Kościół w Asunach - ostatni projekt Fritza Heitmanna

• Autorzy: Kantorowicz Klara , Wółkowski Wojciech

Identyfikatory

DOI

10.17388.WUT.2023.0006.ARCH

Warianty tytułu

EN

The Church in Asuny: Fritz Heitmann’s Last Design

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Artykuł przedstawia dzieje gotyckiego wiejskiego kościoła parafialnego (obecnie cerkwi greckokatolickiej) w Asunach [niem. Assaunen] w dawnych Prusach. Jest to niewielka budowla wzniesiona etapami w ciągu XV wieku. Kościół aż do XX wieku zachował niemal w całości swój pierwotny gotycki wygląd. W ciągu ostatnich 120 lat przeszedł natomiast trzy gruntowne przebudowy. Najpierw remont w 1906 roku, później odbudowę po zniszczeniach I wojny światowej, a po II drugiej wojnie światowej przekształcenie na cerkiew greckokatolicką. Pierwsze dwie przebudowy wykonał jeden z najważniejszych architektów zajmujących się architekturą sakralną w Prusach Wschodnich Friedrich (Fritz) Heitmann. Ta, którą zrealizował po zniszczeniach I wojny światowej była też prawdopodobnie jego ostatnią pracą. Analiza tego projektu pozwala wychwycić elementy charakterystyczne dla końcowej fazy jego twórczości, a także dobrze ilustruje jego działalność na polu konserwacji zabytków. Odbudowa kościoła w Asunach była też elementem szerszej akcji od budowy całej prowincji po zniszczeniach I wojny światowej.

EN

The article presents the history of the rural Gothic parish church (currently a Greek Orthodox church) in Asuny [German: Assaunen], formerly Prussia. It is a small building erected in stages over the course of the 15th century. The church maintained its original Gothic look almost completely right up to the 20th century. However, it underwent significant remodeling three times over the past 120 years. First, it was subject to renovation work in 1906. Subsequently, it was rebuilt after the destruction of the First World War. Following the Second World War it was converted into a Greek Orthodox church. The first two reconstruction projects were performed by one of the most important architects engaged in religious architecture in East Prussia—Friedrich (Fritz) Heitmann. The work he undertook after the destruction of the First World War was probably his last job. Analysis of his design allows an identification of elements characteristic of the final phase of this creativity. It is also a good illustration of his work in the field of heritage protection. The rebuilding of the church in Asuny was also an element of a broader effort—the reconstruction of the entire province in the wake of the destruction of the First World War.

Słowa kluczowe

PL

Fritz Heitmann; gotyk ceglany; Prusy; architektura sakralna; odbudowa po I wojnie światowej; kościół wiejski

EN

Fritz Heitmann; masonry gothic; Prussia; church architecture; post Worlds War I reconstruction; rural church

• Wydawca: Politechnika Warszawska, Wydział Architektury
• Czasopismo: Studia do Dziejów Architektury i Urbanistyki w Polsce
• Rocznik: 2023
• Tom: nr 6
• Strony: 183--210
• Opis fizyczny: Bibliogr. 18 poz., rys.

Twórcy

autor

Kantorowicz Klara

• Wydział Architektury, Politechnika Warszawska

• https://orcid.org/0000-0002-1500-2098

autor

Wółkowski Wojciech

• Wydział Architektury, Politechnika Warszawska

• https://orcid.org/https%3A//orcid.org/0000-0003-0046-3729

Bibliografia

• [1] Błażko Maria, Cerkiew pw. Narodzenia Przenajświętszej Bogarodzicy w Białym Boże. Wzór integracji architektury i malarstwa sakralnego, Łódź 2022.
• [2] Boetticher Adolf, Die Bau- und Kunstdenkmäler der Prowinz Ostpreußen, H. II, Natangen, Königsberg 1898.
• [3] Czerni Krystyna, Nowosielski – sztuka sakralna. Podlasie, Warmia i Mazury, Lublin, Białystok 2019.
• [4] Dehio Georg, Gall Ernst, Handbuch der Deutschen Kunstdenkmäler, Deutschordensland Preußen, München – Berlin 1952.
• [5] Dethlefsen Richard, Bauernhäuser und Holzkirchen in Ostpreußen, Berlin 1911.
• [6] Dethlefsen Richard, Arthur Kickton zum 75. Geburtstag , „Ostdeutsche Monatshefte” 1936, nr 9, s. 541– 551.
• [7] Głowacz Aleksandra, Fritz Heitmann architekt warmińskich kościołów, „Warmińsko-mazurski biuletyn konserwatorski”, 2003, r. V, s. 7– 30.
• [8] Harnoch Agaton, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen, Neidenburg 1890.
• [9] Herrmann Christofer, Mittelalterliche Architektur im Preussenland: Untersuchungen zur Frage der Kunstlandschaft und -geographie, Petersberg 2007.
• [10] Hubatsch Walther, Geschichte der evangelischen Kirche Ostpreußens, Bd. II, Göttingen 1968.
• [11] Kantorowicz Klara, Wółkowski Wojciech, Kościół parafialny pw. św. Anny w Mołtajnach – dzieje budowlane, „Studia do dziejów architektury i urbanistyki w Polsce”, 2022, Tom 5, s. 45 – 61.
• [12] Korowaj Tadeusz, Dziedzictwo kulturowe powiatu kętrzyńskiego, zabytkowe obiekty sakralne, Kętrzyn 2017.
• [13] Salm Jan, Odbudowa miast wschodniopruskich po I wojnie światowej, Olsztyn 2006.
• [14] Salm Jan, Neue Kirchen im Städtebild Ostpreussens, „Biuletyn Polskiej Misji Hiostorycznej/Bulletin der Polnischen Historischen Mission”, 2017, nr 12, s. 135 –156.
• [15] Suchodolski Jacek, Inspiration with Regional Form in the Sudetes Landscape, „Architectus”, 2010, nr 2(28), s. 67– 75.
• [16] Kalicki Jerzy, Karta ewidencyjna zabytku architektury i budownictwa: Kościół parafialny rzymsko-katolicki, ob. bizantyjsko-ukraiński pw. Zaśnięcia NMP, Asuny, Olsztyn 1997, Archiwum Narodowego Instytutu Dziedzictwa.
• [17] Arszyński Marian, Karta Zielona. Kościół grecko-katolicki pw. Matki Boskiej/filia par. w Bajorach, Asuny, 15.IX.1965, Archiwum Narodowego Instytutu Dziedzictwa.
• [18] Archiwum Państwowe w Olsztynie, Zespół: Urząd Konserwatora Zabytków Sztuki i Historii Prowincji Prus Wschodnich, Assaunen, evangelische Kirche, 1905 –1917, sygn. 42/367/0/-/274.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).