Sławne, pracowite i zapomniane? Architektoniczna działalność kobiet w okresie PRL

• Autorzy: Marciniak P.

Warianty tytułu

EN

Famous, hard-working and forgotten? The work of women architects in Poland in the times of the People’s Republic

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Wkład kobiet w rozwój polskiej architektury nie jest obecnie kwestionowany, jest jednak zdecydowanie zbyt słabo rozpoznany i doceniany. Udział kobiet w życiu społecznym, politycznym i ekonomicznym w PRL-u nie budził przez lata większego zainteresowania badaczy. Zagadnienia udziału kobiet w budowaniu środowiska przestrzennego stanowią do tej pory prawdziwą „białą plamę”, a nazwiska kobiet pojawiają się niezwykle sporadycznie, rzadko odnosząc się do tak trudnej materii, jaką jest projektowanie. Systematyczne badania prowadzone są dopiero od zaledwie kilku lat. Celem niniejszego tekstu jest z jednej strony przybliżenie dokonań architektek działających w okresie powojennym, jak również analiza przyczyn słabo rozpoznanej aktywności.

EN

Women’s contribution to the development of architecture is not questioned today, yet it definitely remains insufficiently explored and recognised. The participation of women in the country’s social, political and economic sphere in the period of the Polish People’s Republic was for years outside scholars’ scope of interest. The questions of women’s participation in building our spatial environment are still a blank page in the literature, with the names of women architects cropping up only occasionally, and rarely with reference to the challenging activity of architectural design. It is only in the last few years that systematic research into these issues has been taken up. The aim of this paper is, on the one hand, to familiarise the reader with the achievements of women architects working in the post-war decades, and, on the other, to examine the reasons for their work being unrecognised.

Słowa kluczowe

PL

kobiety architektki; architektura PRL; Brukalska Barbara; Syrkus Helena; Żarnowerówna Teresa; Hryniewiecka-Piotrowska Anatolia; Skibniewska Halina; Handzelewicz-Wacławek Małgorzata; Adamczewska-Wejchert Hanna; Grabowska-Hawrylak Jadwiga; Górska Anna; Tołłoczko-Różyska Krystyna; Piechotka Maria

EN

women architects; architecture in the period of the Polish People’s Republic; Brukalska Barbara; Syrkus Helena; Żarnowerówna Teresa; Hryniewiecka-Piotrowska Anatolia; Skibniewska Halina; Handzelewicz-Wacławek Małgorzata; Adamczewska-Wejchert Hanna; Grabowska-Hawrylak Jadwiga; Górska Anna; Tołłoczko-Różyska Krystyna; Piechotka Maria

• Wydawca: Komitet Architektury i Urbanistyki PAN ; Politechnika Warszawska, Wydział Architektury
• Czasopismo: Kwartalnik Architektury i Urbanistyki
• Rocznik: 2016
• Tom: T. 61, z. 4
• Strony: 5--38
• Opis fizyczny: Bibliogr. 59 poz., fot., rys.

Twórcy

autor

Marciniak P.

• Wydział Architektury Politechniki Poznańskiej

Bibliografia

• H. Adamczewska-Wejchert, Domy atrialne, Warszawa 1978.
• H. Adamczewska-Wejchert, Kształtowanie zespołów mieszkaniowych, Warszawa 1985.
• H. Adamczewska-Wejchert, K. Wejchert, Małe miasta, Warszawa 1985.
• Architekt sam musi być optymistą. Rozmowa Barbary Kalabińskiej z prof. Heleną Syrkus, „Polityka”, Nr 32/1980.
• A. Basista, Betonowe dziedzictwo. Architektura w Polsce czasów komunizmu, Warszawa-Kraków 2001.
• E. Domańska, Mikrohistorie. Spotkania w zaświatach, Poznań 2005.
• M. Duda, Nagroda Honorowa SARP ’74, 2014, http://www.sztuka-architektury.pl/index.php?ID_PAGE=1234.
• M. Duda, Patchwork. Architektura Jadwigi Grabowskiej-Hawrylak, Wrocław 2016.
• M. Fidelis, Women, Communism and Industrialization in Postwar Poland, Cambridge-New York 2010.
• K. Florczyk, Praktyki oporu. Postawy kobiet wobec władzy w Polsce Ludowej w latach 1948–1956, praca doktorska, UAM, Poznań 2014, mps (Rezpozytorium AMUR URI: http://hdl.handle.net/10593/12149).
• J. Friedrich, Zarys rozwoju architektury w powojennym Gdańsku, 1945-1956, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, Nr 1-4/2007.
• D. Graniewska, Żłobki i przedszkola w PRL, Warszawa 1971.
• A. Hahn (red.), Miastoprojekt Poznań 1948–1969. 20 lat w służbie społeczeństwa, Poznań 1968.
• D. Jarosz, Kobiety a praca zawodowa w Polsce w latach 1944–1956 (główne problemy w świetle badań źródłowych), [w:] Kobiety i praca. Wiek XIX i XX, A. Żarnowska, A. Szwarc (red.), Warszawa 2000.
• E. Kalinowska, Kobiety w życiu publicznym, „Kobieta i Biznes: akademicko-gospodarcze forum”, 1995.
• I. Kienzler, Życie w PRL. I straszne, i śmieszne, Warszawa 2015.
• D. Kłosek-Kozłowska, Pamięci Profesor Teresy Zarębskiej, „Wiadomości Konserwatorskie”, Nr 13/2003.
• S. Koper, Kobiety władzy PRL, Warszawa 2012.
• S. Koper, Życie artystek w PRL, Warszawa 2013.
• Kto jest kim w Polsce 1984. Informator biograficzny, Warszawa 1984.
• Sz. P. Kubiak, „Nowy duch” w Poznaniu. Pawilon Pracy Kobiet Anatolii Hryniewieckiej-Piotrowskiej, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, Nr 4/2009.
• K. Kucza-Kuczyński, Dedykowane Architektom-Kobietom, Komunikat SARP, Nr 3/2006.
• B. Kuprianowicz, Rozmowa z Jadwigą Grabowską-Hawrylak, część I, 2013, http://kompozytorzy przestrzeni. blogspot.com/2013/05/rozmowa-z-jadwiga-grabowska-hawrylak.html.
• A. Kurzynowski, Aktywizacja zawodowa kobiet zamężnych w Polsce Ludowej. Geneza - czynniki rozwoju - perspektywy, Warszawa 1979.
• A. Kwiatkowska, Anna Górska - zawsze patrzyła po swojemu, 2013, http://kultura.onet.pl/ksiazki/artykuly/anna-gorska-zawsze-patrzyla-po-swojemu,1,5585254,artykul.html.
• K. A. Lebow, Unfi nished Utopia: Nowa Huta, Stalinism, and Polish Society, 1949–56, New York 2013.
• M. Leśniakowska, Dom Adama, dom Ewy: dyskurs różnicy w (pod)tekstach historii architektury, „Rocznik Historii Sztuki”, T. 30/2005.
• M. Leśniakowska, Nagie ciało architektury. Pawilon „Praca Kobiet” na Powszechnej Wystawie Krajowej, „Biuletyn Historii Sztuki”, Nr 4/2009.
• M. Leśniakowska, Polskie architektki w dyskursie nowoczesności około 1960, [w:] Alina Ślesińska 1922-1994, Katalog wystawy, Zachęta, grudzień 2007.
• M. Leśniakowska, Polskie architektki w dyskursie nowoczesności około 1960 r., [w:] E. Toniak (red.), Jestem artystką we wszystkim, co niepotrzebne. Kobiety i sztuka około 1960 roku, Warszawa 2010.
• M. Leykam, Rzeźby Aliny Ślesińskiej, „Projekt. Sztuka wizualna i projektowanie”, Nr 4/1961.
• J. S. Majewski, Spacerownik. Warszawa śladami PRL-u, Warszawa 2010.
• B. Maliszowa, Śródmieście. Wybrane zagadnienia planowania, Warszawa 1974.
• P. Marciniak, Doświadczenia modernizmu. Architektura i urbanistyka Poznania w czasach PRL, Poznań 2010.
• P. Marciniak, Famous or Forgotten: Women Architects in Communist Poland, [w:] M. Rosso (ed.), Investigating and Writing Architectural History: Subjects, Methodologies and Frontiers, Papers from the Third EAHN International Meeting, Torino 2014.
• P. Marciniak, Spousal Collaboration as a professional strategy for women architects in the Polish People’s Republic, [w:] M. Pepchinski, M. Simon (eds.), Ideological Equality: Women Architects in Socialist Europe, 1945-1989, Routledge 2016.
• H. Marcinkowski, W. Milewski, E. Pawłowicz, R. Pawuła-Piwowarczyk, Z. Skupniewicz, L. Wejchert, Projekt- Miasto. Wspomnienia poznańskich architektów 1945-2005, Poznań 2013.
• M. Mozga-Górecka, Architektura - męski klub?, Architektura-murator, Nr 09/2013.
• A. Mrozik, Wywołać z milczenia. Historia kobiet w PRL-u - kobiety w historii PRL-u, „Teksty Drugie”,Nr 4/2011.
• E. Padoł, Krystyna Tołłoczko-Różyska. Od abażuru do Bunkra, http://ksiazki.onet.pl/wiadomosci/krystyna-tolloczko-rozyska-od-abazuru-do-bunkra/91k4c1.
• J. Piłatowicz, Poglądy Heleny i Szymona Syrkusów na architekturę w latach 1925-1956, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, Nr 3-4/2009.
• Polska ludowa i porządek płci. Rozmowa Piotra Szumielewicza z Małgorzatą Fidelis, „Bez dogmatu. Kwartalnik kulturalno-polityczny”, Nr 98/2013, s. 6-9.
• W. Prastowski, Odkrywamy Wrocław: Architektura Krystyny i Mariana Barskich, http://www.tuwroclaw.com/wiadomosci,odkrywamy-wroclaw-architektura-krystyny-i-mariana-barskich,wia5-3266-6137.html.
• M. Rudzka, „Wysokie Obcasy”, 27.04.2001.
• F. Springer, Zaczyn. O Zofi i i Oskarze Hansenach, Kraków-Warszawa 2013.
• K. Stańczak-Wiślicz, P. Perkowski, Dzieje kobiet w PRL - stan i perspektywy badań, [w:] Dzieje kobiet w Polsce, Poznań 2014.
• H. Syrkus, Ku budownictwu społecznemu mieszkań, [w:] T. Barucki (red.), Fragmenty stuletniej historii 1899-1999. Relacje, wspomnienia, refleksje, Oddział Warszawski SARP, Warszawa 2000.
• H. Syrkus, Ku idei osiedla społecznego 1925-1975, Warszawa 1976.
• H. Syrkus, Społeczne cele urbanizacji. Człowiek i środowisko, Warszawa 1984.
• T. P. Szafer, Współczesna architektura polska, Warszawa 1988.
• E. Toniak, Olbrzymki: kobiety i socrealizm, Kraków 2008.
• R. Wieruszewski, Prawa kobiet w PRL, [w:] E. Konecka (red.), Kobiety polskie, Warszawa 1986.
• pl.wikipedia.org/wiki/Maria_Piechotka#cite_ref-sarp_wspomnienie_4-0.
• I. Wisłocka, Awangardowa architektura polska 1918-1939, Warszawa 1968.
• I. Wisłocka, Dom i miasto jutra, Warszawa 1971.
• J. A.Włodarczyk, Pokochać Tychy? czyli Miasto od nowa, Wyższa Szkoła Techniczna, Katowice 2012.
• A. Zachorowska-Mazurkiewicz, Kobiety i instytucje. Kobiety na rynku pracy w Stanach Zjednoczonych, Unii Europejskiej i w Polsce, Katowice 2006.
• Zawód architekt. Liczba członków SARP w oddziałach, „Architektura”, Nr 2/1985.
• J. Żarnowski, Praca zawodowa kobiet w Polsce międzywojennej, [w:] Kobieta i praca. Wiek XIX i XX, A. Żarnowska, A. Szwarc (red.), Warszawa 2000.

Uwagi

PL