaGaz, 4: 256–261.
• Rogowska D., 2015. The system of biofuels sustainability in Poland. Nafta-Gaz, 7: 487–493.
• Rogowska D., 2017. Ocena wpływu czynników występujących na etapie uprawy na emisję GHG w cyklu życia bioetanolu. Nafta-Gaz, 2: 119–125. DOI: 10.18668/NG.2017.02.07.
• Rogowska D., 2018. Produkcja biopaliw jako element gospodarki o obiegu zamkniętym. Nafta-Gaz, 2: 156–163. DOI:10.18668/NG.2018.02.10.
• Rogowska D., Berdechowski K., Łaczek T., 2016. The development of the KZR INiG System – european certification scheme. Nafta-Gaz, 5: 370–375. DOI: 10.18668/NG.2016.05.09.
• Schuster T., Holewa-Rataj J., Kukulska-Zając E., 2019. Ocena jakości paliw gazowych w kontekście wprowadzania wodoru do sieci gazu ziemnego. Gaz, Woda i Technika Sanitarna, 2: 42–46.
• Siuda T., Wojtowicz R., 2016. Badania możliwości współspalania biogazu rolniczego i LNG lub LPG w urządzeniach użytku domowego oraz w urządzeniach do zastosowań przemysłowych. Nafta-Gaz, 9: 747–754. DOI: 10.18668/NG.2016.09.10.
• Stala-Szlugaj K., 2018. Uchwały antysmogowe w Polsce a ich oddziaływanie na zużycie węgla kamiennego w gospodarstwach domowych. Journal of the Polish Mineral Engineering Society, 2: 161–168. DOI: 10.29227/IM-2018-02-21.
• Treder M., 2017. Smog zagrożeniem bezpieczeństwa zdrowotnego w Polsce. Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego, 11(1), 190–204.
• Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Departament Środowiska, 2020a. Efekty realizacji programu ochrony powietrza. <https://powietrze.malopolska.pl/program-ochrony-powietrza/efekty-realizacji/> (dostęp: 15.03.2020).
• Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Departament Środowiska, 2020b. Uchwała antysmogowa dla Krakowa. <https://powietrze.malopolska.pl/antysmogowa/krakow/> (dostęp: 15.03.2020).
• Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Departament Środowiska, 2020c. Uchwała antysmogowa dla Małopolski <https://powietrze.malopolska.pl/antysmogowa/malopolska/> (dostęp: 15.03.2020).
• WIOŚ, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie, 2020. Prezentacja pomiarów. <http://monitoring.krakow.pios.gov.pl/dane-pomiarowe> (dostęp: marzec 2020).
• Wojtowicz R., 2019. An analysis of the effects of hydrogen addition to natural gas on the work of gas appliances. Nafta-Gaz, 8: 465–472. DOI: 10.18668/NG.2019.08.03.
• Akty prawne i normatywne
• PN-EN 303-5:2012 Kotły grzewcze – Część 5: Kotły grzewcze na paliwa stałe z ręcznym i automatycznym zasypem paliwa o mocy nominalnej do 500 kW – Terminologia, wymagania, badania i oznakowanie.
• Rozporządzenie Komisji (UE) 2015/1189 z dnia 28 kwietnia 2015 r. w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla kotłów na paliwo stałe.
• Uchwała Nr XVIII/243/16 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 15 stycznia 2016 r. w sprawie wprowadzenia na obszarze Gminy Miejskiej Kraków ograniczeń w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw.
• Uchwała Nr XXXII/452/17 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 23 stycznia 2017 r. w sprawie wprowadzenia na obszarze województwa małopolskiego ograniczeń i zakazów w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw.
• Ustawa z dnia 10 września 2015 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2015 r. poz. 1593).

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2020).