Skutki krajobrazowe przerwania ciągłości osadnictwa

• Autorzy: Affek A.

Warianty tytułu

EN

Landscape consequences for the broken continuity of settlement

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem pracy jest wskazanie zmian w krajobrazie rolniczym wynikających z przerwania ciągłości osadnictwa. Skutki krajobrazowe utraty ciągłości kulturowej omówiono na przykładzie dorzecza Wiaru w Polskich Karpatach Wschodnich, obszaru reprezentatywnego dla regionów, w których w wyniku wysiedleń ludności powstały trwałe pustki osadnicze. Wielkość i kierunek przemian krajobrazu określono z wykorzystaniem analizy kartograficznej map archiwalnych w podejściu HGIS (ang. Historical GIS). Opracowana w 2015 r. przez J. Plit regionalizacja współczesnych krajobrazów historyczno-kulturowych Polski stanowiła ramy teoretyczne do prowadzonych rozważań.

EN

The aim of the study is to identify changes in rural landscape resulting from the break in the continuity of settlement. Landscape effects of cultural decline are presented on the example of Wiar River basin in Polish Eastern Carpathians, an area representative for the regions, where after displacement of inhabitants human population has been hardly restored. The magnitude and direction of changes in landscape structure were determined by means of cartographic analysis of archival maps in Historical GIS approach. The historical-cultural regionalization of Polish landscape developed by J. Plit in 2015 was adopted as theoretical framework for further considerations.

Słowa kluczowe

PL

transformacja krajobrazu; pustki osadnicze; analiza kartograficzna; Polskie Karpaty Wschodnie

EN

landscape transformation; desolated areas; cartographic analysis; Polish Eastern Carpathians

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2015
• Tom: nr 28
• Strony: 47--64
• Opis fizyczny: Bibliogr. 38 poz., ryc., wykr., tab.

Twórcy

autor

Affek A.

• Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa, Polska

Bibliografia

• Affek A., 2011: Landscape continuity versus landscape transformation: a case study in the Wiar River catchment, Polish Carpathians (1780-2000), Problemy Ekologii Krajobrazu, 30: 147-156.
• Affek A., 2012: Kalibracja map historycznych z zastosowaniem GIS. Źródła kartograficzne w badaniach krajobrazu kulturowego. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 16: 48-62.
• Antrop M., 2003: The role of cultural values in modern landscapes. The Flemish example [in:] Landscape Interfaces: cultural heritage in changing landscapes (eds.): H. Palang, G. Fry, Kluwer Academic Publishers: 91-108.
• Bürgi M., Hersperger A.H., Schneeberger N., 2004: Driving forces of landscape change – current and new directions, Landscape Ecology, 19: 857-868.
• Augustyn M., 2004: Anthropogenic changes in the environmental parameters of Bieszczady Mountains, Biosphere Conservation, 6, 1: 43-53.
• Baumann M., Kuemmerle T., Elbakidze M., Ozdogan M., Radeloff V.C., Keuler N.S., Prishchepov A.V., Kruhlov I., Hostert P., 2011: Patterns and drivers of postsocialist farmland abandonment in Western Ukraine, Land Use Policy, 28: 552-562.
• Białkowski W., 2007: Arłamów bez kurtyny. Tajne łamane przez poufne, Ośrodek wypoczynkowy „Arłamów”. Arłamów.
• Bürgi M., Hersperger A.H., Schneeberger N., 2004: Driving forces of landscape change – current and new directions, Landscape Ecology, 19: 857-868.
• EEA, 2002: Environment signals 2002: benchmarking the Millennium. European Environment Agency EEA, Copenhagen. Environmental Assessment Report no. 9., http://www.eea.europa.eu/publications/environmental_assessment_report_2002_9 [dostęp 13.04.2015].
• Europejska Konwencja Krajobrazowa, sporządzona we Florencji dnia 20 października 2000 r. (Dz.U. 2006 nr 14 poz. 98).
• Forman R.T.T., Godron M., 1986: Landscape ecology, Wiley, New York.
• Geri F., Rocchini D., Chiarucci A., 2010: Landscape metrics and topographical determinants of largescale forest dynamics in a Mediterranean landscape, Landscape and Urban Planning, 95: 46-53.
• Gregory I.N., Ell P.S., 2007: Historical GIS: techniques, methodologies and scholarship, Cambridge University Press, Cambridge.
• Janicki R., 2004: Intensywność przemian krajobrazu Parku Krajobrazowego pogórza Przemyskiego w warunkach zmniejszonej antropopresji, praca doktorska (promotor: K.W. Wojciechowski, recenzenci: J. Plit, B. Górz), UMCS, Lublin.
• Kardaś P., 2000: Zastosowanie telegeoinformacji w badaniach zmian pokrycia terenu Magurskiego Parku Narodowego w latach 1935-1999, Fotointerpretacja w Geografii. Problemy telegeoinformacji, 31: 82-90.
• Klijn J.A., 2004: Driving forces behind landscape transformation in Europe, from a conceptual approach to policy options [in:] The new dimensions of the European landscape (Wageningen UR Frontis Series), Springer, Dordrecht.
• Kobler A., Cunder T., Pirnat J., 2005: Modelling spontaneous afforestation in Postojna area, Slovenia, Journal for Nature Conservation, 13: 127-135.
• Kozak J., 2010: Forest Cover Changes and Their Drivers in the Polish Carpathian Mountains Since 1800 [in:] Reforesting Landscapes Linking Pattern and Process (eds.): H. Nagendra, J. Southworth, Landscape Series, 10, Springer: 253-273.
• Kubìjovič V., 1983: Ethnic groups of the South-Western Ukraine (Halyčyna – Galicia) 1. 1. 1939: national statistics and ethnographic map, Sole distribution rights with Otto Harrasowitz, Wiesbaden.
• Lach J., 2005: Przyrodnicze skutki zmian granicy rolno-leśnej w Beskidzie Niskim, Problemy Zagospodarowania Ziem Górskich, 51: 18-29.
• Latocha A., 2007: Przemiany środowiska przyrodniczego Sudetów Wschodnich w warunkach antropopresji, Studia Geograficzne, 80, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• Maryański A., 1963: Współczesne migracje ludności w południowej części pogranicza polsko-radzieckiego i ich wpływ na rozmieszczenie sił wytwórczych tego obszaru, WSP, Kraków.
• McGarigal K., Cushman S., Ene E., 2012: FRAGSTATS v4: Spatial Pattern Analysis Program for Categorical and Continuous Maps. Computer software program produced by the authors at the University of Massachusetts, Amherst, http://www.umass.edu/landeco/research/fragstats/fragstats.html [dostęp: 13.04.2015].
• Palang H., Printsmann A., Konkoly Gyuro E., Urbanc M., Skowronek E., Woloszyn W., 2006: The forgotten rural landscapes of Central and Eastern Europe, Landscape Ecology, 21: 347-357.
• Plit J., 2015: Regionalizacja współczesnych krajobrazów historyczno-kulturowych Polski. Mapy krajobrazu kulturowego. Przegląd doświadczeń, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 27: 79-94.
• Prishchepov A.V., Müller D., Dubinin M., Baumann M., Radeloff V.C., 2013: Determinants of agricultural land abandonment in post-Soviet European Russia, Land Use Policy, 30: 873-884.
• Puyravaud J.P., 2003: Standardizing the calculation of the annual rate of deforestation, Forest Ecology and Management, 177: 593-596.
• Richling A., Solon J., 2011: Ekologia krajobrazu, wyd. V poszerzone, PWN, Warszawa.
• Schneeberger N., Burgi M., Hersperger A., Ewald K.C., 2007, Driving forces and rates of landscape change as a promising combination for landscape change research – an application on the northern fringe of the Swiss Alps, Land Use Policy, 24: 349-361.
• Swanwick C., 2004: The assessment of countryside and landscape character in England: an overview [in:] Countryside Planning. New Approaches to Management and Conservation (eds.): K. Bishop, A. Philipps, Earthscan, London: 109-124.
• Turczyńska J., 2012: Jamna Górna. Historia wsi w latach 1511-1963 na podstawie literatury naukowej, pamiętników, wspomnień, maszynopis, http://www.apokryfruski.org/wp-content/uploads/2011/11/jamnag.pdf [dostęp: 13.04.2015].
• Uchwała KERM [Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów] Nr 271/59 z dnia 27 czerwca 1959 r. w sprawie zagospodarowania rejonu Bieszczad obejmującego powiaty: Lesko, Sanok i Ustrzyki Dolne w woj. rzeszowskim.
• Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, z późn. zm.
• Warcholik W., 2005: Rejestracja różnic w przebiegu granicy rolno-leśnej w Beskidzie Niskim na obszarze Polski i Słowacji (1933-1975) z wykorzystaniem GIS, Problemy Zagospodarowania Ziem Górskich, 51: 59-69.
• Wolski J., 2007: Przekształcenia krajobrazu wiejskiego Bieszczadów Wysokich w ciągu ostatnich 150 lat, Prace Geograficzne, 214, IGiPZ PAN, Warszawa.
• Woś B., 2005: Zmiany pokrycia terenu w wybranych gminach Beskidów w drugiej połowie XX w. na podstawie analizy zdjęć lotniczych, Teledetekcja Środowiska, 35: 1-114.
• Wu J., 2004: Effects of changing scale on landscape pattern analysis: scaling relations, Landscape Ecology, 19: 125-138.
• Ziółkowski J., 1959: Ludność Ziem Zachodnich [w:] Polskie Ziemie Zachodnie (red.): B. Gruchman i in., Instytut Zachodni, Poznań.