Wpływ czynników antropogenicznych na równowagę koryt dopływów górnej Wisły

• Autorzy: Łapuszek M.

Warianty tytułu

EN

The impact of anthropogenic factors on the riverbed balance of the upper Vistula tributaries

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule zaprezentowano wyniki obliczeń zmian położenia dna koryt rzek na wybranych dopływach górnej Wisły. Badaniami objęto dwa profile wodowskazowe na rzece Dunajec i dwa na rzece San oraz jeden na rzece Nida. Analiza przebiegu zmienności położenia dna rzek została przeprowadzona z założeniem, że zaobserwowana tendencja układania się stanów niskich rocznych jest obrazem położenia dna koryta cieku w tych latach. Wieloletnie ciągi stanów niskich rocznych w badanych profilach wodowskazowych podzielono na przedziały czasowe, w których określono funkcję opisującą położenie dna cieku w danym roku. Wyniki obliczeń zweryfikowano na podstawie analiz zmian położenia dna cieku w pomierzonych przekrojach poprzecznych. Celem artykułu jest wykazanie skutków regulacji technicznej, którą przeprowadzono na wymienionych wyżej rzekach w XX w. W wyniku wykonania przekopów, prostowania, zwężania i schematyzacji koryta doszło do zmiany naturalnych warunków równowagi dna. Następstwem tego jest intensywna erozja wgłębna. Dodatkowym czynnikiem zwiększającym proces erozji dennej jest długotrwały pobór rumowiska rzecznego. Z obserwacji i obliczeń wynika też, że przeobrażenia występujące na obszarze zlewni często pociągają za sobą pojawienie się zmian na odcinkach rzek poniżej i powyżej tych działań.

EN

The paper presents calculated changes in the riverbed course of selected tributaries of the Upper Vistula River. The studies were carried out in two gauging stations of the Dunajec River, two gauging stations of the San River, and one gauging station of the Nida River. The aim of the paper was to prezent negative results of technical river works carried out in the 1950s in analysed tributaries of the Vistula River. The results of analysis showed that technical river training which consisted in narrowing the cross-sections, cutting off meanders and straightening river channel resulted in changes in the natural riverbed equilibrium. The high intensity of riverbed erosion appeared just after the works and in most of cases studied in this paper, but the process of the riverbed deepening has prolonged till now. The method of estimation the intensity of riverbed erosion in time is also presented in the paper.

Słowa kluczowe

PL

erozja denna; regulacja techniczna

EN

riverbed erosion; technical river training

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2013
• Tom: T. 13, z. 1
• Strony: 75--88
• Opis fizyczny: Bibliogr. 8 poz., wykr.

Twórcy

autor

Łapuszek M.

• Politechnika Krakowska, Instytut Inżynierii i Gospodarki Wodnej, ul. Warszawska 24, 31-155 Kraków; tel.: [phone]

Bibliografia

• DYNOWSKA I., MACIEJEWSKI M. (red.) 1991. Dorzecze Górnej Wisły. Warszawa–Kraków. PWN. ISBN 83-01-10317-5 ss. 341.
• IMGW – dane archiwalne dotyczące danych z badanych wodowskazów-Kraków.
• RZGW 1985. Informacja nt. realizacji przedsięwzięcia melioracyjnego: Nida – Pińczów – Motkowice IVA – VII – na terenie gmin Imielno, Kije i Pińczów. Maszynopis. Kraków ss. 56.
• ŁAPUSZEK M. 2011. Zmiany erozyjne dna koryta Sanu z uwzględnieniem czynników antropogenicznych. Gospodarka Wodna. Nr 1 s. 22–26.
• ŁAPUSZEK M., RATOMSKI J. 2006. Metodyka określania i charakterystyka przebiegu oraz prognoza erozji dennej rzek górskich dorzecza górnej Wisły. Monografia. Nr 332. Seria Ochrona Środowiska. Kraków. P. Krak. ISSN 0860-097X ss. 122.
• OSUCH B. 1968. Problemy wynikające z nadmiernej eksploatacji kruszywa rzecznego na przykładzie rzeki Wisłoki. Zeszyty Naukowe AGH w Krakowie. Nr 219. Z. specj. 15 s. 283–299.
• PUNZET J. 1994. Podsumowanie wykonanych badań nad zmiennością koryt rzek karpackich w XX wieku. Gospodarka Wodna. Nr 4 s. 16–21.
• Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne. Dz. U. 2001. Nr 115 poz. 1229 z późn. zm.