Problemy z oceną i sposoby poprawy stabilności napięciowej sieci przesyłowej

• Autorzy: Lis R.

Warianty tytułu

EN

Problems of assessment and ways of improving voltage stability of an electrical power transmission grid

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Rozwój metod badania stabilności systemu elektroenergetycznego, a w tym stabilności napięciowej, jest realizowany w różnych ośrodkach naukowych na całym świecie. Pomimo że badania na ten temat są realizowane od wielu lat, to wzrost złożoności systemu elektroenergetycznego oraz pojawienie się nowych możliwości badawczych wynikających między innymi z technologii PMU/WAMS sprawiają, że badania w tym zakresie są wciąż aktualne i potrzebne. Zagrożenie utraty stabilności napięciowej dotyczy szczególnie sieci przesyłowych, stąd rozważania zawarte w monografii, choć koncentrują się na tej podsieci, mogą być interesujące dla badaczy zajmujących się układami sieci rozdzielczych czy dystrybucyjnych. W Polsce omawiane problemy dotyczące stabilności napięciowej szczególnie uwypukliły się w pierwszej dekadzie XXI wieku, kiedy to doszło do kilku awarii napięciowych, mających wpływ na funkcjonowanie Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. Celem pracy jest poszerzenie wiedzy o zachowaniu się sieci przesyłowej w warunkach deficytu mocy biernej, w aspekcie zagrożenia utratą stabilności napięciowej, oraz próba usystematyzowania na podstawie statycznego modelu SEE ważniejszych metod badania statycznej stabilności napięciowej sieci przesyłowej, a także wyjaśnienie przyczyn jej utraty z opisem awarii systemowych.

EN

Methods for stability analysis of electric power systems, including voltage stability, are being developed in various research centers all over the world. Although the research has already been going on for many years, it needs to be continued further due to the increase in size and complexity of power systems and the emergence of new testing possibilities, for example, the WAMS & PMU technologies. The threat of voltage instability occurring especially concerns electrical power transmission grids, hence the considerations contained in the monograph could be of interest to researchers dealing with a distribution grid. In Poland, these issues were particularly highlighted in the first decade of the 21st century, when a couple of voltage failures affected the functioning of the National Power System. The aim of the study is to increase the knowledge of the behavior of the transmission system in terms of the reactive power deficit and the risk of voltage instability. An attempt is also made to systemize the more important studies of static voltage stability of the transmission grid based on a static state model of an electric power system, as well as to explain the reasons for the loss of stability, with a system blackout description.

Słowa kluczowe

PL

system elektroenergetyczny; sieć przesyłowa; stabilność napięciowa; stan ustalony

EN

power system; transmission system; voltage stability; steady state

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Prace Naukowe Instytutu Energoelektryki Politechniki Wrocławskiej. Monografie
• Rocznik: 2013
• Tom: Vol. 100, nr 33
• Strony: 210--210
• Opis fizyczny: Bibliogr. 240 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Lis R.

• Instytut Energoelektryki Politechniki Wrocławskiej, Wybrzeże Wyspiańskiego 27, 50-370 Wrocław

Bibliografia

• [1] ABB: PsGuard, Wide Area Protection System (WAP), http://www3. imperial.ac.uk/pls/ portallive/docs/1/4859963.PDF
• [2] Acha E., Fuerte-Esquivel C.R., Ambriz-Perez H., Angeles-Comacho C., FACTS Modelling and Simulaton in Power Networks, John Wiley & Sons, Ltd., 2004.
• [3] Adibi M.M., Fink L.K., Restoration from Cascading Failures, IEEE Power & Energy, Vol. 4, No. 5, Sept/Oct. 2006.
• [4] Aminifar F., Khodaei A., Fotuhi-Firuzabad M., Mohammad S., Contingency-Constrained PMU Placement in Power Networks, IEEE Trans. on Power Systems, Vol. 25, No. 1, 2010.
• [5] Aminifar F., Lucas C., Khodaei A., Fotuhi-Firuzabad M., Optimal Placement of Phasor Measurement Units Using Immunity Genetic Algorithm, IEEE Trans. on Power Delivery, Vol. 24, No. 3, 1014–1020, 2009.
• [6] Aranya C., Chow J.H., Salazar A., Inter-Area Model Estimation for Radial Power System Transfer Paths with Intermediate Voltage Control Using Synchronized Phasor Measurements, IEEE Trans. on Power Systems, Vol. 24, No. 3, 2009.
• [7] August 14th, 2003 Blackout, NERC Actions to Prevent and Mitigate the Impacts of Future Cascading Blackouts, NERC, February 10th, 2004, www.nerc.com
• [8] Avalos R.J., Canizares C.A., Anjos M.F., A Practical Voltage-Stability-Constrained Optimal Power Flow, Power and Energy Society General Meeting – Conversion and Delivery of Electrical Energy in the 21st Century, 2008 IEEE, 1–6, 20–24 July 2008.
• [9] Babś A., Czy już czwarta generacja zabezpieczeń?, Automatyka Elektroenergetyczna, nr 2/2007.
• [10] Babś A., Pych J., Sobolewski M., Wymagania dla sieci łączności w sytuacji awarii katastrofalnej i ich realizacja w KSE, Energetyka, Black-out a Krajowy System Elektroenergetyczny, Rola dużych jednostek wytwórczych w realizacji planów obrony i odbudowy KSE, październik, 1423–146, 2008.
• [11] Balabin M., Görner K., Li Y., Naumkin I., Rehtanz C., Evaluation of PMU performance during transients, International Conference on Power System Technology (POWERCON), 2010, 1–8, 24–28 Oct. 2010.
• [12] Bartodziej G., Tomaszewski M., Blackout w rejonie Szczecina. Uwagi i wnioski, Energetyka, nr 10/2008.
• [13] Bertsch J., Carnal C., Karlson D., McDaniel J., Vu K., Wide-area protection and power system utilization, Proc. IEEE, Vol. 93, No. 5, 2005, 997–1000.
• [14] Bertsch J., Zima M., Surányi A., Carnal, Rehtanz C., Larsson M., Experiences with and Perspectives of the System for Wide Area Monitoring of Power Systems, CIGRE/IEEE-PES International Symposium Quality and Security of Electric Power Delivery Systems Montreal, Canada, 7–10 October, 2003.
• [15] Białek J., Are blackouts contagious?, IEE Power Engineer, Dec. 2003/Jan. 2004, 10–13.
• [16] Białek J., Why has it happened again? Comparison between the 2006 UCTE blackout and the blackouts of 2003, IEEE Power Tech., 2007.
• [17] Błajszczak G., Lis R., Narzędzia wspomagające zarządzanie mocą bierną w krajowym systemie elektroenergetycznym w horyzoncie długoterminowym, Aktualne problemy w elektroenergetyce, APE, 2009.
• [18] Bobrowski W., Awarie w elektroenergetyce, Elektro-info, nr 6, 2008, 45–53.
• [19] Borka M., Begovic M., Voltage-Stability Protection and Control Using a Wide-Area Network of Phasor Measurements, IEEE Trans. on power Systems, Vol. 18, No. 1, 2003, 674–679.
• [20] Brahma S.M., Iterative Fault Location Scheme for a Transmission Line Using Synchronized Phasor Measurements, Vol. 8, Iss. 6, 2007.
• [21] CAISO, Real Time Dynamics Monitoring System – installation and support guide.
• [22] Chakrabarti S., Kyriakides E., Optimal Placement of Phasor Measurement Units for Power System Observability, IEEE Trans. on Power Systems, Vol. 23, No. 3, 2008, 1433–1440.
• [23] Chakrabarti S., Kyriakides E., Albu M., Uncertainty in Power System State Variables Obtained Through Synchronized Measurements, IEEE Trans. on Instrumentation and Measurement, Vol. 58, No. 8, 2009, 2452–2458.
• [24] Chaudhuri N.R., Chaudhuri B., Ray S., Majumder R., Wide-area phasor power oscillation damping controller: a new approach to handling time-varying signal latency, IET Gener. Transm. Distrib., Vol. 4, Iss. 5, 2010, 620–630.
• [25] Chawasak R., Suttichai P., Sermsak U., Neville R.W., An Optimal PMU Placement Method against Measurement Loss and Branch Outage, IEEE Trans. on Power Delivery, Vol. 22, No. 1, 2007, 101–107.
• [26] Chen J., Li F., Fan L., Zhang P., Review of PMU-based Online Applications for Dynamic Simulation, Fault Detection, and Cascading Failure Prevention, Proceedings of the 8th WSEAS International Conference on Electric Power Systems, High Voltages, Electric Machines (POWER ’08), 2008.
• [27] Chyrowicz A., Wykorzystywanie systemów SCADA i powiązanych z nimi aplikacji analitycznych w zapobieganiu awariom systemowym, Black-out a Krajowy System Elektroenergetyczny, – Energetyka, zeszyt tematyczny nr X, kwiecień 2007, 133–138.
• [28] Ciepiela D., PSE Operator: powolna rozbudowa mocy transgranicznych, http://energetyka. wnp.pl/pse-operator-powolna-rozbudowa-mocy-transgranicznych,67659_1_0_0.html
• [29] CIGRE Technical Brochure No. 145, Modeling of power elektronics equipment (FACTS) in load flow and stability programs, http://www.e-cigre.org
• [30] CIGRE Technical Brochure No. 316, Defence plan against extreme contingences, http://www.ecigre.org
• [31] CIGRE Technical Brochure No. 325, Review of on-line dynamic security assessment tools and techniques, http://www.e-cigre.org
• [32] Corsi S., Glauco N.T., A Real-Time Voltage Instability Identification Algorithm Based on Local Phasor Measurements, IEEE Trans. on Power Systems, Vol. 23, No. 3, 2008, 456–463.
• [33] Corsi S., Wide Area Voltage Protection, IET Gener. Transm. Distrib., 2010, Vol. 4, Iss. 10, 2010, 1164–1179.
• [34] Corsi S., Wide area voltage regulation and protection, Proc. Power Tech. 09, Bucharest, June–July 2009.
• [35] Czerwiński A., Lewandowski J., Lipko K., Piekacz J., Ściążko M., Krystek S., Duda M., Wymagania Unii Europejskiej dla polskiej elektroenergetyki – czy im sprostamy? Przegląd Energetyczny, nr 4 (48), grudzień 2007.
• [36] Dagle J.E., Postmortem Analysis of Power Grid Blackouts, IEEE Power & Energy, Vol. 4, No. 5, Sept/Oct. 2006.
• [37] Debbie Q. Zhou, U.D. Annakkage, Athula D. Rajapakse, Online Monitoring of Voltage Stability Margin Using an Artificial Neural Network, IEEE Trans. on Power Systems, Vol. 25, No. 3, 2010, 453–459.
• [38] Decker I.C., Dotta D., Agostini M.N., Zimath S.L., de Silva A.S., Performance of a synchronized phasor measurements system in the Brazilian power system, IEEE Power Engineering Society General Meeting, 2006.
• [39] Departament Usług Operatorskich PSE SA: Zestaw Instrukcji prowadzenia KSE w czasie obrony i odbudowy oraz pracy awaryjnej, Warszawa, lipiec 2005.
• [40] Diao R., Vittal V., Naim L., Design of a Real-Time Security Assessment Tool for Situational Awareness Enhancement in Modern Power Systems, IEEE Trans. on Power Systems, Vol. 25, No. 2, 2010.
• [41] Dolny R., Madajewski K., Paprocki R., Praca nadrzędnych układów regulacji napięcia w systemie przesyłowym w warunkach niskich napięć w systemie elektroenergetycznym, XIII Międzynarodowa Konferencja Aktualne Problemy w Elektroenergetyce APE ’07, Jurata 2007.
• [42] Donolo M.A., Centeno V.A., A Fast Quality Assessment Algorithm for Phasor Measurements, IEEE Trans. on Power Delivery, Vol. 20, No. 4, 2005, 2407–2413.
• [43] Doyle R., Energy Crunch – Avoiding future shortages demands crucial choices now, Scien. Amer., July 2003.
• [44] Electric Power Group: Real Time Dynamics Monitoring System – installation and support guide, http://certs.lbl.gov/pdf/cec-500-2008-049-apf.pdf
• [45] Ellithy K., Shaheen M., Al-Athba M., Al-Subaie A., Al-Mohannadi S., Al-Okkah S., Abu-Eidah S., Voltage stability evaluation of real power transmission system using singular value decomposition technique, Power and Energy Conference, 2008, PECon 2008, 1–3 Dec. 2008, 1691–1695.
• [46] Emami R., Abur A., Robust Measurement Design by Placing Synchronized Phasor Measurements on Network Branches, IEEE Trans. on Power Systems, Vol. 25, No. 1, 2010, 768–777.
• [47] EPCON, Generalny Plan Obrony i Odbudowy KSE, Warszawa, lipiec 2005.
• [48] EPRI Final Rep., Assessment of Applications and Benefits of Phasor Measurement Technology in Power Systems, GE Power Syst. Eng., 1997.
• [49] Esselman F., Reilly J., Averting grid collapse, IEEE Power & Energy, Vol. 2, No. 4, July/Aug. 2004.
• [50] Faruque M.O., Dinahavi V., Santoso S., Adapa R., Review of Electromagnetic Transient Models for Non-VSC FACTS, IEEE Transactions on Power Delivery, Vol. 20, No. 2, April 2005.
• [51] Ferrero A., Salicone S., Fully comprehensive mathematical approach to the expression of uncertainty in measurement, IEEE Trans. Instrum. Meas., Vol. 55, No. 3, 2006, 706–712.
• [52] Final Report of the Investigation Committee on the 28 September 2003 Blackout in Italy, UCTE, April 2004, www.ucte.org
• [53] Final Report on the August 14th, 2003 Blackout in the United States and Canada: Causes and Recommendations, US – Canada Power System Outage Task Force, April 2004, www.nerc.com
• [54] Gao B., Morison G.K., Kundur P., Towards the development of a systematic approach for voltage stability assessment of large-scale power systems, IEEE Trans. on Power Systems, Vol. 11, No. 3, August 1996, 1314–1324.
• [55] Schaeffer G.J., Vaessen P., Future Power System Transition – step into the light, IEEE International Conference on Future Power Systems, 2005.
• [56] Giorgi A., Rendina R., Georgantzis G., Marchiori C., Pazienza G., Corsi S., Pincella C., Danielsson K., Jonasson H., Orini A., Układ przesyłowy prądu stałego Włochy–Grecja, Elektroenergetyka, 3, 2003.
• [57] Giri J., Parashar M., Alstom: e-terra vision Architecture, Alstom SynchrPhazor Solutions, NYISO.
• [58] Glavic M., Cutsem T.V., Wide-Area Detection of Voltage Instability from Synchronized Phasor Measurements. Part I & II. Principle, IEEE Trans. on Power Systems, Vol. 24, No. 3, 2009, 1408– 1425.
• [59] Gou B., Optimal Placement of PMUs by Integer Linear Programming, IEEE Trans. on Power Systems, Vol. 23, No. 3, August 2008, 1525–1532.
• [60] Grzadzielski I., Marszałkiewicz K., Sroka K., Sroka M., Instrukcja tworzenia układów wyspowych z bloków w Elektrowni Opole po ich przejściu do stanu pracy wydzielonej (PWE) z KSE po wystą- pieniu awarii katastrofalnej, Praca dla PSE – Operator S.A., PP ZDG, Poznań, kwiecień 2006.
• [61] Grzelak B., Możliwości wykorzystania systemów SCADA zakresie monitoringu i procesu odbudowy systemu energetycznego, ENERGETYKA, Black-out a Krajowy System Elektroenergetyczny, zeszyt tematyczny nr X, kwiecień 2007, 145–149.
• [62] Hauser C.H., Bakken D.E., Bose A., A Failure to Communicate, IEEE Power. Energy Magazine, Vol. 3, No. 2, March/April 2005.
• [63] Hellmann W., Szczerba Z., Regulacja częstotliwości i napięcia w systemie elektroenergetycznym, WNT, Warszawa 1978.
• [64] Hemeida A.M., El-Saady G., Damping power systems oscillations using FACTS combinations, 39th International Universities Power Engineering Conference, UPEC, 6–8 Sept., 2004, Vol. 1, 333–337.
• [65] Hingorani N.G., Gyugyi L., Understanding FACTS: Concepts and Technology of Flexible AC Transmissions Systems, Wiley – IEEE Press, New York 1999.
• [66] Horowitz S.H., Phadke A.G., Blackouts and Relaying Considerations, IEEE Power & Energy, Vol. 4, No. 5, Sept/Oct. 2006.
• [67] Horowitz S.H., Phadke A.G., Boosting Immunity to Blackouts, IEEE Power & Energy, Vol. 1 No. 5, Sept./Oct. 2003.
• [68] Hua Li et al., An on-Line Tool for Voltage Stability Assessment and Control of Large Scale Power Systems, IEEE Power System Dynamics and Control, VI, August 22–27, 2004.
• [69] Dobson I. et al., Complex Systems Analysis of Series of Blackouts: Cascading Failure, Criticality, and Selforganization, Bulk Power System Dynamics and Control, VI, August 22–27, Cortina d’Ampezzo, Italy, 2004.
• [70] IEEE Standard for SCADA and Automation Systems, IEEE Std C37.PM_2007.
• [71] IEEE Std. C37.118.1-2TM-2011 (Revision of IEEE Std C37.118TM-2005), IEEE Standard for Synchrophasor, Measurements for Power Systems.
• [72] IEEE/CIGRE Joint Task Force on Stability Terms and Definitions: Definition and Classification of Power System Stability, IEEE Transactions On Power Systems, Vol. 19. No. 2, May 2004.
• [73] Informacja PSE-Operator o awarii napięciowej w krajowym systemie elektroenergetycznym w dniu 26 czerwca 2006 roku, http://www.pse-operator.pl/uploads/pliki/Informacja_OSP_o_awarii_w_KSE _w_dniu_26_czerwca_2006.pdf
• [74] Instrukcja postępowania dyspozytorskiego w czasie awarii katastrofalnych i odbudowy KSE, PSE – Operator S.A., Warszawa, grudzień 2004.
• [75] Instrukcja Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej, Tekst jednolity obowiązujący od dnia 1 lipca 2011.
• [76] Jakubowski A., Probabilistyczna metoda badania stabilności napięciowej sieci przesyłowej, rozprawa doktorska, PWr., I-8/P-8/1997.
• [77] Jalboub M.K., Rajamani H.S., Abd-Alhameed R.A., Ihbal A.M., Weakest bus identification based on modal analysis and Singular Value Decomposition techniques, Energy, Power and Control (EPC-IQ), Nov. 30, 2010–Dec. 2, 2010, 351–356,
• [78] Jankowski B., Wstępna ocena Pakietu energetyczno-klimatycznego po szczycie unijnym, http: //energetyka.wnp.pl/wstepna-ocena-pakietu-energetyczno-klimatycznego-po-szczycie-unijnym,5150 _2_0_1.html, 2008-12-29.
• [79] Janowski R., Kosmecki M., Kubanek A., Wpływ zakresu i sposobu regulacji U,Q farm wiatrowych na stabilność napięciową systemu elektroenergetycznego, Energetyka, Zeszyt tematyczny XVII, 2008.
• [80] Januszewski M., Urządzenia FACTS typu TCPAR oraz UPFC. Cz. 2, Badania symulacyjne, Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej, Elektryka, 2000, z. 113, 213–228.
• [81] Jiang W., Vittal V., Heydt G.T., A distributed state estimator utilizing synchronized phasor measurements, IEEE Trans. on Power Syst., Vol. 22, No. 2, 2007, 563–571.
• [82] Joana R., Preben J., Synchronized Phasor Measurements of a Power System Event in Eastern Denmark, IEEE Trans. on Power Systems, Vol. 21, No. 1, 2006, 234–243.
• [83] Markard J., Truffer B., Rothenberger D., Imboden D., Market Liberalization Changes in the Selection Environment of the Electricity Sector and its Consequences on Product Innovation, http://www.druid.dk/uploads/tx picturedb/ds2001- 237.pdf
• [84] Joe H.C., Aranya C., Murat A., Bharat B., Salazar A., Synchronized Phasor Data Based Energy Function Analysis of Dominant Power Transfer Paths in Large Power Systems, IEEE Trans. on Power Systems, Vol. 22, No. 2, May 2007, 727–734.
• [85] John F.H., William A.M., Kenneth E.M., James W.B., Harry L., John W.P., Daniel J.T., Use of the WECC WAMS in Wide-Area Probing Tests for Validation of System Performance and Modeling, IEEE Trans. on Power Systems, Vol. 24, No. 1, 2009, 786–794.
• [86] Tate J.E., Overbye T.J., Line Outage Detection Using Phasor Angle Measurements, IEEE Transactions on Power Systems, Nov. 2007.
• [87] Kacejko P., Sobierajski M., Robak S., Ocena możliwości przyłączeniowych węzłów systemu elektroenergetycznego. Część II. Liniowa optymalizacja generacji wiatrowej, Rynek Energii, nr 2 (99), 2012, 55–63.
• [88] Kacejko P., Problemy techniczne i organizacyjne związane z tworzeniem układu wyspowego wokół turbogeneratora pracującego na potrzeby własne, w warunkach awarii katastrofalnej, Energetyka, Black-out a Krajowy System Elektroenergetyczny, zeszyt tematyczny nr X, kwiecień 2007, 43–46.
• [89] Kajda Ł., Wyznaczanie fazorów w stanach dynamicznych i testowanie urządzeń do pomiaru fazorów synchronicznych, Automatyka Elektroenergetyczna, Bielsko-Biała, 2/2010.
• [90] Kamwa I., Samantaray S.R., Joos G., Development of Rule-Based Classifiers for Rapid Stability Assessment of Wide-Area Post-Disturbance Records, IEEE Trans. on Power Systems, Vol. 24, No. 1, 2009, 258–270.
• [91] Karlsson D., Hemmingsson M., Lindahal S., Wide Area System Monitoring and Control, IEEE Power and Energy Magazine, September/October 2004.
• [92] Kasprzyk S. i in., Najważniejsze zagadnienia dotyczące funkcjonowania sektora elektroenergetycznego w Polsce (Raport siedmiu), Warszawa, luty 2008.
• [93] Kasprzyk S., Bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej w perspektywie najbliższych lat i zamierzenia inwestycyjne, PSE-Operator S.A., Gdańsk, październik 2008.
• [94] Kasprzyk S., Bezpieczeństwo pracy polskiego systemu elektroenergetycznego, Energetyka, zeszyt tematyczny nr II, kwiecień 2004, 2–6.
• [95] Kasprzyk S., Paprocki R., Wnioski dla Polski wynikające z wielkich awarii systemów elektroenergetycznych na świecie, Elektroenergetyka, nr4/2004 (51), 1–16.
• [96] Kasprzyk S., Sieniuć J., Czy Polsce grozi blackout? Wokół Energetyki, grudzień 2003, 6 (16).
• [97] Kazemi A., Andami H., FACTS devices in deregulated electric power systems: a review, Electric Utility Deregulation, Restructuring and Power Technologies, 2004, (DRPT 2004), Proceedings of the 2004 IEEE International Conference on 5–8 April 2004, Vol. 1, 337–342.
• [98] Khatib A.K., Nuqui R.F., Ingram M.R., Phadke A.G., Real-time estimation of security from voltage collapse using synchronized phasor measurements, in Proc. IEEE Power Eng. Soc. General Meeting, Vol. 1, Jun. 2004, 582–588.
• [99] Klucznik J., Małkowski R., Szczeciński P., Zajczyk R., Praca regulatora generatora w warunkach sprzyjających powstawaniu lawiny napięcia – wybrane problemy, Acta Energetica, nr 11, 2011, 51–60.
• [100] Kowalak R., Małkowski R., Zajczyk R., Zbroński A., Instalowanie kompensatorów w sieci przesy- łowej KSE, Konferencja Naukowo-Techniczna Problematyka mocy biernej w sieciach dystrybucyjnych i przesyłowych, Wisła, 7–8 grudnia 2010.
• [101] Kowalak R., Szczeciński P., Zajczyk R., Wpływ układów SVC na rozwój awarii napięciowej, Energetyka, z. t. nr XVII październik 2008.
• [102] Kowalak R., Zajczyk R., Wpływ kompensatorów energoelektronicznych zainstalowanych w określonych punktach KSE na awarię napięciową, Energetyka, z. t. nr XX, 2010.
• [103] Kożuchowski J., Sterowanie systemów elektroenergetycznych, PWN, Warszawa 1981.
• [104] Kremens Z., Sobierajski M., Analiza systemów elektroenergetycznych, WNT, Warszawa 1996.
• [105] Kundur P. et al., Definition and Classification of Power System Stability, IEEE Trans. Power Systems, Vol. 19, No. 2, May 2004, 1387–1401.
• [106] Kundur P., Power system stability and control, McGraw Hill Inc, New York 1995.
• [107] Larose D.T., Metody i modele eksploracji danych, PWN, 2008.
• [108] Larsson M., Gardner R., Rehtanz C., Interactive Simulation And Visualization of Wide-Area Monitoring And Control Applications, http://www.dii.unisi.it/cohes/cc/publications/2004/papers/ lar04d.pdf
• [109] Larsson M., Rehtanz C., Bertsch J., Real-Time Voltage Stability Assessment of Transmission Corridors, http://www.dii.unisi.it/cohes/cc/ publications/2003/iifacpps2003.pdf
• [110] Larsson M., Rehtanz C., Westermann D., Improvement of Cross-border Trading Capabilities through Wide-area Control of FACTS, Bulk Power System Dynamics and Control VI, Cortina d’Ampezzo, Italy, August 22–27, 2004.
• [111] Grigsby L.L., Power System Stability and Control, CRC Press, 2007.
• [112] Li Y., Rehtanz C., Yang D., Hager U., Liu F., Luo L., Xu, Jiazhu, LMI-based robust wide-area time-delay damping control of SSSC-type FACTS device for stability enhancement of power system, 9th International Conference on Environment and Electrical Engineering (EEEIC), 2010, 16–19 May 2010, 305–308.
• [113] Li Y., Rehtanz C., Yang D.C., Gorner K., Ruberg S., Luo L.F., Wide-area time-delay damping control to prevent power oscillations in HVDC/AC interconnected power systems, International Conference on Power System Technology (POWERCON), 2010, Oct. 2010, 1–6, 24–28.
• [114] Lien S.C., Yuan J.B., Visualization of large-scale power system operations uses phasor measurements, Proc. Int. Conf. Power Systems Technology, 2006.
• [115] Lipko K., Niesforne Sieci Elektroenergetyczne, Wokół Energetyki, 3(25), czerwiec 2005,.
• [116] Lira R., Wilson D.H. et al., Testing Synchrophasor Data Quality for Applicability to Transmission Security and Optimisation Tools, 17th Power Systems Computation Conference Stockholm, Sweden, August 22–26, 2011.
• [117] Lis R., Wiszniewski A., Raport pt: Ocena projektu EPRI “Development of a Method for the Identification of Critical Voltage Areas and Determination of Required Reactive Reserves” pod względem możliwości wdrożenia jego wyników w PSE Operator S.A., Raport Instytutu Energoelektryki Politechniki Wrocławskiej, Seria SPR nr 09/2008, Wrocław 2008.
• [118] Lis R., Błajszczak G., A novel method to identify critical Voltage Control Areas, Przegląd Elektrotechniczny (Electrical Review), vol. 88, nr 2, 2012.
• [119] Lis R., Błajszczak G., Analiza gospodarki mocą bierną jako narzędzie dla poprawy bezpieczeństwa pracy systemu elektroenergetycznego, Rynek Energii, Vol. 85, No. 6, 2009, 32–38.
• [120] Lis R., Błajszczak G., Induction algorithms for optimization of reactive power compensation measures in power grid, Acta Energetica, Vol. 3, No. 2, 2011, 12–20.
• [121] Lis R., Błajszczak G., VCA-method for providing uninterrupted voltage supply in power grid, IEEE EPQU2011, 11th International Conference, Lisbon, 17–19 October 2011.
• [122] Lis R., Błajszczak G., Zarządzanie mocą bierną w krajowym systemie elektroenergetycznym w horyzoncie długoterminowym, Rynek Energii, nr 1, 2010, 44–49.
• [123] Lis R., Łabuzek M., Symulacja deficytów mocy czynnej i biernej w sieciach rozdzielczych. Sieci elektroenergetyczne w przemyśle i energetyce, Sieci, 2008, Szklarska Poręba, 10–12 września 2008, 117–123.
• [124] Lis R., Łabuzek M., Współczesne techniki przesyłowe w systemach elektroenergetycznych, Zastosowania komputerów w elektrotechnice, ZkwE ’06. XI Konferencja. Materiały, Poznań, 10–12 kwietnia 2006.
• [125] Lis R., Łabuzek M., Wyznaczanie wartości impedancji zastępczych systemu elektroenergetycznego. Modelowanie i symulacja. MiS-4, IV Ogólnopolska konferencja, Referaty, Kościelisko, 19–23 czerwca 2006.
• [126] Lis R., Sobierajski M., Integration of distributed resources in power systems, Wrocław University of Technology, Wrocław 2011.
• [127] Lis R., Application of data mining techniques to identify critical voltage control areas in power system, Lecture Notes in Computer Science, Lecture Notes in Artificial Intelligence, Vol. 6922, 2011, 152–162.
• [128] Lis R., Developing decision tree for identification of critical voltage control areas, [w:] Computer recognition systems, 4, R. Burduk (ed.), Springer, Berlin, Heidelberg, 2011, 707–716.
• [129] Lis R., Development of reactive power optimization software for transmission network, Rynek Energii, nr 4, 2011, 119–126.
• [130] Lis R., Security analysis of distribution network using nonlinear load flow and artificial intelligence, Proceedings of the Ninth IASTED International Conference on Intelligent Systems and Control, Honolulu, Hawaii, USA, August 14–16, 2006, 148–153.
• [131] Lisowski A., Awaria systemów elektroenergetycznych w USA z 2003 r., Automatyka Elektroenergetyczna, nr 2/2008.
• [132] Lorrin Philipson H., Lee Willis, Understanding Electric Utilities and De-Regulation, second Edition, 2005.
• [133] Lubośny Z., Farmy wiatrowe w systemie elektroenergetycznym, WNT, Warszawa 2009.
• [134] Łabuzek M., Lis R., Projekt Badawczy Zamawiany, Nr PBZ-MEiN-1/2/2006 Bezpieczeństwo elektroenergetyczne kraju, Zintegrowany model systemu elektroenergetycznego dla potrzeb analiz stabilności napięciowej, Raport z realizacji: Zadanie: 3, Temat: 3.1.10, SPR 42/08, Politechnika Wrocławska, Instytut Energoelektryki, Wrocław 2008.
• [135] Łabuzek M., Lis R., Projekt Badawczy Zamawiany, Nr PBZ-MEiN-1/2/2006 Bezpieczeństwo elektroenergetyczne kraju, Modele matematyczne systemu przesyłowego i rozdzielczego dla potrzeb analizy stanów ustalonych w zakresie rozpływów mocy czynnej i biernej oraz poziomów napięć, Raport z realizacji: Zadanie: 3,Temat: 3.2.1, SPR 41/08, Politechnika Wrocławska, Instytut Energoelektryki, Wrocław, 2008.
• [136] Łabuzek M., Lis R., Stabilność napięciowa dużego systemu elektroenergetycznego, Przegląd Elektrotechniczny (Electrical Review), vol. 85, nr 12, 2009, 188–191.
• [137] Łabuzek M., Lis R., Baza danych do obliczeń energetycznych, [w:] Modelowanie i symulacja, MiS-5, V Ogólnopolska konferencja, Referaty, Kościelisko, 23–27 czerwca 2008, PTETiS, Warszawa 2008.
• [138] Łabuzek M., Lis R., Metoda hybrydowa wyznaczania rozpływu mocy, Transactions on computer applications in electrical engineering, XVI Conference ZkwE ’11, April 11–13, Poznań 2011.
• [139] Łabuzek M., Lis R., Modelowanie transformatorów z przekładnią zespoloną w obliczeniach rozpływowych, [w:] Modelowanie i symulacja, MiS-4, IV Ogólnopolska konferencja, Kościelisko, 19–23 czerwca 2006, 59–66.
• [140] Łabuzek M., Lis R., Obliczenia rozpływowe z rzeczywistymi przekładniami transformatorów, Computer applications in electrical engineering, XII Conference ZkwE ’07, April 16–18, Poznań 2007.
• [141] Łabuzek M., Lis R., Trudności przy wyznaczaniu rozpływu mocy. Zastosowania komputerów w elektrotechnice 2008, ZKwE. XIII Konferencja, Materiały, 14–16 kwietnia, Poznań 2008.
• [142] Łabuzek M., Lis R., Wielokrotne rozwiązania równań rozpływu mocy, Transactions on computer applications in electrical engineering, XIV Conference ZkwE ’09, April 20–22, Poznań 2009.
• [143] Łabuzek M., Lis R., Zastosowanie pakietu MATPOWER do obliczeń elektroenergetycznych – zagadnienia wybrane, Zastosowania komputerów w elektrotechnice 2006, ZkwE, XI Konferencja, Materiały, 10–12 kwietnia, Poznań 2006.
• [144] Łosiński M., Regulacja grupowa napięcia w systemie elektroenergetycznym – modelowanie i algorytmy, Archiwum Energetyki, t. 37, nr 1–2, 2007, 127–154.
• [145] Machowski J., Białek J., Bumby J., Power System Dynamics, Stability and Control, John Wiley & Sons, Second Edition, 2008.
• [146] Machowski J., Białek J., State-variable control of shunt FACTS devices using phasor measurements, Electric Power System Research, 2008, Vol. 78, Iss. 1, 39–48.
• [147] Machowski J., Generator synchroniczny jako źródło mocy biernej przy dużych zmianach napięcia w systemie elektroenergetycznym, Przegląd Elektrotechniczny, nr 2, 2008.
• [148] Machowski J., Rozlegle synchroniczne systemy pomiarowe w sieciach elektroenergetycznych, Przegląd Elektrotechniczny, nr 7–8, 2005.
• [149] Machowski J., Elastyczne systemy przesyłowe – FACTS, Przegląd Elektrotechniczny, nr 7, 2002, 189–196.
• [150] Machowski J., Regulacja i stabilność systemu elektroenergetycznego, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2007.
• [151] Machowski J., Stany nieustalone i stabilność systemu elektroenergetycznego, WNT, Warszawa 1989.
• [152] Machowski J., Urządzenia FACTS – możliwości i ograniczenia, Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej, Elektryka, z. 105, 1998.
• [153] Machowski J., Zastosowanie rozległych systemów pomiarowych w automatyce przeciwawaryjnej systemu elektroenergetycznego, Przegląd Elektrotechniczny, nr 2, 2005.
• [154] Machowski J., Białek J., State-variable control of shunt FACTS devices using phasor measurements, Electric Power System Research, 78 (1), 2008, 39–48.
• [155] Maciejewski Z., Prognoza krajowego zapotrzebowania na energię elektryczną do 2012 roku, Polityka Energetyczna, t. 10, z. 2, 2007.
• [156] Madani V., Novosel D., Getting a grip on the Grid, IEEE Spectrum, Vol. 42, No. 12, December 2005.
• [157] Mai R.K., He Z.Y., Fu L., Kirby B., Bo Z.Q., A Dynamic Synchrophasor Estimation Algorithm for Online Application, IEEE Trans. on Power Delivery, Vol. 25, No. 2, April 2010.
• [158] Malko J., Blackout czyli zdarzenia katastrofalne w krytycznych systemach, http://www.termedia.pl/ Czasopismo/Czasopismo_Wokol_Energetyki-13
• [159] Malko J., Znicz olimpijski jako zasilanie awaryjne, Wokół Energetyki, 4 (20), sierpień 2004.
• [160] Marcisz P., Raport na temat stanu zagrożenia ciągłości pracy krajowego systemu elektroenergetycznego w Polsce, http://energetyka.wnp.pl/elektrownie/raport-na-temat-stanu-zagrozenia-ciagloscipracy-krajowego-systemu-elektroenergetycznego-w-polsce,4549_2_0_8.html
• [161] Martin K.E., Phasor measurement systems in the WECC, IEEE Power Engineering Society General Meeting, 2006.
• [162] Meliopoulos A.P.S., Cokkinides G.J., Wasynczuk O., Coyle E., Hoffmann C., Rotaru C.N., Downar T., Tsoukalas L., Gao R., PMU data characterization and application to stability monitoring, Proc. 2006, IEEE Power Eng. Soc. Power Systems Conf. Expo., 2006, 151–158.
• [163] Mhaskar U.P., Kulkarni A.M., Power Oscillation Damping Using FACTS Devices: Modal Controllability, Observability in Local Signals and Location of Transfer Function Zeros, IEEE Transactions on Power Systems, Vol. 21, No. 1, Feb. 2006.
• [164] Moghavvemi M., Faruque M.O., Effect of FACTS Devices on Static Voltage Stability, TENCON 2000, Proceedings, Vol. 2, 2000, 357–362.
• [165] Nabil H., Abbasy., Hanafy M.I., A Unified Approach for the Optimal PMU Location for Power System State Estimation, IEEE Trans. on Power Systems, Vol. 24, No. 2, 2009, 806–813.
• [166] Novosel D., Madani V., Bhargawa B., Vu K., Cole J., Down of the grid synchronization, IEEE power & energy magazine, January/February 2008.
• [167] Novosel D., Vu K., Centeno V., Skok S., Begovic M., Benefits of synchronized-measurement technology for power-grid applications, Proc. 40th Hawaii Int. Conf. Syst. Sci., 2007, 118–125.
• [168] Nuqui R.F., Phadke A.G., Phasor measurement unit placement techniques for complete and incomplete observability, IEEE Trans. Power Del., Vol. 20, No. 4, 2005, 2381.
• [169] Nuqui R.F., Phadke A.G., Schulz R.P., Bhatt N., Fast on-line voltage security monitoring using synchronized phasor measurements and decision trees, Power Engineering Society Winter Meeting, IEEE, Vol. 3, 2001, 1347–1352.
• [170] Paserba J., Kundur P., Power grid blackouts, IEEE Power & Energy, Vol. 4, No. 5, Sept/Oct. 2006.
• [171] Pavella M., Ernst D., Ruiz-Vega D., Transient stability of power systems. A unified approach to assessment and control, Kluwer Academic Publisher, 2000.
• [172] Phadke A.G., Thorp J.S., Synchronized Phasor Measurements and Their Applications, Springer, New York 2008.
• [173] Phadke A.G., Kasztenny B., Synchronized Phasor and Frequency Measurement under Transient Conditions, IEEE Trans. on Power Delivery, Vol. 24, No. 1, 2009, 89–95.
• [174] Phadke A.G., Synchronized phasor measurements in power systems, IEEE Computer Applications in Power, 6(2), 1993, 10–15.
• [175] Phadke A.G., Thorp J.S., History And Applications of Phasor Measurments, Power Systems Conference and Exposition PSCE ’06, IEEE PES, November 2006.
• [176] Plan rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na energię elektryczną na lata 2010–2025, http://www.pse-operator.pl/uploads/kontener/Plan_Rozwoju_ 2010_2025_aktualizacja_2012-2016.pdf
• [177] Polityka energetyczna Polski do 2030 roku, Minister Gospodarki, Warszawa, wrzesień 2007.
• [178] Popczyk J., Rynek i innowacyjność – dwa współczesne filary zarządzania bezpieczeństwem energetycznym, Stabilizacja bezpieczeństwa energetycznego Polski w okresie 2008–2020 (z uwzględnieniem perspektywy 2050) za pomocą mechanizmów rynkowych, Komitet Problemów Energetyki PAN, Instytut Elektroenergetyki i Sterowania Układów Politechniki Śląskiej, Warszawa, 16–17 czerwca 2008.
• [179] Popczyk J., Żmuda K., Kocot H., Korab R., Siwy E., Bezpieczeństwo elektroenergetyczne w społeczeństwie postprzemysłowym na przykładzie Polski, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2009.
• [180] Pourbeik P., Kundur P.S., Taylor C.W., The Anatomy of a Power Grid Blackout, IEEE Power & Energy, Vol. 4, No. 5, Sept/Oct. 2006.
• [181] Power failure in Eastern Denmark and Southern Sweden on 23 September 2003, Final report on the course of events, Elkraft System report, November 4th, 2003, www.elkraft-system.dk
• [182] Power Systems Engineering Research Center: Phasor Measurement Unit Data in Power System State Estimation, January 2005.
• [183] Price E., Practical Considerations for Implementing Wide Area Monitoring, Protection and Control, IEEE 59th Annual Conference for Protective Relay Engineers, April 2006.
• [184] Raport na temat stanu zagrożenia ciągłości pracy krajowego systemu elektroenergetycznego w Polsce, Raport wewnętrzny PSE S.A. – wersja skrócona raportu została opublikowana w Biuletynie Miesięcznym PSE SA, nr 10, październik 2003.
• [185] Rehtanz C., Online stability assessment and wide area protection based on phasor measurements, Bulk Power System Dynamics and Control, Onomichi, Japan 2001.
• [186] Rehtanz C., Westermann D., Wide Area Measurement and Control System for Increasing Transmission Capacity in Deregulated Energy Markets, 14th PSCC, Sevilla, 24–28 June, http: //www.pscc-central.org/uploads/tx_ethpublica-tions/s17p01.pdf, 2002.
• [187] Rehtanz C., Wide area monitoring and control for transmission capability enhancement Cigre WG C4.601, Technical Brochure, 2006.
• [188] Rehtanz C., Bertsch J., A new wide area protection system, Power Tech Proceedings, IEEE, Porto, Vol. 4, 2001, 6.
• [189] Rehtanz C., Bertsch J., Wide area measurement and protection system for emergency voltage stability control, Power Engineering Society Winter Meeting, IEEE, Vol. 2, 2002, 842–847.
• [190] Remiszewska B. i in., Stan zakłóceniowy w południowej części KSyE w dniu 19 listopada 2004 r., spowodowany wyjątkowymi warunkami atmosferycznymi, APE, Jurata 2005, t. I, 87–95.
• [191] Robak S., Rasolomampionona D., Gryszpanowicz K., Wójtowicz T., Sobierajski M., Rojewski W., Sobierajska M., Kacejko P., Pijarski P., Miller P., Oszacowanie wielkości mocy źródeł energii elektrycznej możliwych do przyłączenia do węzłów w Krajowym Systemie Przesyłowym, Cz. 1, 2, 3, Raporty Inst. Energoelektr. PWr., Ser. SPR nr 21, 2010.
• [192] Robak S., Odporny stabilizator systemowy urządzenia FACTS typu SVC, Archiwum Energetyki, t. 39, nr 1, 2009, 111–122.
• [193] Robak S., Projektowanie i analiza odpornych regulatorów urządzeń FACTS w systemie elektroenergetycznym, Prace naukowe – Elektryka z. nr 136, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2007.
• [194] Rojewski W., Sobierajski M., Piechocki P., Pokora S., Kaskadowa awaria napięciowa w środkowozachodniej części KSE w dniu 4 lipca 2009 r., Energetyka, z. temat. nr 20, 2010, 101–107.
• [195] Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 4 maja 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego (Dz.U. z 2007 r. Nr 93, poz. 623 wraz z późn. zm.).
• [196] Ruisheng D., Kai S., Vittal V., R. J. O.K., Michael R.R., Navin B., Dwayne S., Sanjoy K.S., Decision Tree-Based Online Voltage Security Assessment Using PMU Measurements, IEEE Trans. on Power Systems, Vol. 24, No. 2, 2009, 459–466.
• [197] Rychlik J., Miejsce jednostek wytwórczych w planach obrony i odbudowy KSE – doświadczenia, PSE-Operator S.A, Warszawa, styczeń 2008.
• [198] Samuelsson O., Wide Area Measurements of Power System Dynamics the North American WAMS, Project and its Applicability to the Nordic Countries, ELFORSK, 2000, 99–50.
• [199] Singh B., Sharma N.K, Tiwari A.N., Verma K.S., Singh S.N., Applications of phasor measurement units (PMUs) in electric power system networks incorporated with FACTS controllers, International Journal of Engineering, Science and Technology, 2011, Vol. 3, No. 3.
• [200] Sobierajski M., Lis R., Łabuzek M., Electrical Power System Analysis in Matlab, Ofic. Wyd. PWr., Wrocław 2007.
• [201] Sobierajski M., Rojewski W., Wpływ strat mocy biernej na wystąpienie lawiny napięcia w sieci przesyłowej, Archiwum Energetyki, t. 39, nr 1, 2009, 77–89.
• [202] Sobierajski M., Rojewski W., Badanie stabilności napięciowej sieci przesyłowych, II Konferencja Naukowo-Techniczna, Black-Out A Krajowy System Elektroenergetyczny, Poznań–Dymaczewo, 18–20 kwietnia 2007.
• [203] Sobierajski M., Rojewski W., Po czerwcowej awarii 2006, czyli warunki bezpiecznego przesyłania energii elektrycznej, Automatyka Elektroenergetyczna, nr 3, 2007.
• [204] Sobierajski M., Rojewski W., Praktyczne sposoby zapobiegania lawinie napięć na przykładzie awarii krajowego systemu elektroenergetycznego 26 czerwca 2006 roku, APE 2007, Jurata, czerwiec 2007, 13–15.
• [205] Sobierajski M., Wiszniewski A., Myślecki W., Rojewski W., Koncepcja zasad korzystania przez OSP i OSD z dwustronnie zasilanych linii 110 kV pełniących funkcje sieci przesyłowej, Raport Instytutu Energoelektryki Politechniki Wrocławskiej, Seria SPR nr 17/2008, Wrocław 2008.
• [206] Sobierajski M., Wiszniewski A., Myślecki W., Rojewski W., Określenie potrzeb w zakresie instalacji urządzeń do kompensacji mocy biernej w deficytowych obszarach sieci rozdzielczej i w sieci przesyłowej, Raporty Inst. Energoelektr. PWr., Ser. SPR nr 21, 2008.
• [207] Sobierajski M., Wiszniewski A., Synal B., Myślecki W., Rojewski W., Raport końcowy z analizy awarii napięciowej w KSE 26 czerwca 2006, Instytut Energoelektryki PWr., Raport Serii SPR nr 01/2007, Wrocław, styczeń/luty 2007.
• [208] Sobierajski M., Wiszniewski A., Synal B., Rojewski W., Weryfikacja raportu wstępnego z awarii napięciowej w KSE 26 czerwca 2006, Instytut Energoelektryki Politechniki Wrocławskiej, Raport serii Sprawozdania nr 20, 2006.
• [209] Strzelecki R., Benysek G., Noculak A., Wykorzystanie urządzeń energoelektronicznych w systemie elektroenergetycznym, Przegląd Elektrotechniczny, no. 2, 2003.
• [210] Sun K., Siddharth L., Vittal V., Kolluri V.S., Mandal S., An online Dynamic Security Assessment Scheme using Phasor Measurements and Decision Trees, IEEE Trans. on Power Systems, Vol. 22, No. 4, 2007, 1935–1943.
• [211] Szaniawski W., Witkowski T., Rozproszony system nadzoru dla Krajowego Systemu Elektroenergetycznego, Energetyka, Black-out a Krajowy System Elektroenergetyczny, z. X, kwiecień 2007, 138–144.
• [212] Szczerba Z., Szczeciński P., Łosiński M., Układy grupowej regulacji w węzłach wytwórczych Krajowego Systemu Elektroenergetycznego, XIV Międzynarodowa Konferencja Aktualne Problemy w Elektroenergetyce APE ’09, Jurata 2009 lub Archiwum Energetyki, t. 39, nr 1, 2009, 165–174.
• [213] Szczerba Z., Zajczyk R., Automatyka a deficyt mocy biernej w systemie elektroenergetycznym, Prace Międzynarodowej Konferencji Naukowej Aktualne Problemy w Elektroenergetyce, Jurata 2007.
• [214] Szczerba Z., Czy stosować blokadę napięciową transformatorów 110/SN? Krajowa Konferencja Automatyka Elektroenergetyczna, Komitet Automatyki Energetycznej, Nałęczów 2007.
• [215] Taylor C.W., Power system voltage stability, McGraw-Hill, 1994.
• [216] Van Cutsem T., Vournas C., Voltage Stability of Electric Power Systems, Kluwer Academic Publishers, 1998.
• [217] UCTE: Final Report. System Disturbance on 4 November 2006, 2007.
• [218] UCTE: Operation Handbook. Load Frequency Control and Performance. available http:// www.ucte.org/
• [219] US Department of Energy: Grid 2030, A National Vision for Electricity Second 100 Years, DOE Report, Washington, Aug. 2003.
• [220] Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz.U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625 wraz późn. zm.) oraz MGiP: Doktryna zarządzania bezpieczeństwem energetycznym, Warszawa.
• [221] Verseille J., Voltage and reactive control, Electra, August 1997, 115–141.
• [222] Voropai N.I., Efimov D.N., Analysis of blackout development mechanisms in electric power systems, IEEE PES, 2008.
• [223] Vournas C.D., Nikolaidis V.C., Tassoulis A.A., Postmortem Analysis and Data Validation in the Wake of the 2004 Athens Blackout, IEEE Transactions Power Systems, Vol. 21, No. 3, August 2006.
• [224] Sattinger W., Baumann R., Rothermann P., A New Dimension in Grid Monitoring, February 2007, http://tdworld.com/overhead transmission/power new dimension grid/
• [225] Wang L., Morison K., Implementation of on line security, IEEE Power & Energy, Vol. 4, No. 5, Sept/Oct. 2006.
• [226] Wang H.F., Xu H.Z., FACTS – based stabilizers to damp power system oscillations – a survey, Universities Power Engineering Conference, UPEC 2004, 39th International, Vol. 1, 6–8 Sept. 2004, 318–322.
• [227] Wilson D.H., Białek J.W., Lubośny Z., Banishing blackouts, IEE Power Engineering Journal, April/May 2006.
• [228] Wilson D.H., Lubośny Z., Barba S.L., Application examples of wide area monitoring for system operators within UCTE, Archiwum Energetyki, Vol. 39, No. 1, 2009, 185–196.
• [229] Xiaorong X., Yaozhong X., Jinyu X., Jingtao W., Yingdao H., WAMS applications in Chinese power systems, Power and Energy Magazine, IEEE, Vol. 4, No. 1, Jan.–Feb. 2006, 54–63.
• [230] Yue Y., Ping J., Qiang L., Yongzhi W., Hongbo H., Sasaki H., A real-time monitoring method for power system steady state angle stability based on WAMS, The 7th International Power Engineering Conference IPEC 2005, Nov. 29–Dec. 2, 2005, Vol. 2, 2005, 761–764.
• [231] Yuehai Y., Ying M., Yuxiang S., The research of Synchronised Phasor Measurement Unit Testing and Evaluation, Journal of International Council on Electrical Engeenering, Vol. 1, No. 4, 2011, 418–424.
• [232] Zajczyk R., Modele matematyczne systemu elektroenergetycznego do badania elektromechanicznych stanów nieustalonych i procesów dynamicznych, Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej, Gdańsk 2003.
• [233] Zarghami M., Mariesa L.C., Jagannathan S., Nonlinear Control of FACTS Controllers for Damping Interarea Oscillations in Power Systems, IEEE Trans. on Power Delivery, Vol. 25, No. 4, 2010.
• [234] Zhang Y., Penn M., Xia T., Chen L., Ye Y., Wu Z., Yuan Z., Wang L., Jason B., Jon B., Richard W.C., Liu Y., Wide-Area Frequency Monitoring Network (FNET) Architecture and Applications, IEEE Trans. on Smart Grid, Vol. 1, No. 2, 2010, 458–468.
• [235] Zhang Y., Rajagopalan S., Conto J., Practical Voltage Stability Analysis, Power and Energy Society General Meeting, IEEE, 25–29 July 2010, 1–7.
• [236] Zhao L., Abur A., Multiarea State Estimation Using Synchronized Phasor Measurements, IEEE Trans. on Power Systems, Vol. 20, No. 2, 2005, 456–462.
• [237] Zhou M., Virgilio A.C., James S.T., Phadke A.G., An Alternative for Including Phasor Measurements in State Estimators, IEEE Trans. on Power Systems, Vol. 21, No. 4, November 2006, 1930– 1937.
• [238] Zima M., Rehtanz C., Andersson G., Aspects of Wide Area Control of FACTS Devices, Bulk Power System Dynamics and Control VI, Cortina d’Ampezzo, August 22–27, Italy, 2004.
• [239] Zima M., Larsson M., Korba P., Rehtanz C., Andersson G., Design Aspects for Wide-Area Monitoring and Control Systems, Proceedings of the IEEE, Vol. 93, No. 5, May 2005, 980–996.
• [240] Żmuda K., Ekspertyza dotycząca awarii sieci elektroenergetycznej w aglomeracji szczecińskiej w dniach 7–8 kwietnia 2008, Gliwice, czerwiec 2008.