Osuwiska Masywu Ślęży (Przedgórze Sudeckie)

Chaszczewicz, Adam Karol

doi:10.7306/2022.25

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Osuwiska Masywu Ślęży (Przedgórze Sudeckie)

Autorzy

Chaszczewicz Adam Karol

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Chaszczewicz_A_Osuwiska_PG_Vol. 70_nr 9_2022.pdf

Pobierz

Identyfikatory

DOI

10.7306/2022.25

Warianty tytułu

Landslides on the Ślęża Massif (Sudetic Foreland)

Języki publikacji

Abstrakty

Ślęża Massif is an isolated group of hills, surrounded by plains, located on the Sudetic Foreland with the main tops of Ślęża and Radunia. This mesoregion covers an area composed of two structural units: Sudetic Ophiolite and Strzegom-Sobótka Granite Pluton. The present relief of the Ślęża Massif was formed mainly during the Pleistocene glaciations. This article presents the results of landslide observations made in selected locations on the Ślęża Massif. Scientific works were carried out on the south-western, southern and eastern slopes of Ślęża (composed of gabbros), as well as on the northern slopes of Radunia (serpentinites). This area is the place of occurrence of specific morphological forms with research history abundant in various concepts (among others: moraines of the Scandinavian ice sheet, congelifluction tongues, debris flows, fossil rockglaciers and landslides). Author's research, basedon field works and digital terrain model analysis, revealsthat15 inactive landslides exist at these locations. The forms are characterized by various morphometric parameters and different types of colluvial mass movements. Probably, they emerged as a result of late Pleistocene and early Holocene climate changes. Author's conclusions partially confirm some observations and interpretations stated by Horwath in 1981 and by Traczyk and Kasprzak in 2014. Due to plenty of landslide evidence, the views about relict rock glaciers and other conceptions should be defined as incorrect. The forms require further detailed studies.

Słowa kluczowe

ruchy masowe osuwiska Przedgórze Sudeckie

mass movements landslides Sudetic Foreland

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Przegląd Geologiczny

Rocznik

2022

Tom

Vol. 70, nr 9

Strony

713--721

Opis fizyczny

Bibliogr. 45 poz., fot., tab., rys.

Twórcy

autor

Chaszczewicz Adam Karol

adam.chaszczewicz@pgi.gov.pl

Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Centrum Geozagrożeń, ul. Rakowiecka 4, 00–975 Warszawa

https://orcid.org/0000-0002-3036-4185

Bibliografia

1. BADURAJ., PRZYBYLSKI B. 1998 -Zasięgi lądolodów plejstoceńskich i deglacjacja obszaru między Sudetami a Wałem Śląskim. Biul. Państw. Inst. Geol.,385: 9-27.
2. BARANIECKI L. 1951 – Gołoborza Ostrzycy i Sobótki. Czas. Geograf., 20-21: 439-440.
3. BARSCH D. 1996 - Rockglaciers. Indicators for the Present and Former Geoecology in High Mountain Environments. Springer-Verlag, Berlin, Heidelberg.
4. BOBERL. 1984-RejonyosuwiskowewpolskichKarpatachfliszowych i ich związek z budową geologiczną regionu. Biul. Inst. Geol., 340: 115-162.
5. BOROWICZ D., ŻURAWEK R. 2003 - Topography of a composite relict rock glacier, Ślęża Massif, SW Poland. Geogr. Ann., 85 A(1): 31-41.
6. BRUNDSEN D. 1985 - Ruchy Masowe. [W:] Clifford E., Thornes J. (red.), Geomorfologia Dynamiczna. PWN, Warszawa: 158-218.
7. BUCZEK H. 1952 - Spękania skalne masywu Sobótki. Ann. Soc. Geol. Polon.,22 (2): 123-176.
8. CYMERMANN Z. 2017 - Skorupa oceaniczna i ofiolity w Sudetach Środkowych w świetle rozważań tektonicznych. Prz. Geol.,65(12): 1540-1547.
9. DIKAU R., BRUNSDEN D., SCHROTT L., IBSEN M.-L. (red.) 1996 - Landslide Recognition. Identification, Movement and Causes. Wiley & Sons, Chichester.
10. DZIEDUSZYŃSKA D., PETERA-ZAGANIACZ J., ROMAN M. 2020 - Vistulian periglacial and glacial environments in central Poland: an overview. Geol. Quart., 64 (1): 54-73.
11. FINCKH L. 1928 - Geologische Karte von Preußen und benachbarten deutschen Landern, 1:25000. Blatt Zobten. Preußische Geologische Landesanstalt, Berlin.
12. GRABOWSKI D., MARCINIEC P., MROZEK T., NEŚCIERUK P., RĄCZKOWSKI W., WÓJCIK A., ZIMNAL Z. 2008 - Instrukcja opracowania mapy osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi w skali 1:10 000. Państw. Inst. Geol.
13. HAEBERLI W. 1985 - Creep of mountain permafrost: internal structure and flow of alpine rock glaciers. Eidgenossischen Technischen Hochschule, Zurich, Mitteilungen der Versuchsanstalt für Wasserbau, Hydrologie und Glaziologie, 77.
14. HORWATH B.J. 1981 - Jęzory gruzowe Ślęży na Dolnym Śląsku. Czas. Geograf., 52 (4): 447-453.
15. JONES D.B., HARRISON S., ANDERSON K., WHALLEYW.B. 2019 - Rock glaciers and mountain hydrology: A review. Earth-Science Rev., 193: 66-90.
16. KONDRACKI J. 2002 - Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa.
17. KOWALSKI A., WOJEWODA J. 2017 - Nowo rozpoznane formy osuwiskowe w dolinie Kaczawy na Pogórzu Kaczawskim (Sudety Zachodnie). Landform Analysis, 34: 15-27.
18. KRYZAR.,PINC. 2010 - The Central-Sudetic ophiolites (SW Poland): Petrogenetic issues, geochronology and palaeotectonic implications. Gondwana Res., 17 (2): 292-305.
19. MARCINKIEWICZ A. 1960 - Atlas form i typów rzeźby terenu Polski. Zarząd Topograficzny Sztabu Generalnego, Warszawa.
20. MARGIELEWSKI W. 2001 - O strukturalnych uwarunkowaniach rozwoju głębokich osuwisk - implikacje dla Karpat fliszowych. Prz. Geol., 49 (6): 515-524.
21. MARKS L. 2016a – Zmiany klimatu w holocenie. Prz.Geol.,64(1):59-65. MARKS L., DZIERŻEK J., JANISZEWSKI R., KACZOROWSKI J., LINDNER L., MAJECKA A., MAKOS M, SZYMANEK M., TOŁOCZKO-PASEK A., WORONKO B. 2016b - Quaternary stratigraphy and palaeogeography of Poland. Acta Geol. Polon., 66 (3): 403-427.
22. MARTIN H.E., WHALLEY W.B. 1987 - Rockglaciers:part1:rockglacier morphology: classification and distribution. Progress in Physical Geogr.,11 (2): 260-282.
23. MIGON P., KASPRZAK M., LATOCHA A., PAWLIK Ł. 2021 - Współczesna ewolucja rzeźby Sudetów i ich Przedgórza [W:] Kostrzewski A., Krzemień K., Migoń P., Starkel L., Winowski M., Zwoliński Z. (red.), Współczesne przemiany rzeźby Polski. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: 225-291.
24. OSTAFICZUK S. 2019 - Atlas i klucz interpretacyjny numerycznych obrazów rzeźby terenu Polski dla potrzeb geologii stosowanej i badań podstawowych. Wyd. IGSMiE PAN, Kraków.
25. PULINOWAM.Z. 1972 - Procesy osuwiskowe w środowisku sztucznym i naturalnym. Dokumentacja Geograficzna. Inst. Geogr. PAN, Warszawa. SCHOTT C. 1931 - Die Blockmeere in den deutschen Mittelgebirgen. Forschungen zur Deutschen Landes- und Volkskunde, 29: 1-78.
26. SIKORA R., WOJCIECHOWSKI T. 2019 - Osuwiska w Sudetach. Prz. Geol., 67 (5): 360-368.
27. SZCZEPANKIEWICZ S. 1958 - Peryglacjalny rozwój stoków Masywu Ślęży. Biul. Perygl., 6: 81-92.
28. SZCZEPANKIEWICZ S. 1989 - Ziemie południowo-zachodniej Polski - morfogeneza i dzieje czwartorzędowe. Stud. Geogr., 47: 87-92.
29. SZTROMWASSER E., MYDŁOWSKI A. 2015a - Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1: 50 000, ark. Sobótka (799). Państw. Inst. Geol.
30. SZTROMWASSER E., MYDŁOWSKI A. 2015b - Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1: 50 000, ark. Sobótka (799). Państw. Inst. Geol.
31. TRACZYK A., KASPRZAK M. 2014 - Plejstoceńska rzeźba stoków masywu Ślęży (Przedgórze Sudeckie) - reinterpretacja na podstawie danych LiDAR oraz pomiarów elektrooporowych (ERT) [W:] Molewski P., Jaśkiewicz W. (red.), Krajobrazy młodoglacjalne ich morfogeneza, teraźniejszość, przyszłość, X Zjazd Geomorfologów Polskich, Toruń 16-19 września 2014 r., Streszczenia. Wydz. Nauk. o Ziemi, Uniw. Mikołaja KopernikawToruniu,Stow.GeomorfologówPolskich,Toruń:111-112.
32. TRACZYK A., MIGON P. 2000 - Cold-climate landform patterns inthe Sudetes. Effects of lithology, relief and glacial history. Acta Univer. Carol., Geogr., XXXV, Supplementum: 185-210.
33. TRENKLER D. 2016a - Cmentarzysko kurhanowe w Będkowicach, https://zabytek.pl/pl/obiekty/zabytek?inspire_id=PL.1.9.ZIPOZ.NID_A-02_AR.25546&rejestr=rejestr-zabytkow
34. TRENKLER D. 2016b - Grodzisko w Będkowicach, https://zabytek.pl/pl/obiekty/zabytek?inspire_id=PL.1.9.ZIPOZ.NID_A_02_AR.25509&rejestr=rejestr-zabytkow
35. VARNES D.J. 1978 – Slope Movement Types and Processes. [W:] SchusterR.L.,Krizek R.J. (red.), Landslides, Analysis and Control. Transportation Res. Board. Sp. Report No. 176, National Academy of Sciences, Washington D.C: 11-33.
36. WHALLEY W.B., MATSUOKA N., SIK A., KERETSZTURI Á., HAR- GITAI H. 2014 - Rock Glacier and Debris-Covered Glacier. [W:] Hargitai H., Keretszturi Á. (red.). Encyclopedia of Planetary Landforms. Springer,NewYork,NY,https://doi.org/10.1007/978-1-4614-3134-3_320
37. WORONKO B., ŻURAWEK R. 2002 - Allochtoniczność pokryw pyłowych na stokach Ślęży (Przedgórze Sudeckie) w świetle analizy ich składu chemicznego w skaningowym mikroskopie elektronowym (SEM). Prz. Geol., 50 (6): 535-540.
38. WÓJCIK A. 1997 - Osuwiska w dorzeczu Koszarawy - strukturalne i geomorfologiczne ich uwarunkowania (Karpaty Zachodnie, Beskid Żywiecki). Biul. Państw. Inst. Geol., 376: 5-42.
39. WÓJCIK A., WĘŻYK P., WOJCIECHOWSKI T., PERSKI Z., MACZUGA S. 2013 - Geologiczna i geomorfologiczna interpretacja danych z lotniczego skaningu laserowego (ALS) rejonu Kasprowego Wierchu (Tatry). Prz. Geol., 61 (4): 234-242.
40. ŻURAWEK R. 1999 - Reliktowe lodowce skalne - nowa interpretacja form akumulacji na wschodnich i południowych stokach Ślęży. Prz. Geogr., 61 (1-2): 77-94.
41. ŻURAWEK R. 2001 - Problem wieku reliktowych lodowców skalnych w Masywie Ślęży w świetle datowań 14C i OSL oraz obserwacji geomorfologicznych. Prz. Geol., 49 (10/1): 880-884.
42. ŻURAWEK R. 2002a - Internal Structure of a Relict Rock Glacier, Ślęża Massif, Southwest Poland, Permafrost Periglac. Process., 13: 29-42.
43. ŻURAWEK R. 2002b - Orientacja powierzchni zniszczenia jako zapis reologii wieloletniej zmarzliny na przykładzie osadów reliktowego lodowca skalnego w Masywie Ślęży (Przedgórze Sudeckie). Prz. Geol., 50 (5): 451-453.
44. ŻURAWEK R. 2002c - Geneza głównych rysów rzeźby Masywu Ślęży. Prz. Geogr., 74(1): 41-60.
45. ŻURAWEK R., ŻYSZKOWSKI E., GÓRECKI A. 2005 - Topographic Control of Periglacial Slope Covers, Ślęża Massif, Southwest Poland: A Statistical Approach. Permafrost and Periglac. Process., 16: 241-248.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2024)

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-b4b8e105-fe0d-4d79-b328-ceacd2c47dba