"Mykeńskie" paciorki fajansowe z Kietrza na Górnym Śląsku

• Autorzy: Rzeźnik P.

Warianty tytułu

EN

"Mycenaean” faience beads from Kietrz in Upper Silesia

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono trzy paciorki, odkryte w jednym z grobów wczesnej kultury łużyckiej w Kietrzu na Górnym Śląsku i opublikowane przed trzydziestu laty jako szklane. Na podstawie cech technologicznych i stylistycznych oraz studiów porównawczych wyrobów szklarskich z Europy i Bliskiego Wschodu w epoce brązu wykazano, że są to wyroby z tzw. fajansu starożytnego. Były one ozdobami charakterystycznymi dla wschodniego Śródziemnomorza i szczególnie kultury mykeńskiej. W dorzecze Odry dotarły w ramach wymiany dalekosiężnej szlaku bursztynowego. Do grobu trafiły jako centralne ogniwa naszyjnika spełniającego funkcję osobistej ozdoby oraz przedmiotu o znaczeniu symboliczno-magicznym.

EN

The article presents three beads, discovered in an early Lusatian culture grave in Kietrz in the Upper Silesia region and published 30 years ago as glass ones. Based on technological and stylistic features as well as comparative studies of Bronze Age beads made of vitreous materials originating from Europe and the Near East, it has been shown that these are actually artefacts made of ancient faience. They used to be adornments typical for the Eastern Mediterranean and in particular Mycenaean culture. They found their way to the Oder basin through the long distance trade on the amber route. The beads were put to the grave as the central links of a necklace which acted as a personal adornment as well as an item bearing symbolic and magical value.

Słowa kluczowe

PL

paciorki; fajans starożytny; kultura mykeńska; kultura łużycka; szlak bursztynowy; epoka brązu

EN

beads; ancient faience; Mycenaean culture; Lusatian culture; amber route; Bronze Age

• Wydawca: Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Ceramiki i Materiałów Budowlanych
• Czasopismo: Szkło i Ceramika
• Rocznik: 2014
• Tom: R. 65, nr 5
• Strony: 16--20
• Opis fizyczny: Bibliogr. 41 poz., fot., rys.

Twórcy

autor

Rzeźnik P.

• Katedra Konserwacji i Restauracji Ceramiki i Szkła, Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu

ilustrator

Rzeźnik P.

• Katedra Konserwacji i Restauracji Ceramiki i Szkła, Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu

Bibliografia

• 1. Angelini I., Artioli G., Bellintani P., Polla A. (2005), Protohistoric vitreous materials of Italy: from early faience to Final Bronze Age glasses [w:] Annales du 16* Congrès de l’Association Internationale pour l’Histoire du Verre, 7-13 September 2003, London, p. 32-36.
• 2. Bähr V., Krause R., Gebhard R. (2012), Neue Forschungen zu den Befestigungen auf dem Bernstorfer Berg bei Kranzberg im Landkreis Freising (Oberbayern) [w:] “Bayerische Vorgeschichtsblätter”, 77, s. 5-41.
• 3. Bellintani P., Angelini I., Artioli G., Polla A.( 2006), Origini dei materiali vetrosi italiani: esotismi e localismi [w:] Atti della XXXIX Riunione scientifica: materie prime e scambi nella preistoria italiana, Firenze, s. 1495-1531.
• 4. Bukowski Z. (2002), Znaleziska bursztynu w zespołach z epoki brązu i z wczesnej epoki żelaza z dorzecza Odry oraz Wisły, Warszawa.
• 5. Bukowski Z. (2005), Bursztyn a kontakty Pomorza Wschodniego we wczesnej epoce żelaza, [w:] M. Fudziński, H. Paner (red.), Aktualne problemy kultury pomorskiej, Gdańsk, s. 45-63.
• 6. Dąbrowski J. (2004), Ältere Bronzezeit in Polen. Starsza epoka brązu w Polsce, Warszawa.
• 7. Gedl M. (1973), Cmentarzysko halsztackie w Kietrzu, pow. Głubczyce, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.
• 8. Gedl M. (1975), Kultura przedłużycka, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.
• 9. Gedl M. (1980), Studia nad periodyzacją kultury łużyckiej w południowej części Śląska [w:] „Archeologia Polski”, 25, s. 79-129.
• 10. Gedl M. (1984), Wczesnołużyckie groby z konstrukcjami drewnianymi, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.
• 11. Gedl M. (1987), Cmentarzysko ze schyłku epoki brązu w Kietrzu. Tom II, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź.
• 12. Gedl M. (1989), Groby z młodszego okresu epoki brązu na cmentarzysku w Kietrzu, Kraków.
• 13. Gedl M. (1991), Wczesnołużyckie cmentarzysko w Kietrzu (część I), Kraków.
• 14. Gedl M. (1992), Wczesnołużyckie cmentarzysko w Kietrzu. Część II, Kraków.
• 15. Gedl M. (1996), Wczesnołużyckie cmentarzysko w Kietrzu (część III), Kraków.
• 16. Gebhard R. (1999), Der Goldfund von Bernstorf [w:] “Bayerische Vorgeschichtsblätter”, 64, 1-18, tabl. 1–8.
• 17. Gebhard R., Rieder K. H. (2002), Zwei bronzezeitliche Bernsteinobjekte mit Bildund Schriftzeichen aus Bernstorf (Lkr. Freising) [w:] „Germania”, 80, s. 115–133.
• 18. Ingram R.S. (2005), Faience and Glass Beads from the Late Bronze Age Shipwreck at Uluburun, Texas A&M University [z:] http://anthropology.tamu.edu/papers/Ingram-MA2005.pdf.
• 19. Kadrow S. (1995), Gospodarka i społeczeństwo. Wczesny okres epoki brązu w Małopolsce, Kraków.
• 20. Kadrow S. (2001), U progu nowej epoki. Gospodarka i społeczeństwo wczesnego okresu epoki brązu w Europie Środkowej, Kraków.
• 21. Kadrow S., Machnik J. (1997), Kultura mierzanowicka. Chronologia, taksonomia i rozwój przestrzenny, Kraków.
• 22. Kłosińska E. (1997), Starszy okres epoki brązu w dorzeczu Warty, Wrocław.
• 23. Nicholson P.T. (1998), Materials and Technology [w:] F. D. Friedman (red.), Gifts of the Nile. Ancient Egyptian Faience, London, s. 50–64.
• 24. Nicholson P. T., Peltenburg E. (2000), Egyptian faience [w:] P. T. Nicholson, I. Shaw (red.), Ancient Egyptian Materials and Technology, Cambridge, s. 177–194.
• 25. Nightingale G. (1996), Perlen aus Glas und Fayence aus der mykenischen Nekropole Elateia-Alonaki [w:] T. Lorenz, G. Erath, M. Lehner, G. Schwarz (red.), Akten des 6. Österreichischen Archäologentages 3.-5. Februar 1994, Wien, s. 141–148.
• 26. Nightingale G. (1998), Glass and the Mycenaean Palaces of the Aegean [w:] P. McCray, W. D. Kingery (red.), Prehistory and History of Glassmaking Technology. Ceramics and Civilization Series, vol. 8, Westerwill, s. 205–226.
• 27. Nightingale G. (2000), Mycenaean glass beads. Jewellery and design [w:] Annales du 14e Congrès de l’Association Internationale pour l’Histoire du Verre, Venezia-Milano 1998, Lochem, s. 6–10.
• 28. Nightingale G. (2004), Mykenisches Glas, [w:] Althellenische Technologie und Technik 21. - 23.03.2003 in Ohlstadt/Obb. Deutschland, Weilheim, s. 171–191.
• 29. Nightingale G. (2009), Glass and faience beads from Perati [w:] D. Danielidou (red.), Doron. A volume in honour of Spyros Iakovidis, Athens, s. 495–512.
• 30. Nightingale G. (2012), Glass and faience and Mycenaean society [w:] Annales du 18e Congrès de l’Association Internationale pour l’Histoire du Verre, Thessaloniki 2009, Thessaloniki, s. 7–10.
• 31. Nikita K. (2003), Mycenaean beads: technology, forms and function [w:] I. Glover, H. Hughes-Brock, J. Henderson (red.), Ornaments from the past: bead studies after Beck, London-Bangkok, s. 23–37.
• 32. Paschalidis C. (2009), The LMIII Cemetery at Tourloti, Siteia. The ‘Xanthoudidis Master’ and the Octopus Style in East Crete, BAR International Series 1917, Oxford.
• 33. Peltenburg E. (1971), Some early developments of vitreous materials [w:] “World Archaeology”, 3, nr 1, s. 6–12.
• 34. Pulak C. (2008), The Uluburun Shipwreck and Late Bronze Age Trade [w:] J. Aruz, K. Benzel, J. M. Evans (red.), Beyond Babylon: Art, Trade and Diplomacy in the Second Millennium B.C., New York, s. 288–305, artefakty s. 306–385.
• 35. Purowski T. (2012), Wyroby szklane w kulturze łużyckiej w międzyrzeczu Noteci i środkowej Odry, Warszawa.
• 36. Purowski T. (2013), Wyroby ze szkła i „szklistego fajansu” odkryte na cmentarzysku kultur łużyckiej i regionalnej grupy kręgu halsztackiego w Domasławiu, pow. wrocławski, „Archeologia Polski”, 58, 23–87.
• 37. Rahmstorf L. (2005), Terramare and faience: Mycenaean influence in northern Italy during the Late Bronze Age [w:] R. Laffineur i E. Greco (red.), Emporia. Aegeans in the Central and Eastern Mediterranean, Liege, s. 663–672, tabl. CLXXI-CLXXII.
• 38. Robinson C., Baczyńska B., Polańska M. (2004), The Origins of Faience in Poland, „Sprawozdania Archeologiczne”, 56, s. 79–154.
• 39. Shortland A. J. (2000), The number, extent and distribution of the vitreous materials workshops at Amarna, “Oxford Journal of Archaeology”, 19/2, 115–134.
• 40. Soles J. S., Davaras C. (red.) (2011), Mochlos IIC. Period IV. The Mycenaean Settlement and Cemetery. The Human Remains and Other Finds, Philadelphia Stern E.M., Schlick-Nolte B. (1994), Early Glass of the Ancient World, 1600 B.C. – A.D. 50, Ernesto Wolf Collection, Ostfildern.
• 41. Suchowska P. (2010), Kontakty społeczności Europy środkowej i strefy egejskiej w drugim tysiącleciu przed Chr. Próba analizy archeologiczno-chronometrycznej, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań [z:] https://repozytorium.amu.edu.pl/jspui/.../kontakty-kulturowe-doktorat.