Polimery syntetyczne - ratunek czy zagrożenie dla malowideł ściennych - badania zwilżalności warstw malarskich

• Autorzy: Jarek E. , Białek-Kostecka D. , Forczek-Sajdak A. , Kaszowska Z. , Walczak M.

Warianty tytułu

EN

Synthetic polymer - the rescue or menace for wall paintings - wetability studies of paint layers

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Woda znacząco wpływa na stan zachowania malowideł ściennych. Wiedza o zmianach zwilżalności malowideł pod wpływem stosowanych zabiegów konserwatorskich może istotnie przyczynić się do ich ochrony i zachowania. Destrukcyjny wpływ syntetycznych polimerów na warstwę malarską w technice wapiennej (fresk) jest dobrze udokumentowany w literaturze. Zmiany zachodzące pod wpływem utrwalania w charakterystycznych dla Polski oraz Europy północnej technikach malarskich (klejowa, kazeina wapienna) nie zostały do tej pory zbadane i opisane. Celem niniejszej pracy było zbadanie zmian zwilżalności powierzchni warstw malarskich pod wpływem preparatów utrwalających. Wykorzystano uproszczone modele malowideł ściennych, utrwalone wybranymi polimerami syntetycznymi, stosowanymi w polskiej praktyce konserwatorskiej (polialkohol winylu - Mowiol 4-88, polioctany winylu - Winacet DP 50 i Winacet Ret 5 oraz pochodne akrylowe - Primal AC 33 i Paraloid B-72). Dodatkowo wykonano zdjęcia morfologii powierzchni za pomocą elektronowego mikroskopu skaningowego (SEM-EDX). Wartości kątów zwilżania na warstwach polimerów i warstwach malarskich ze spoiwem organicznym (kazeiny wapiennej i klejowej) zawierają się w tym samym zakresie, co może sugerować, iż ich aplikacja nie powinna zmieniać zwilżalności warstw. Jednak preparat Mowiol 4-88 zwiększa hydrofilowość obu warstw i ułatwia wnikanie wody w warstwę. Niezależnie od techniki malarskiej stosowanie polimerów akrylowych (preparaty Primal AC 33 i Paraloid B-72) powoduje tworzenie się w warstwie malarskiej nieprzepuszczalnej bariery dla wody. Nasze badania ujawniły również różnice zwilżalności i przepuszczalności pomiędzy poszczególnymi technikami malarskimi, co jest wskazówką, iż utrwalając, należy uwzględniać technikę wykonania malowidła.

EN

Water has a valid impact on the condition of wall paintings. Knowledge about changes in wettability of a paint layer, influenced by conservation treatments, can significantly contribute to their protection and preservation. The destructive influence of synthetic polymers on the fresco technique is well documented in the literature. Changes occurring after consolidation in typical Polish and Northern European painting techniques (glue, lime casein) have not been investigated and described so far. The aim of this work was to observe the variation of the surface wettability of the consolidated paint layer. Models of wall paintings were used, fixed by selected synthetic polymers, used in the polish conservation practice (polyvinyl alcohol - Mowiol 4-88, polyvinyl acetate - Winacet DP 50 and Winacet Ret 5, and acrylic derivatives - Primal AC 33 and Paraloid B-72). Surface morphology images were taken using the SEM-EDX electron scanning microscope. The contact angles on the polymer layers and the organic binder layers (lime casein and glue technique) are in the same range, suggesting that their application should not alter the wettability of the layers. However, Mowiol 4-88 increases the hydrophilicity of both layers and facilitates the penetration of water into the layer. Regardless of the painting technique, the use of acrylic polymers (Primal AC 33 and Paraloid B-72) produces an impermeable water barrier in the paint layer. Our research also revealed differences in the wettability and permeability of various painting techniques, indicating that the painting technique should be taken into account during conservation work.

Słowa kluczowe

PL

kąt zwilżania; zwilżalność; malowidło ścienne; utrwalanie; konserwacja; polimer syntetyczny

EN

contact angle; wettability; wall paintings; consolidation; conservation-restoration; synthetic polymer

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Ceramiczne
• Czasopismo: Materiały Ceramiczne
• Rocznik: 2017
• Tom: T. 69, nr 4
• Strony: 374--379
• Opis fizyczny: Bibliogr. 7 poz., rys., wykr.

Twórcy

autor

Jarek E.

• Instytut Katalizy i Fizykochemii Powierzchni im. Jerzego Habera Polskiej Akademii Nauk, ul. Niezapominajek 8, 30-239 Kraków, Polska

autor

Białek-Kostecka D.

• Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki, ul. Lea 27-29, 30-052 - Kraków, Polska

autor

Forczek-Sajdak A.

• Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki, ul. Lea 27-29, 30-052 - Kraków, Polska

autor

Kaszowska Z.

• Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki, ul. Lea 27-29, 30-052 - Kraków, Polska

autor

Walczak M.

• Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki, ul. Lea 27-29, 30-052 - Kraków, Polska

Bibliografia

• [1] Baglioni, P., Chelazzi, D.: Nanoscience for the Conservation of Works of Art, Wyd. RSCPublishing, Nanoscience and Nanotechnology, No. 28, (2013).
• [2] Carretti, E., Dei, L.: Physicochemical characterization of acrylic polymeric resins coating porous materials of artistic interest, Progr. Org. Coat., 49, (2004), 282-289.
• [3] Dąbrowski, K.: Wpływ warunków lokalnych na stan i zachowanie malowideł ścienych oraz trwałość zabiegów konserwatorskich, Warszawa, ASP, (1985), 71-77.
• [4] Ciabach, J.: Właściwości i zastosowanie polialkoholu winylowego, Ochrona Zabytków, 37/1 (1984), 47-50.
• [5] Szyk-Warszyńska, L., Gergely, C., Jarek, E., Cuisinier, F., Socha, R. P., Warszyński, P.: Calcium Uptake by casein Embedded in Polyelectrolyte Multilayer Colloids and Surfaces, Physicochem. Eng. Aspects, 343, (2009), 118-126.
• [6] Horie, V.: Materials for Conservation Organic consolidants, adhesives and coatings, Routledge, second edition, 2010.
• [7] Neinhuis, C., Barthlott, W.: Characterization and distribution of water-repellent, self-cleaning plant surfaces, Ann. Bot., 79, (1997), 667-677.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).