Ogród Strzelecki w Tarnowie – ogród pamięci z Mauzoleum generała Bema

• Autorzy: Kimic K.

Warianty tytułu

EN

Strzelecki garden in Tarnów – memory garden with the Józef Bem’s mausoleum

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Józef Zachariasz Bem (ur. 1794 r. w Tarnowie – zm. 1850 r. w Aleppo) wsławił się bohaterskimi czynami w walce o niepodległość Polski (w powstaniu listopadowym walczył na terenie kraju, w okresie Wiosny Ludów w Wiedniu, następnie w Turcji). W 1929 roku sprowadzono jego szczątki do Tarnowa, umieszczając je w mauzoleum usytuowanym na wyspie na stawie Ogrodu Strzeleckiego. Budowla ta zajęła wyjątkowe miejsce w programie parku, pełniąc nadrzędną rolę. Stała się elementem dominującym w jego kompozycji, do którego dostosowano układ komunikacji i powiązań widokowych parku. Połączyła rolę elementu plastycznego o wartości artystycznej z symboliką. Upamiętnia postać i czyny narodowego bohatera oraz innych walczących i poległych za wolność Polski poza jej granicami. Jest elementem sacrum, wpisanym w nowe dzieje miejskiego parku, wnosząc również treści kulturowe i edukacyjne. Ogród Strzelecki stał się przez to ogrodem pamięci – łącznikiem pokoleń poprzednich i przyszłych. Uczestniczy w procesie kultywowania wydarzeń historii i stanowi dialog między kolejnymi historycznymi okresami, pozostając jednocześnie celem wycieczek.

EN

Józef Zachariasz Bem was born in 1794 in Tarnów and died in 1850 in Aleppo. The courage and proves of his armed fighting for freedom and independence of Poland (during November insurrection and battles of Wien during revolution of 1848, then in Turkey) made him famous around the Europe. His ashes were brought from abroad to Poland in 1929 and buried in mausoleum built in Strzelecki Garden in Tarnów. The monument became the main element of park’s program and composition as a dominant of it’s spatial structure. It became artistic and symbolic element – the commemoration of Józef Bem and his exploits but also exploits of all Polish heroes fighting and killed abroad in action. The mausoleum became the sacrum added to history of park and the city connected with cultural and educational values. The Strzelecki Garden became also the garden of memory –special place of universal dialogue between past and contemporary generations and historical periods, also became the aim of excursions.

Słowa kluczowe

PL

Bem Józef; mauzoleum; Ogród Strzelecki; ogród pamięci; Tarnów; Park Strzelecki

EN

Bem Józef; mauzoleum; Strzelecki Garden; Strzelecki Park; memorial garden; Tarnów

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki
• Czasopismo: Czasopismo Techniczne. Architektura
• Rocznik: 2012
• Tom: R. 109, z. 2-A
• Strony: 155--167
• Opis fizyczny: Bibliogr. 28 poz., il.

Twórcy

autor

Kimic K.

• Katedra Architektury Krajobrazu, Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu, SGGW

Bibliografia

• BALÁS G., Bem Apo, Budapest 1934, s. 154-179.
• BAŃBURSKI K., Tarnów na starej fotografii. Ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Tarnowie. Album wydany z okazji 90. rocznicy odzyskania niepodległości, Wydawnictwo SCAN, Tarnów 2008.
• BARTOSY A., Szlak Generała Józefa Bema [online] (19.10.2010) http://tarnow.pttk.pl/turystyczne_info/szlak_bema/artykul.html
• CIOŁEK G., Ogrody polskie. Przemiany treści i formy, Budownictwo i Architektura, Warszawa 1954.
• DUTKIEWICZ J.E., Tarnów, Budownictwo i Architektura, Warszawa 1954.
• Encyklopedia Powszechna PWN, t. 1, Warszawa 1973.
• FOŁTA S., AMBROZIEWICZ A., Powrót gen. Józefa Bema, czyli pośmiertne perypetie [online] (15.10.2010) http://www.phila.pl/podstrony/artykuly/a028/a028tarnowskieperypetie.htm
• „Gwardia” nr 12, 1879.
• KIMIC K., Wartości parków publicznych XIX wieku, praca doktorska wykonana w Katedrze Architektury Krajobrazu Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego pod kierunkiem prof. dr. hab. Edwarda Bartmana, Warszawa 2003, maszynopis w Archiwum Katedry Architektury Krajobrazu SGGW.
• KIMIC K., Contemporary transformation of the 19th century’s Polish public parks’ composition, [w:] Annals of Warsaw Agricultural University – SGGW, Horticulture, Landscape Architecture, SGGW, No. 26/2005, Warsaw 2005, s. 189-200.
• KIMIC K., Stan zachowania i użytkowanie polskich parków publicznych XIX wieku, [w:] Przyroda i miasto, (red.) J. Rylke, tom VIII, SGGW, Warszawa 2006, s. 39-50.
• KOZŁOWSKI E., Generał Józef Bem 1794-1850, Ministerstwo Obrony Narodowej, Warszawa 1970.
• LENIEK J., HERZIG F., LEŚNIAK F., Dzieje miasta Tarnowa, Tarnów 1911.
• MAJCHER-WĘGRZYNEK A., Tarnowskie Bractwo Kurkowe, [w:] Park miejski w Tarnowie zwany Ogrodem Strzeleckim, (red.) S. Potępa, Muzeum Okręgowe w Tarnowie, Tarnów 1976, s. 50-70.
• MAJDECKI L., Historia ogrodów, t. 2, Od XVIII wieku do współczesności, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
• MON: Generał Józef Zachariasz Bem [online] (10.10.2010) http://www.wojsko-polskie.pl/articles/view/2975
• MÓRAWSKI K., Józef Bem, WSiP, Warszawa 1975.
• NAIMSKI L., Generał Józef Bem, Tarnów 1928.
• PISZOWA A., 600-lecie Tarnowa, Tarnów 1930.
• POCIECHA K., Ewidencja Ogrodu Strzeleckiego w Tarnowie, maszynopis w zbiorach KOBiDZ, nr 7666, Warszawa 1992.
• „Pogoń” nr 1, 1882.
• „Pogoń” nr 11, 1884.
• POTĘPA S., Park miejski w Tarnowie zwany Ogrodem Strzeleckim (rys historyczny), [w:] Park miejski w Tarnowie zwany Ogrodem Strzeleckim, (red.) S. Potępa, Muzeum Okręgowe w Tarnowie, Tarnów 1976, s. 5-49.
• RAPPAPORT Z., ROZWADOWSKI M., Przewodnik po Tarnowie, Tarnów 1929.
• „Słowo Tarnowskie” nr 27, 1928.
• „Słowo Tarnowskie” nr 28, 1927.
• SUCHODOLSKI B., Dzieje kultury polskiej, Interpress, Warszawa 1980.
• ŻYCHOWSKA M., Sprowadzenie zwłok gen. Józefa Bema do Tarnowa 30 czerwca 1929, [w:] Park miejski w Tarnowie zwany Ogrodem Strzeleckim, (red.) S. Potępa, Muzeum Okręgowe w Tarnowie, Tarnów 1976, s. 89-114.