Zanieczyszczenia fosforem jako bariera jakości wód zbiorników małej retencji na Podlasiu

• Autorzy: Szczykowska J. E. , Siemieniuk A. , Wiater J.

Identyfikatory

DOI

10.12912/23920629/63269

Warianty tytułu

EN

Phosphorus contamination as a barrier to water quality of small retention reservoirs in Podlasie region

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem badań była ocena jakości wód dopływających do zbiorników małej retencji ze względu na stężenie w nich fosforu ogólnego i fosforanów. Do badań wybrano trzy zbiorniki małej retencji położone na terenie gmin: Brańsk, Dubicze Cerkiewne i Kleszczele w województwie podlaskim. Doboru obiektów badawczych dokonano z uwagi na podobieństwo rodzaju zagospodarowania zlewni cieku dopływającego, sposobów wykorzystania retencjonowanej wody oraz niewielką powierzchnię zbiorników. Dopływający do zbiornika ciek wnosi wraz z wodą substancje biogenne, które wpływają na jakość jego wód w sposób bezpośredni, powodując wysokie stężenia w wodzie, albo pośredni polegający na inicjowaniu lub przyspieszaniu procesów degradacji zbiornika i utratę jego walorów użytkowych. Stwierdzono, że stężenia fosforu ogólnego jedynie w przypadku 20,8% próbek wody pobieranych z rzeki Nurzec, zasilającej zbiornik Otapy-Kiersnówek, około 25% próbek wody rzeki Orlanki, zasilającej zbiornik Bachmaty i 17% próbek pobieranych z cieku zasilającego zbiornik Repczyce odpowiadały wartościom określonym dla drugiej klasy w obowiązującym Rozporządzeniu Ministra Środowiska. Spowodowane jest to długotrwałym nawożeniem nawozami naturalnymi, co w konsekwencji doprowadziło do przesycenia gleb i przedostawania się związków fosforu do wód rzecznych na terenach użytkowanych rolniczo. Zwłaszcza w okresach wczesnowiosennych rosnąca temperatura wraz z opadami deszczu powodowała rozmarzanie gleby co skutkowało rosnącymi stężeniami zanieczyszczeń wnoszonymi wraz ze spłukiwanymi cząsteczkami gleby podczas spływu powierzchniowego i podpowierzchniowego. Obliczone wartości TSI(TP) w zbiorniku Otapy-Kiersnówek wyniosły 112,4 w 2012 roku hydrologicznym a 112,7 w 2013 r., w zbiorniku Bachmaty 73,04–75,71 i w zbiorniku Repczyce 101,07–102,12, co pozwoliło je zakwalifikować jako hipertroficzne.

EN

The aim of study was to evaluate the quality of water flowing into small retention reservoirs in terms of the concentration of total phosphorus and phosphates. The study involved three small retention reservoirs located in the municipalities of: Bransk, Dubicze Cerkiewne and Kleszczele in Podlasie region. Selection of the research facilities was made due to the similarity in the soil management type within catchment of the flowing watercourse, retained water utilization ways, and a small surface of reservoirs. Watercourse reaching the reservoir provides biogens along with water, which directly affect the water quality resulting in high concentrations in water, either indirectly by initiating or accelerating the process of degradation of the reservoir and the loss of its usability. We found that total phosphorus only of 20.8% of water samples from Nurzec river feeding the Otapy-Kiersnówek reservoir, about 25% of water samples of Orlanka river feeding Bachmaty reservoir, and 17% of samples taken from the watercourse supplying Repczyce reservoir, corresponded to values specified for the second class in the current Regulation of the Minister of the Environment. It can be assumed that this situation is caused by a long-term fertilization using manure, which in consequence led to the oversaturation of soils and phosphorus compounds penetration into the river waters in areas used for agricultural purposes. Especially in the early spring periods, rising temperature together with rainfall caused soil thawing resulting in increasing concentrations of contaminants carried along with the washed soil particles during the surface and subsurface runoff. Values of TSI(TP) calculated for Otapy- Kiersnówek reservoir amounted to 112.4 in hydrological year 2012 and to 112.7 in 2013, for Bachmaty reservoir 73.04–75.71, and for Repczyce reservoir to 101.07–102.12, which allowed for qualifying them as hypertrophic.

Słowa kluczowe

PL

związki fosforu; eutrofizacja; zbiorniki małej retencji

EN

phosphorus compound; eutrophication; small retention reservoirs

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Inżynierii Ekologicznej
• Czasopismo: Inżynieria Ekologiczna
• Rocznik: 2016
• Tom: Nr 48
• Strony: 202--207
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz., tab.

Twórcy

autor

Szczykowska J. E.

• Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska, Politechnika Białostocka, ul. Wiejska 45A, 15-351 Białystok

autor

Siemieniuk A.

• Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska, Politechnika Białostocka, ul. Wiejska 45A, 15-351 Białystok

autor

Wiater J.

• Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska, Politechnika Białostocka, ul. Wiejska 45A, 15-351 Białystok

Bibliografia

• 1. Dyrektywa Rady 91/676EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. dotycząca ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego, Dz.U.UE L z dn. 31 grudnia 1991 r.
• 2. Hermanowicz W., DojlidoJ. , Dożańska w., Koziorowski B., Zerbe J., 1999. Fizyczno-chemiczne badanie wody i ścieków. Wyd. Arkady, Warszawa.
• 3. http://e.sggw.pl/mod/page/view.php?id=20305
• 4. http://bip.ug.dubicze.wrotapodlasia.pl/ff9d3cab4ed/a619274dab4/uchwaly2013/var/resources/102/145/97/uchwala231522013.pdf
• 5. Jadczyszyn J., Mroczkowski W., Gosek S., 2014.Erozyjne straty fosforu w doświadczeniu modelowym. Inżynieria i Ochrona Środowiska, 17(1), 89–103.
• 6. Kiryluk A., Rauba M. 2011. Wpływ rolnictwa na stężenie fosforu ogólnego w wodach powierzchniowych rzeki Śliny. Inżynieria Ekologiczna, 26, 122–132.
• 7. Koc J., Szymczyk S., Cymes I., 2003. Odpływ substancji z gleb. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 493, 395–400.
• 8. Kowalski Ł., 2013. Nawozy organiczne stosowane w rolnictwie, http://wodr.poznan.pl/ubezpieczenia-rolnicze/item/3276-nawozy-organiczne-stosowane-w-rolnictwie?tmpl=component&pri nt=1.
• 9. Kruszewski R., Późniak M., 2005. Projekt budowlany na remont zbiornika wodnego Dubicze Cerkiewne na rzece Orlanka w miejscowości Dubicze Cerkiewne na dz. Nr 623,634,636 i dz. Nr 652 – rzeka Orlanka, Białystok.
• 10. NamieśnikJ., Łukasiak J., Jamrógiewicz Z., 1995. Pobieranie próbek środowiskowych do analizy. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa.
• 11. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 października 2014 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych, Dz.U. poz. 1482, z pózn. zm.
• 12. Sapek B. 2010. Uwalnianie azotu i fosforu z materii organicznej gleby. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, T. 10., z. 3 (31), 229–256.
• 13. Sapek B., 2014, Nagromadzanie i uwalnianie fosforu w glebach-żródła, procesy, przyczyny, Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, T. 14., z. 1 (45), 78–100.
• 14. Siemieniuk A., Szczykowska J., Wiater J., 2015. Operating difficulties of small water reservoir located in Wasilków. Journal of Ecological Engineering, 16(1), 122–126.
• 15. Szczykowska J., Siemieniuk A., 2011. Znaczenie zbiorników retencyjnych na terenach rolniczych oraz jakość ich wód. Inzynieria Ekologiczna, 26, 103–111.
• 16. Siemieniuk A., Szczykowska J., Wiater J., 2013. Problemy ekologiczne zbiorników małej retencji na Podlasiu. Ekonomia i Środowisko, 4, 234–244.
• 17. Szczykowska J., Siemieniuk A., 2014. The prezent condition of small water retention and the prospekt of its development Rusing the exaple of Podlaskie Voivodeship. J. Ecol. Eng., 15(3), 90–96.
• 18. Wiater J. Siemieniuk A., Szczykowska J., 2012. Rola zbiornika małej retencji w kształtowaniu jakości wód powierzchniowych. Gaz Woda, 86(6), 277–280.
• 19. Wiśniowska-Kielian B., Niemiec M., Ocena zawartości azotanów w wodach rzeki Dunajec. Annales UMCS, Sec. E., z. 61, 147–156.

Uwagi

PL

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę.