The functional analysis of the 15th century fortification of the Grodno Castle

• Autorzy: Biel Radosław

Identyfikatory

DOI

10.37190/arc210403

Warianty tytułu

PL

Analiza funkcjonalna XV-wiecznego parkanu na zamku Grodno

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The aim of the article is to discuss the potential purpose, and then a functional analysis of the structure, the stone relics of which were discovered during the archaeological research conducted in 2018 and 2019, on the zwinger of the Grodno Castle, located in Zagórze Śląskie. The chronology of the structure, based on the analysis of the accompanying artefacts, was established in the first half of the 15^th century, linking its destruction with the Hussite wars that were going on at that time. The analysis of the iconographic material and the results of research carried out on similar sites in Silesia, the Czech Republic and Moravia allowed for a hypothesis that the structure in question was a relic of a so called parkan – the oldest, previously unknown line of additional fortifications. Such wooden or stone-and-wooden objects would be the first response to the firearms spreading at that time. The theoretical model of the effectiveness of this type of fortification is considered, taking into account a number of basic factors, such as the terrain, the possibilities of armaments at that time, and the location of attackers and defenders. Various scenarios are discussed, taking into consideration the results of practical and theoretical experiments related to the use of early modern firearms and artillery published in the literature on the subject. The results of the conducted analyses seem to confirm both the proposed function of the structure and a number of benefits of its construction.

PL

Celem artykułu jest omówienie potencjalnego przeznaczenia, a następnie analiza funkcjonalna konstrukcji, której kamienne relikty odkryto w trakcie badań archeologicznych prowadzonych w 2018 i 2019 r. na międzymurzu zamku Grodno, położonym w Zagórzu Śląskim. Chronologię konstrukcji, w oparciu o analizę towarzyszącego mu zabytkowego materiału ruchomego, ustalono na 1. połowę XV w., wiążąc jej zniszczenie z trwającymi wówczas wojnami husyckimi. Analiza materiału ikonograficznego i wyników badań prowadzonych na analogicznych obiektach na Śląsku, w Czechach i na Morawach pozwoliła na wysunięcie hipotezy, wedle której omawiana konstrukcja stanowiła relikt parkanu – najstarszej, nieznanej dotąd linii dodatkowych umocnień. Tego typu drewniane lub kamienno-drewniane obiekty miałyby stanowić pierwszą odpowiedź na rozpowszechniającą się wówczas broń palną. Rozpatrywany jest teoretyczny model skuteczności tego typu umocnień, biorący pod uwagę wiele podstawowych czynników, takich jak ukształtowanie terenu, możliwości ówczesnego uzbrojenia oraz lokalizacja stanowisk atakujących i obrońców. W dyskusji omawiane są różne scenariusze, uwzględniające publikowane w literaturze przedmiotu wyniki eksperymentów praktycznych i teoretycznych związanych z wykorzystaniem wczesnonowożytnej broni palnej i artylerii. Wyniki przeprowadzonych analiz wydają się potwierdzać zarówno proponowaną funkcję konstrukcji, jak i szereg korzyści płynących z jej budowy.

Słowa kluczowe

EN

Middle Ages; castellology; Hussite wars; Silesia; Grodno Castle

PL

średniowiecze; kastellologia; wojny husyckie; Śląsk; zamek Grodno

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2021
• Tom: Nr 4 (68)
• Strony: 29--37
• Opis fizyczny: Bibliogr. 35 poz., il., tab.

Twórcy

autor

Biel Radosław

• Institute of Environmental Biology, Wrocław University of Environmental and Life Sciences

• https://orcid.org/0000-0002-1505-1279

Bibliografia

• [1] Konczewski P., Biel R., Sprawozdanie z poszukiwań i badań archeologicznych na Zamku Grodno w Zagórzu Śląskim, gmina Walim, Wrocław 2017 [manuscript in: Archiwum Delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków, Wałbrzych].
• [2] Konczewski P., Biel R., Sprawozdanie z badań archeologicznych na międzymurzu Zamku Grodno w Zagórzu Śląskim, Wrocław 2018 [manuscript in: Archiwum Delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków, Wałbrzych].
• [3] Konczewski P., Biel R., Sprawozdanie z badań archeologicznych na Zamku Grodno w Zagórzu Śląskim, Wrocław 2019 [manuscript in: Archiwum Delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków, Wałbrzych].
• [4] Niezabitowska E.D., Metody i techniki badawcze w architekturze, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2014.
• [5] Weber R., Schlesische Schlösser, Bd. 2, Meisenbach Riffarth & Co., Dresden–Breslau 1910.
• [6] Menclová D., České hrady, 2. díl, Odeon, Praha 1972.
• [7] Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Libri, Praha 2009.
• [8] Bogdanowski J., Sztuka obronna, Zarząd Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych w Krakowie, Kraków 1993.
• [9] Sýkora M., Veselý H., Povrchové archeologické průzkumy vybraných českých hradů z doby husitských válek, Hrady Českého středohoří, Ústav archeologické památkové péče severozápadních Čech, Třebenice–Most 2014.
• [10] Jaworski K., Wały kamienno­drewniano­ziemne jako element fortyfikacji późnośredniowiecznych zamków sudeckich, [in:] K. Wachowski (red.), Kultura średniowiecznego Śląska i Czech, Uniwersytet Wrocławski, Centrum Badań Śląskoznawczych i Bohemistycznych, Wrocław 1996, 85–92.
• [11] Guerquin B., Zamki w Polsce, Arkady, Warszawa 1984.
• [12] Kalich a Panna. Hrady Jana Žižky, I. Lehký, M. Sýkora (edd.), ÚAPPSZČ, Most 2016.
• [13] Boguszewicz A., Corona Silesiae. Zamki Piastów fürstenberskich na południowym pograniczu księstwa jaworskiego, świdnickiego i ziębickiego do połowy XIV wieku, Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2010.
• [14] Legut-Pintal M., Rajski P., Podobne czy niepodobne – uwagi na marginesie analizy formalnej obiektów obronnych na podstawie numerycznych modeli terenu. Przykład grodów i zamków z umocnieniami drewniano­ziemnymi na Śląsku, Polska, "Architectus" 2019, nr 1(57), 21–38, doi: 10.5277/arc190102.
• [15] Durdík T., Hrady přechodného typu v Čechách, Agentura Pankrác, Praha 2007.
• [16] Doležalová K., Vyhodnocení archeologických nálezů z areálu obléhacího stanoviště v trati Ohrada u hradu Lichnice Magisterská diplomová práce, Masarykova Univerzita, Brno 2012.
• [17] Sedláček A., Hrady, zámky a tvrze království Českého, Díl 12: Čáslavsko, Argo, Praha 1900.
• [18] Pyšná sídla mocných. Hrady a tvrze na Mostecku, I. Lehký, M. Sýkora (edd.), ÚAPPSZČ, Most 2014.
• [19] Sýkora M., Hrady doby husitské, Diploma thesis at the Faculty of Philosophy of Charles University, Most 2013.
• [20] Chorowska M., Dudziak T., Jaworski K., Kwaśniewski A., Zamki i dwory obronne w Sudetach, t. 2: Księstwo jaworskie, Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2009.
• [21] Guerquin B., Zamki śląskie, Wydawnictwo Budownictwo i Architektura, Warszawa 1957.
• [22] Mönch P., Codex Palatinus germanicus, Heidelberg 1496, Universitätsbibliothek Heidelberg, https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/cpg16 [accessed: 15.11.2021].
• [23] Vlček P., Ilustrovaná encyklopedie českých zámků, Libri, Praha 2001.
• [24] Krenn P., Kalaus P., Hall B.S., Material Culture and Military History: Test-Firing Early Modern Small Arms, "Material Culture Review" 1995, No. 42(1), 21–38.
• [25] Ziółkowski K., Husyckie wojska polne. Kształt i organizacja armii, PhD thesis, UAM, Poznań, 2015.
• [26] Durdík J., Husitské vojenství, Naše vojsko, Praha 1954.
• [27] Teplý J., Obležení hradu Lichnice 1428–1429. Dnešní stav stop po obléhacím okruhu, [in:] M. Drda, Z. Vybíral (edd.) Jan Žižka z Trocnova a husitské vojenství v evropských dějinách: VI mezinárodní husitologické sympozium, Tábor 12–14 října 2004, Husitské muzeum v Táboř, Tábor 2007, 463–489.
• [28] Górski K., Historya artyleryi polskiej, Wende E. i Spółka, Warszawa 1902.
• [29] Andrade T., The Gunpowder Age: China, Military Innovation, and the Rise of the West in World History, Princeton University Press, Columbia 2016.
• [30] Idzik J., Ołowiany grad: zarys historii rozwoju artylerii do czasów przednapoleońskich, "Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia de Securitate" 2018, Folia 257, nr 8, 35–53, doi: 10.24917/20820917.8.3.
• [31] Chlebowicz P., Ręczna broń palna w średniowieczu. Badania eksperymentalne, Certus, Toruń 2013.
• [32] Lewtas I., McAlister R., Wallis A., Woodley C., Cullis I., The ballistic performance of the bombard Mons Meg, "Defence Technology" 2016, Vol. 12, Iss. 2, 59–68, doi: 10.1016/j.dt.2015.12.001.
• [33] Jurga R., Machiny wojenne, Donjon/Pelta, Warszawa 1995.
• [34] Górski K., Historya piechoty polskiej, Księgarnia Spółka Wydawnicza Polska, Kraków 1893.
• [35] Grabarczyk T., Ręczna broń palna w świetle rejestrów popisowych piechoty zaciężnej z lat 1471–1500, "Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica" 1999, Vol. 64, 27–48.