Możliwości rekultywacji zbiornika Tresna w kaskadzie Soły

• Autorzy: Jaguś Andrzej , Duława Krzysztof

Warianty tytułu

EN

Possibilities of the Tresna reservoir rehabilitation in the Soła River dam cascade

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedstawiono zbiornik zaporowy Tresna, będący najwyższym akwenem w trzystopniowej kaskadzie rzeki Soły. Zbiornik przyjmuje wody kilku większych dopływów, w tym Soły z Koszarawą, które wnoszą do niego duże ilości zanieczyszczeń i rumowiska. Obserwowana degradacja zbiornika wymusza podjęcie działań ochronnych oraz przeprowadzenie zabiegów rekultywacyjnych. Dokonano przeglądu możliwości rekultywacji, prezentując zabiegi, których zastosowanie warto rozważać. Przeanalizowano odmulanie, ingerencję chemiczną w osady denne, odizolowanie osadów dennych od toni wodnej, napowietrzanie wód przydennych, chemiczne oczyszczanie wody, instalowanie sztucznych podłoży dla rozwoju organizmów, biomanipulację i stosowanie preparatów mikrobiologicznych.

EN

The article presents the Tresna damming reservoir, the highest reservoir in the three-stage Soła river dam cascade. Waters from several larger tributaries, including Soła and Koszarawa, flow into the reservoir bringing along high quantities of pollutants and bed load. The observed degradation of the reservoir requires protective action and rehabilitation measures. The article reviews possibilities of rehabilitation, presenting procedures to be considered, such as desilting, chemical intervention in bottom deposits, isolation of bottom deposits from the body of water, aeration of benthic waters, chemical purification of water, installation of artificial substrates for organisms, biomanipulation and use of microbiological preparations.

Słowa kluczowe

PL

zbiornik zaporowy; kaskada Soły; osady denne; rekultywacja zbiorników wodnych

EN

damming reservoir; Soła cascade; bottom deposits; water reservoirs rehabilitation

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Gospodarka Wodna
• Rocznik: 2019
• Tom: Nr 10
• Strony: 22--27
• Opis fizyczny: Bibliogr. 36 poz., rys., fot.

Twórcy

autor

Jaguś Andrzej

• Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej Instytut Ochrony i Inżynierii Środowiska

autor

Duława Krzysztof

• Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej

Bibliografia

• [1] Bałus S., D. Boros-Meinike, W. Drzyżdżyk, K. Fiedler, A. Olszewski, L. Osuch-Chacińska, R. Ryżak, K. Stanach-Bałus. 2007. Kaskada rzeki Soły - Zbiorniki Tresna, Porąbka, Czaniec. Seria Monografie Budowli Hydrotechnicznych w Polsce. IMGW, RZGW w Krakowie, Warszawa, ss. 1-167.
• [2] Carpenter S.R., J.F. Kitchell, J.R. Hodgson. 1985. Cascading trophic interactions and lake productivity. BioScience, 35, 634-639.
• [3] Chmist J., M. Hämmerling. 2016. Wybór najskuteczniejszej metody rekultywacji zbiorników wodnych z wykorzystaniem metody AHP. Acta Sci. Pol. Formatio Circumiectus, 15(2), 27-39.
• [4] Dmitruk U., J. Kloze, E. Sieinski. 2012. Zamulenie polskich zbiorników retencyjnych. Diagnoza stanu i proponowane przeciwdziałania. [W:] W. Majewski i T. Walczykiewicz (red.): Zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi oraz infrastrukturą hydrotechniczną w świetle prognozowanych zmian klimatycznych. IMGW PIB, Warszawa, 161-229.
• [5] Dziaman R. 2011. Rekultywacja zbiorników wodnych metodą inaktywacji fosforu. Technologia Wody, 2, 50-51.
• [6] Gołdyn R. 2007. Biomanipulacja w zbiornikach wodnych jako metoda rekultywacji. [W:] R. Wiśniewski i J. Piotrowiak (red.): Ochrona i rekultywacja jezior. PZITS, Toruń, 65-75.
• [7] Gołdyn R., B. Messyasz. 2008. Stan jakości wód i możliwości rekultywacji Jeziora Durowskiego. Wydział Biologii UAM, Poznań, maszynopis, ss. 1-48.
• [8] Jachniak E., I. Suchanek. 2015. Eutrofizacja zbiornika zaporowego Tresna w aspekcie jego rekreacyjnego wykorzystania. Inżynieria Ekologiczna, 44, 170-177.
• [9] Jaguś A. 2017. Skuteczność ochrony zbiornika Tresna w świetle zanieczyszczenia rzeki Soły. Inżynieria Ekologiczna, 18(2), 55-60.
• [10] Jaguś A., M. Rzętała. 2012. Hydrochemiczne konsekwencje zasilania zbiorników przepływowych wodami zanieczyszczonymi. Rocznik Ochrona Środowiska, 14, 632-649.
• [11] Kajak Z. 1995. Eutrofizacja nizinnych zbiorników zaporowych. [W:] M. Zalewski (red.): Procesy biologiczne w ochronie i rekultywacji nizinnych zbiorników zaporowych. Seria Biblioteka Monitoringu Środowiska. WIOŚ, ZES UŁ, Łódź, 33-41.
• [12] Kasza H. 1992. Changes in the aquatic environment over many years in three dam reservoirs in Silesia (southern Poland) from the beginning of their existence - causes and effects. Acta Hydrobiologica, 34, 65-114.
• [13] Kasza H. 2009. Zbiorniki zaporowe: znaczenie - eutrofizacja - ochrona. ATH w Bielsku-Białej, Bielsko-Biała, ss. 1-366.
• [14] Kawecka B., P.V. Eloranta. 1994. Zarys ekologii glonów wód słodkich i środowisk lądowych. PWN, Warszawa, ss. 1-251.
• [15] Kleeberg A., R. Hammerling, B. Nixdorf. 2001: Effect of hypolimnetic discharge on the faster deprivation of phosphorus from lake sediment (Lake Jabel, north-east Germany). Lakes & Reservoirs: Research and Management, 6, 289-295.
• [16] Kmiećkowiak W. 2004. Pożyteczne mikroorganizmy skuteczne w rekultywacji zbiorników wodnych. Materiały informacyjne WODR w Poznaniu, http://www. wodr.poznan.pl/component/k2/item/3610-po%C5%BCyteczne-mikroorganizmy-skuteczne-w-rekultywacji-zbiornik%C3%B3w-wodnych.
• [17] Kostecki M. 2012. Rekultywacja zbiornika antropogenicznego metodą usuwania hypolimnionu (południowo-zachodnia Polska). Inżynieria i Ochrona Środowiska, 15(2), 101-117.
• [18] Lampert W., U. Sommer. 2001. Ekologia wód śródlądowych. PWN, Warszawa, ss. 1-415.
• [19] Leszczyński W., J. Mroziński, wraz z zespołem. 2010. Badania zmian pojemności zbiornika Tresna. Zadanie „Przeciwdziałanie degradacji polskich zbiorników retencyjnych” Ośrodek Technicznej Kontroli Zapór IMGW, Warszawa, maszynopis, ss. 1-7.
• [20] Lewandowski W., A. Bienias, A. Czernik, I. Grzegrzółka, S. Horska-Shwarz, P. Nejfeld, P. Prus, R. Ruta. 2015. Raport o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia „Odmulenie zbiornika wodnego Tresna” Urząd Miejski w Żywcu - BIP, ss. 1-137.
• [21] Lossow K., H. Gawrońska. 2000. Przegląd metod rekultywacji jezior. Przegląd Komunalny, 9(108), 94-106.
• [22] Łajczak A. 1986. Retencja rumowiska w zbiornikach zaporowych Karpackiego dorzecza Wisły. Czasopismo Geograficzne, 1, 47-75.
• [23] Ławniczak J., K. Duława. 2018. Zbiornik Tresna - będzie chlubą regionu? Świat na Dłoni, 3, 40-41.
• [24] Małecki Z. 2005. Ochrona wód - część IV. EkoTechnika, 4(36), 8-10.
• [25] Małecki Z. 2007. Koncepcja rekultywacji zbiornika retencyjnego Pokrzywnica k/Kalisza. Inżynieria Ekologiczna, 19, 113-122.
• [26] Ripl W. 1976. Biochemical oxidation of polluted lake sediment with nitrate - a new restoration method. Ambio, 5, 132-135.
• [27] Rzętała M.A., A. Jaguś, M. Rzętała. 2013. Samooczyszczanie wód w procesie tworzenia form deltowych. Rocznik Ochrona Środowiska, 15(3), 2510-2525.
• [28] Sadecka Z., J. Waś. 2008. Nieinwazyjne metody poprawy jakości zbiorników wodnych. [W:] Z. Sadecka i S. Myszograj (red.): Oczyszczanie ścieków i przeróbka osadów ściekowych. UZ, Zielona Góra, 247-260.
• [29] Sitarek M., A. Napiórkowska-Krzebietke, R. Mazur, B. Czarnecki, J.P Pyka, K. Stawecki, M. Olech, S. Sołtysiak, A. Kapusta. 2017. Application of Effective Microorganisms technology as a lake restoration tool - a case study of Muchawka reservoir. Journal of Elementology, 22(2), 529-543.
• [30] S0ndrgaard M., K-D. Wolter, W. Ripl. 2002. Chemical treatment of water and sediments with special reference to lakes. [W:] M.R. Perrow and A.J. Davy (eds.): Handbook of ecological restoration. Cambridge University Press, Cambridge, 184-205.
• [31] Starmach J., M. Jelonek. 2000. Specjalistyczna gospodarka rybacka - jeden z czynników ochrony jakości wody. [W:] J. Starmach i G. Mazurkiewicz-Boroń (red.): Zbiornik Dobczycki. Ekologia - Eutrofizacja - Ochrona. Zakład Biologii Wód im. K. Starmacha PAN, Kraków, 233-240.
• [32] Starmach J., H. Kasza, 1998. Ichtiofauna wodociągowego zbiornika w Goczałkowicach i jej rola w ochronie jakości wody. Natura Silesiae Superioris, 2, 85-93.
• [33] Szlauer L., B. Szlauer A. Szlauer-Łukaszewska. 2001. Niekonwencjonalne metody oczyszczania wód. Seria Nauka - Gospodarce. AR w Szczecinie, Szczecin, ss. 1-23.
• [34] Twardy S., M. Kopacz, M. Kostuch, A. Kuźniar, S. Smoroń, G. Mazurkiewicz-Boroń, E. Szarek-Gwiazda, A. Jarząbek, A. Kowalik, W.K. Książyński, S. Sarna, B. Twaróg. 2003. Kryteria wyznaczania wód i obszarów wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu pochodzącymi ze źródeł rolniczych (na terenie RZGW w Krakowie). IMUZ - MOB, Kraków, ss. 1-93.
• [35] Wawrzonkowski J., M. Kaczorkiewicz, T Heese. 2013. Rozpoznanie możliwości wykorzystania piasków w technice tzw. „cappingu” celem ograniczenia resuspensji biogenów. [W:] R. Wiśniewski (red.): Ochrona i rekultywacja jezior. PZITS, Toruń, 215-226.
• [36] Wiśniewski R., J. Ślusarczyk, T Kaliszewski, A. Szulczewski, P. Nowacki. 2010. „Proteus”, a new device for application of coagulants directly to sediment during its controlled resuspension. Verhandlungen des Internationalen Verein Limnologie, 30(9), 1421-1424.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).