Wybrane problemy związane z powstawaniem piaszczysto-żwirowych form dennych w ujściowym odcinku rzeki podgórskiej

• Autorzy: Radecki-Pawlik A.

Warianty tytułu

EN

On chosen problems with sand-gravel subaquatic dunes formation along the outlet of highland river

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

In the paper the research results of forming observations of sand-gravel dunes developing on the riverbed along the outlet reach of the highland type of river. The subject of subaquatic river forms one can find in many scientific works, however most of the existing papers cover sand dunes and ripples found in the lowland rivers. Moreover, the majority of research was conducted in laboratory flumes, since all fieldworks need very complex research, complicated logistic as well as is extremely money consuming (hiring ships, diving bell, long time echosounding etc.). Thus there is a nowadays need to present field data covering a subject of the river bed forms which still could be considered as dunes but are built up with material coarser then 2 mm (which is fine gravel) and coarser. The research reach described along the present paper is lying in the region of confluence of the Raba and the Vistula Rivers, within the outlet of the Raba River, close to Uscie Solne, just below the Polish Carpathians mountains line. The research results show such parameters as: length, height and granulometric composition of the dunes found along that reach as well as the hydrodynamics parameters such as: shear velocity, shear stresses and resistant coefficients. Having gathered in one place the field measurements results many relationships between mentioned parameters are presented. The work could be useful for river engineers, fluvial geomorphologists, geologists and ecologists working with river channels.

Słowa kluczowe

PL

forma denna; rzeka podgórska; żwir; parametry granulometryczne; parametry hydrodynamiczne

EN

bed forms; subaquatic sand-gravel dunes; highland river; gravel; granulometric parameters; hydrodynamic parameters

• Wydawca: Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
• Czasopismo: Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska
• Rocznik: 2008
• Tom: Vol. 17, No. 2
• Strony: 98--116
• Opis fizyczny: Bibliogr. 29 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Radecki-Pawlik A.

• Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Katedra Inżynierii Wodnej al. Mickiewicza 24/28, 30-059 Kraków

Bibliografia

• ALLEN J. 1968: Current ripples: their relation to patterns of water and sediment motion. North Holland Publ., Amsterdam.
• ASHLEY G. 1990: Classifi cation of large-scale subaqueous bedforms: a new look at the old problem. J. Sedim. Petrol. 60: 160-172.
• BERGERON N.E., ABRAHAMS A.D. 1992: Estimating shear velocity and roughness length from velocity profi les. Water Resources Research 28, 8: 2155-2158.
• BEST J. 1996: The fl uid dynamics of small-scale alluvial bedforms. In: Advances in Fluvial Dynamics and Stratigraphy. Eds. P.A. Carling, M.D. Dawson, Chichester, U.K., Wiley: 67-125.
• CARLING P.A. 1999: Subaqueous gravel dunes. Journal of Sedimentary Research 69: 534-545.
• CARLING P., READER N. 1982: Structure, composition and bulk properties of upland stream gravels. Earth Surface Processes and Landforms 7, 4: 349-365.
• CARLING P.A., GÖLZ E., GLAISTER M., RADECKI-PAWLIK A., ROSENZWEIG S. 1993: Study and numerical modelling of subaquatic dunes in the River Rhine near Niderwalluf. BFG, Koblenz Institute of Freshwater Ecology, Ambleside, UK, Koblenz, Niemcy, BIG-no-0774.
• CARLING P.A., GÖLZ E., ORR H.G., RADECKI- -PAWLIK A. 2000: The morphodynamics of fluvial sand dunes in the River Rhine near Mainz, Germany. I. Sedimentology and morphology. Sedimentology 47: 227-252.
• CARLING P.A., RADECKI-PAWLIK A., WILLIAMS J.J., RUMBLE B., MESHKOVA L., BELL P., BREAKSPEAR R. 2005: The morphodynamics and internal structure of intertidal fine-gravel dunes. 8th International Conference on Fluvial Sedimentology, August 7-12, Delft University of Technology, Netherlands.
• CARLING P.A., RADECKI-PAWLIK A., WILLIAMS J.J., RUMBLE B., MESHKOVA L., BELL P., BREAKSPEAR R. 2006: The morphodynamics and internal structure of intertidal fine-gravel dunes: Hill Flats, Severn Estuary, Sedimentary Geology 183: 159-179.
• DĄBKOWSKI Sz.L., SKIBIŃSKI J., ŻBIKOWSKI A. 1982: Hydrauliczne podstawy projektów wodno-melioracyjnych. PWRiL, Warszawa.
• DINEHART R.L. 1989: Dune migration in a steep, coarse bedded stream. Water Resources Research 25: 911-923.
• FLEMMING B.W. 1988: Zur Klassifi kation subaquatischer, strömungstransversaler Transportkörper. Boch. Geol. U. Geotechn. Arb. 29.
• GŁADKI H. 1976: Opory i prędkość przepływu w korytach rzek górskich na przykładzie karpackich dopływów Wisły. Rozpr. hab. Zesz. Nauk. AR w Krakowie 118.
• GORDON D.N., MCMAHON T.A., FINLAYSON B.L. 1992: Stream Hydrology - an Introduction for Ecologysts. Wiley and Sons, London.
• KLEINHAUS M. 2002: Sorting out sand and gravel: sediment transport and deposition in sand-gravel bed rivers. Proefschrift Universiteit Utrecht, PhD Thesis.
• KRZANOWSKI S. 1972: Przestrzenna zmienność odpływu średniego (spływu jednostkowego) na obszarze Karpat polskich. Praca doktorska, maszynopis.
• KSIĄŻEK L., FLOREK J., ŚWIDERSKA A., RADECKI-PAWLIK A. 2007: Zmiany morfologiczne oraz granulometryczne w rejonie ujściowego odcinka rzeki Raby. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich. Komis. Tech. Inf. Wsi PAN Oddz. w Krakowie 1: 42-52.
• MICHALIK A., BARTNIK W., KRÓL L., NIZIOŁEK A., RADECKI-PAWLIK A. 1996: Badania składu granulometrycznego rumowiska w rzekach górskich metodą zamrażania próby in situ. Zesz. Nauk. AR w Krakowie 306: 79-92.
• RADECKI-PAWLIK A. 2002a. Określenie wartości współczynnika szorstkości koryta potoku górskiego na podstawie pomiarów terenowych. Zesz. Nauk. AR Kraków 23: 251-261.
• RADECKI-PAWLIK A. 2002b: Wybrane zagadnienie kształtowania się form korytowych potoku górskiego i form dennych rzeki nizinnej. Zesz. Nauk. AR w Krakowie, Rozprawy 281.
• RADECKI-PAWLIK A., CARLING P.A., SŁOWIK-OPOKA E., BREAKSPEARE R. 2005: Badania terenowe form żwirowo-piaszczystych w rzece o charakterze podgórskim. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wieskich, Komis. Tech. Inf. Wsi, PAN Oddz. w Krakowie 4: 119-133.
• RADECKI-PAWLIK A., CARLING P., SŁOWIK-OPOKA E., KSIĄŻEK L., BREAKSPEARE R. 2006: Field investigations of sand-gravel bed forms within the Raba River, Poland. River Flow Monograph edited by Rui. M.L. Ferreira, Elsa C.T.L. Alves, Jao G.A.B. Leal abd Antonio H. Cardoso, Engineering, Water and Earth Science, AABALKEMA Taylor&Francis group, Rotterdam.
• SIMONS D.B., RICHARDSON E.V. 1966: Resistance to flow in alluvial channels. U.S. Geol. Surv. Profess. Papers 422-J.
• SŁOWIK-OPOKA E. 2006: Warunki hydrauliczne kształtujące dno rzeki o podłożu żwirowo-piaszczystym. Praca doktorska. KIW, WIŚiG, AR Kraków.
• SŁOWIK-OPOKA E., RADECKI-PAWLIK A. 2006: Wybrane parametry hydrauliczne w obrębie wydm żwirowych językokształtnych. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich 4/2: 159-172.
• SOBOTA J. 1994: Hydraulika. T. I i II. AR we Wrocławiu, Wrocław.
• WILLIAMS J., CARLING P., BELL P. 2007: Dynamics of Intertidal gravel dunes II. Journal of Coastal Research, Special Issue 50: 673-677.
• YALIN M. 1964: Geometrical properties of sand waves. Proc. Am. Soc. Civ. Eng., Raport 90.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).