Mineralogia drobnoziarnistych utworów z krateru meteorytu Morasko

Duczmal-Czernikiewicz, A.; Muszyński, A

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Mineralogia drobnoziarnistych utworów z krateru meteorytu Morasko

Autorzy

Duczmal-Czernikiewicz A. , Muszyński A

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

Mineralogy of fine-grained sediments from the Morasko meteorite crater

Języki publikacji

Abstrakty

Przedstawiono wstępne wyniki badań mineralogicznych utworów w rejonie rezerwatu przyrody Meteoryt Morasko znajdującego się w północnej części Poznania. Ponad 5000 lat temu spadł tu meteoryt, a ślad tego zdarzenia zaznacza się w morfologii w postaci kilku zagłębień oraz otaczających je wałów. Rejon rezerwatu jest zbudowany z glin polodowcowych i podścielających je iłów formacji poznańskiej. Prace wykonano w celu rozpoznania składu mineralnego utworów, ustalenia potencjalnych mineralogicznych skutków uderzenia meteorytu oraz określenia, jak wpłynęło ono na miękkie, młode osady. Metodami mikroskopowymi i rentgenowskimi oznaczono podstawowe składniki glin i iłów, zbadano frakcje ziarnowe glin oraz wyróżniono ich składniki pierwotne i wtórne. Do składników pierwotnych należą: kwarc, skalenie, pirokseny, minerały ilaste (illit, kaolinit), a także otoczaki skał magmowych. Procesy wietrzenia doprowadziły do powstania składników wtórnych: współczesnych gleb (humus, fragmenty korzeni) oraz glinokrzemianów z grupy wermikulitu. Materiał wtórny stanowią także klasty ilastych skał starszego podłoża, zawierających składniki typowe dla formacji poznańskiej (illit, kaolinit, smektyt i minerał mieszanopakietowy smektyt/ illit, bardzo drobnoziarnisty kwarc oraz prawdopodobnie skalenie). Na podstawie wyników dotychczasowych obserwacji i badań stwierdzono, że obecność klastów ilastych w glinach może być związana z upadkiem meteorytu.

The present paper shows preliminary results of mineralogical studies of sediments in the Morasko Meteorite Nature Reserve located in the northern part of Poznań. The meteorite fell there over 5000 years ago, that left signs in the present morphology of the region in form of several craters and elevations that surround them. These forms are underlain by glacial tills and clay – silt sediments, known as the Poznań Formation. The aim of the research was to identify of the mineralogical composition of sediments, determine potential mineralogical effects of the meteorite fall, verify the impact of the meteorite fall on soft young sediments. The studies were conducted with the use of microscopic and X-ray diffraction equipment. Primary and secondary components were identified in grain fractions. Quartz, feldspar, pyroxene, clay minerals (illite, kaolinite), and pebbles of igneous rocks are the primary components of the sediment. Weathering processes resulted in the development of modern soil profiles (humus, root fragments) and aluminum silicates of vermiculite-type minerals. The secondary components are clay clasts of older rocks in younger ones, which contain components typical of the Poznań Formation (illite, kaolinite, smectite or mixed-layered smectite/ illite, very fine-grained quartz and likely feldspars). The presence of clay intercalations in tills can be associated with the meteorite fall.

Słowa kluczowe

mineralogia utwory drobnoziarniste minerały ilaste krater Morasko

mineralogy fine-grained deposits clay minerals crater Morasko

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

Rocznik

2015

Tom

nr 464

Strony

17--23

Opis fizyczny

Bibliogr. 26 poz., wykr., mapy.

Twórcy

autor

Duczmal-Czernikiewicz A.

duczer@amu.edu.pl

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Geologii, ul. Maków Polnych 16, 60-606 Poznań

autor

Muszyński A

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Geologii, ul. Maków Polnych 16, 60-606 Poznań

Bibliografia

1. BAIN D.C., MELLOR A., WILSON M.J., 1990 — Nature and origin of an aluminous vermiculitic weathering product in acid soils from upland catchments in Scotland. Clay Min., 25: 467–475.
2. BASSETT W.A., 1959 — The origin of the vermiculite deposit at Libby, Montana. Am. Mineral., 44, 3/4: 282–299.
3. DUCZMAL-CZERNIKIEWICZ A., 2010 — Geochemistry and mineralogy of the Poznań Formation (Polish Lowland). Wyd. Nauk. UAM, Ser. Geologia, 21, Poznań.
4. DUCZMAL-CZERNIKIEWICZ A., 2013 — Evidences of soils and palaeosols in the Poznań Formation (Neogene, Polish Lowland). Geol. Quart., 57, 2: 189–204.
5. DYJOR S., BOGDA A., CHODAK T., 1968 — Wstępne badania składu mineralnego iłów poznańskich. Roczn. Pol. Tow. Geol., 38, 4: 491–510.
6. FAZIO A., FOLCO L., D’ORAZZIO M., FREZZOTTI M.L., CORDIER C., 2014 — Shock metamorphism and impact melting in small craters on Earth. Evidence from Kamil crater Egypt. Meteorit. Planet. Sci., 49, 12: 2175–2200.
7. FRENCH B.M., KOEBERL C., 2010 — The convicting identification of terrestrial meteorite impact structures: what works, what doesn’t, and why. Earth Sci. Rev., 98: 123–170. http://wiki.meteoritica.pl/index.php5/Kratery_Morasko
8. HURNIK H., 1976 — Meteorite Morasko and the region of its fall. Materials of the seminar of Astronomical Observatory of Adam Mickiewicz University (May 16–18, 1974). Wyd. Nauk. UAM, Ser. Astronomia, 2: 3–6.
9. JACKSON M.L., 1975 — Soil chemical analysis: advanced course. Publ. by the author, Madison, Wisconsin.
10. KARCZEWSKI A., 1976 — Morphology and lithology of closed depression area located on the northern slope of Morasko Hill near Poznań. W: Materials of the seminar of Astronomical Observatory of Adam Mickiewicz University (May 16–18, 1974) (red. H. Hurnik). Wyd. Nauk. UAM, Ser. Astronomia, 2: 7–21.
11. MOORE D.M., REYNOLDS R.C. JR., 1989 — X-ray diffraction and the identification and analysis of clay minerals. Oxford Univ. Press, Oxford.
12. MUSZYŃSKI A., KRYZA R., KARWOWSKI Ł., PILSKI A.S., MUSZYŃSKA J., 2012 — Morasko. Największy deszcz meteorytów żelaznych w Europie środkowej. Stud. Pr. Geogr. Geol., 28, 109.
13. PIWOCKI M., ZIEMBIŃSKA-TWORZYDŁO M., 1995 — Litostratygrafia i poziomy sporowo-pyłkowe neogenu na Niżu Polskim. Prz. Geol., 43, 11: 916–927.
14. PIWOCKI M., ZIEMBIŃSKA-TWORZYDŁO M., 1997 — Neogene of the Polish Lowlands – lithostratigraphy and pollen-spore zones. Geol. Quart., 41, 1: 21–40.
15. PIWOCKI M., BADURA J., PRZYBYLSKI B., 2004 — Neogen. W: Budowa geologiczna Polski. T. 1. Stratygrafia. Cz. 3a. Kenozoik, paleogen, neogen (red. T. Peryt., M. Piwocki): 71–118. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
16. STANKOWSKA A., 1970 — Minerały ilaste i własności sorpcyjne glin morenowych jako funkcja ich wieku. Pr. Kom. Geogr.--Geol. PTPN Wydz. Mat.-Przyr., 11.
17. STANKOWSKI W., MUSZYŃSKI. A., 2008 — Time of fall and some properties of Morasko meteorite. Mat. Sci. Pol., 26, 4: 897–902.
18. STANKOWSKI W., MUSZYŃSKI A., KLIMM K., SCHLIESTEDT M., 2002 — Mineralogy of Morasko meteorite and the structure of the craters. Proc. Estonian Acad. Sci. Geol., 51, 4: 227–240.
19. SZCZUCIŃSKI W., MAKOHONIENKO M., MUSZYŃSKI A., WÜNNEMANN K., BRONIKOWSKA M., PLESKOT K., SZOKALUK M., ARTEMIEVA N., CERBIN S., DUCZMAL--CZERNIKIEWICZ A., JAGODZIŃSKI R., LUTYŃSKA M., PISARSKA-JAMROŻY M., RACHLEWICZ G., LOON T. VAN, WŁODARSKI W., WOSZCZYK M., 2014 — Effects on meteorite impact in unconsolidated sediment, Morasko, Poland – outline in a new interdisciplinary project. W: Conference. GeoFrankfurt – Earth Systems Dynamics, At Frankfurt a.M., Germany. Schriften. Deutsch. Gesellsch. Geowissensch., 85: 82.
20. SZOKALUK M., SZCZUCIŃSKI W., JAGODZIŃSKI R., MUSZYŃSKI A., RACHLEWICZ G., WŁODARSKI W., PISARSKA-JAMROŻY M., DUCZMAL-CZERNIKIEWICZ A., 2015a — Distribution and properties of ejecta deposits in the region of Morasko meteorite impact craters (Poznań, Poland). W: GeoBerlin2015. Dynamic Earth from Alfred Wegener to today and beyond. Abstracts. Annual Meeting of DGGV and DMG, 4–7 October 2015 (red. J. Wagner): 364. GFZ German Research Centre for Geosciences, Berlin.
21. SZOKALUK M., JAGODZIŃSKI R., MUSZYŃSKI A., SZCZUCIŃSKI W., 2015b — Ejecta blanket from the Morasko meteorite impact – first results. W: Bridging the Gap III: Impact Cratering in Nature, Experiments, and Modeling. Freiburg, 21–26.09.2015 [http://www.hou.usra.edu/meetings/gap2015/pdf/1100.pdf Freiburg].
22. WICHROWSKI Z., 1981 — Studium mineralogiczno-geochemiczne iłów serii poznańskiej. Arch. Min., 37, 2: 93–194.
23. WIEWIÓRA A., WYRWICKI R., 1974 — Minerały ilaste poziomu iłów płomienistych serii poznańskiej. Kwart. Geol., 18, 3: 615–635.
24. WILSON M.J., 1999 — The origin and formation of clay minerals in soils: past, present and future perspectives. Clay Min., 34: 7–25.
25. WÓJCIK-TABOL P., 2012 — Poszukiwany świadek naoczny impaktu – kwarc wstrząsowy. Prz. Geol., 60, 5: 263–266.
26. WYRWICKI R., 1975 — Skład mineralny a własności surowcowe pstrych iłów poznańskich. Kwart. Geol., 19, 3: 633–648.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-b3f944a7-a38d-46ab-baea-237867d9e0fc