The fashionable tree in the landscape: lombardy poplars in the landscape of Polish cities and residences

• Autorzy: Zachariasz Agata , Bobek Wojciech

Identyfikatory

DOI

10.21005/pif.2024.60.D-03

Warianty tytułu

PL

Modne drzewo w krajobrazie. Topole włoskie w pejzażu polskich miast i rezydencji

• Języki publikacji: EN PL

Abstrakty

EN

The 19th century can boldly be called a period of fashion for the Lombardy poplar (Populus nigra 'Italica’). It is an exotic tree, that has been introduced to Poland, and which has perfectly integrated into the native landscape. This is evidenced by historical sources. Among the research methods used are analyses of literature and iconography, and plant catalogues both historical and contemporary. Factographic analysis and comparative studies were also used. The time when the Lombardy poplar, a fast-growing tree, was gaining popularity was a period when green spaces in cities were developing and mansion garden design was flourishing. This paper describes the role of the Lombardy poplar in the composition of cities, with particular reference to Krakow, and residences, referring to the history of gardens, iconography and garden establishment guides. In the discussion, the advantages and disadvantages of the variety were discussed. Reference was also made to its contemporary applicability and the possibility of replacing it with other species of similar form.

PL

Wiek XIX śmiało można nazwać okresem mody na topolę czarną odmiany włoskiej (Populus nigra 'Italica'). To drzewo obce, do Polski introdukowane, które doskonale wpisało się w rodzimy krajobraz. Dowodzą tego źródła historyczne. Wśród zastosowanych metod badań są analizy literatury i ikonografii, katalogów roślin, historycznych i współczesnych. Zastosowano też analizę faktograficzną i studia porównawcze. Czas kiedy topola włoska, drzewo szybko rosnące, zyskiwała popularność, to okres rozwoju terenów zieleni w miastach i rozkwitu sztuki kształtowania ogrodów rezydencjonalnych. W artykule opisano rolę topoli włoskiej w kompozycji miast, ze szczególnym uwzględnieniem Krakowa, oraz rezydencji, odnosząc się do historii ogrodów, ikonografii i poradników zakładania ogrodów. W dyskusji omówiono wady i zalety odmiany. Odniesiono się też do możliwości współczesnego jej stosowania i możliwości zastępowania jej innymi gatunkami o podobnej formie.

Słowa kluczowe

EN

poplar; introduction; landscape composition; cityscape; mansion landscape

PL

topola; introdukcja; kompozycja krajobrazu; krajobraz miasta; krajobraz rezydencji

• Wydawca: Wydawnictwo Uczelniane Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie
• Czasopismo: Przestrzeń i Forma
• Rocznik: 2024
• Tom: nr 60
• Strony: 339--364
• Opis fizyczny: Bibliogr. 41 poz., fot., rys.

Twórcy

autor

Zachariasz Agata

• Politechnika Krakowska, Wydział Architektury Katedra Architektury Krajobrazu

• https://orcid.org/0000-0002-9985-3083

autor

Bobek Wojciech

• Politechnika Krakowska, Wydział Architektury Katedra Architektury Krajobrazu

• https://orcid.org/0000-0002-6933-1110

Bibliografia

• [1] Album fotografii i dawnego Krakowa z atelier Ignacego Kriegera. 1989. oprac. J. Andruszkiewicz, Krajowa Agencja Wydawnicza. Kraków. ISBN: 9788303006561.
• [2] Banach J. 1983. Dawne widoki Krakowa, wyd. 2 uzup., Wydawnictwo Literackie. Kraków. 1983. ISBN 8308007139.
• [3] Banach J. 1983. Kraków malowniczy. O albumach z widokami miasta w XIX wieku. Wydawnictwo Literackie. Kraków 1980.ISBN: 8308000045
• [4] Beamish A. 2022. A much-abused tree: the rise and fall of the Lombardy poplar, Studies in the History of Gardens & Designed Landscapes, 42(2), pp. 120–137. DOI: org/10.1080/14601176.2022.2059287
• [5] Biblioteka Narodowa, Polona, public domain.
• [6] Biegański J. 1882. Topole, Ogrodnik Polski. nr 19. pp. 441–443.
• [7] Bogdanowski J. 2000. Polskie ogrody ozdobne. Arkady, Warszawa. ISBN 8321339905.
• [8] Boguszewska K. L. 2020. "Poplars and Cypresses” – that is the phenomenon of popularity of Populus Italica in the Kingdom of Poland in the 19th century, Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych, 16(4), pp. 40–51. https://doi.org/10.35784/teka.2307.
• [9] Ciołek G. 1954. Ogrody polskie. I. Przemiany treści i formy. Budownictwo i Architektura. Warszawa.
• [10] Czartoryska I. 1805. Myśli różne o sposobie zakładania ogrodów. B.Korn, Wrocław.
• [11] Dietrich, Friedrich Christoph (1779-1847). https://polona.pl/item-view/03990373-bd85-4612-9696-03eb9db73bb6?page=0. (Accessed: 05-09-2024).
• [12] Elwes H. J., Henry A. 1913, The trees of Great Britain and Ireland, vol. VII, Priv. print. Edynburg 1913, p. 1799.
• [13] Fortuna-Antoszkiewicz B., Łukaszkiewicz J., Wiśniewski P. 2017. Przekształcenia kompozycji szaty roślinnej Parku Śląskiego w Chorzowie po 60 latach. Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie. t. XLV. pp. 193-215.
• [14] Gałczyński B. 1928. Drzewa liściaste leśne i alejowe. il. Adam Knauff. Nakładem autora. Piaseczno pod Warszawą.
• [15] Giżycki F.K. 1827. O przyozdobieniu siedlisk wiejskich rzecz zastosowana dla Polski. t. 1 i 2. N. Glücksberg. Warszawa.
• [16] Jankowski E. 1888. Ogród przy dworze wiejskim, t. 2, Nakładem Autora. Warszawa.
• [17] Jankowski E. 1901. Drzewa przy drogach. Skł. gł. "Księg. Polska" J. Sikorskiej. Warszawa.
• [18] Karta Florencka. The Florence Charter. 1981. https://www.icomos.org/charters/gardens_e.pdf. dostęp/access 20.02.2022.
• [19] Klein F. 1914. Planty krakowskie. Wydawnictwo Towarzystwa Obrony Piękności Krakowa i Okolicy. Kraków.
• [20] Kluk K. 1787. Dykcyonarz roślinny, t. II, Drukarnia J. K. Mci y Rzeczypospolitey u XX. Scholarum Piarum, Warszawa, p. 221.
• [21] Konkurs powszechny na projekt uporządkowania Rynku Głównego placu Mariackiego, Rynku Małego oraz placu Szczepańskiego w Krakowie, Architektura i Budownictwo, nr 3, 1937, pp. 74-82.
• [22] Kuśmierski J. 2023. Materiały do badań nad ogrodowymi mitami króla Jana III od XIX do początku XX wieku. Studia Wilanowskie t. XXX. pp. 247-322. DOI:10.5604/01.3001.0054.6991.
• [23] Majdecki L. 1981. Historia ogrodów: przemiany formy i konserwacja. PWN. Warszawa.
• [24] Makowiecki S. 1928. Topola piramidalna (Populus fastigiata. Pers.). Rocznik Polskiego Towarzystwa Dendrologicznego, nr , pp. 66-68.
• [25] Mazur J. 2019. Aleja w krajobrazie miasta: charakterystyka formy i rozwój na terenie Krakowa. Wyd. Uniwersytetu Rolniczego. Kraków. ISBN : 9788364758973.
• [26] Mieczyński, A.1865. Arkadia i Nieborów. Jana Jaworskiego Kalendarz polski ilustrowany. Drukiem autora Warszawa. pp. 24-28
• [27] Muzeum Krakowa. Digital theaurus, iconography marked with the signatures MHK.
• [28] Nowiński M. 1977. Dzieje roślin i upraw ogrodniczych w Polsce. PWRiL. Warszawa.
• [29] Rostafiński J. 1913. O topoli włoskiej w Polsce. Pierwsza Związkowa Drukarnia. Lwów.
• [30] Sargent Ch. S. 1890. The Silva of North America, vol. IX, Houghton, Mifflin and Company, Boston – New York 1890
• [31] Seneta W., Dolatowski J., Zieliński J. 2021. Dendrologia. PWN SA. Warszawa. ISBN: 978830122018.
• [32] Stępniewska B. 1977. Ogrody Krakowa, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• [33] Strumiłło J. 1834. Ogrody północne, wydanie trzecie poprawne i pomnożone. Nakładem autora. Wilno.
• [34] Świszczowski S. 1937. Problem krakowskiego rynku, Architektura i Budownictwo, nr 3, pp. 83-86.
• [35] Szubert M. 1827. Opisanie drzew i krzewów leśnych Królestwa Polskiego, N. Glücksberg, Warszawa.
• [36] Willdenow C. L. 1797, 1798. Species plantarum, t. 1, 2. Berolini: G. C. Nauk.
• [37] Vogel, Z. 1789. Vues d'Olesin, album widoków, 1 rękopis, 10 rys. (10 k.) : tusz-pióro, tusz-pędzel, lawowanie, akwar. Biblioteka Narodowa. Polona
• [38] Wodzicki S. 1818. O chodowaniu (!), użytku, mnożeniu i poznawaniu drzew, krzewów, roślin i ziół celnieyszych ku ozdobie ogrodów przy zastosowaniu do naszey strefy. Kraków. pp. 393-393.
• [39] Zachariasz A. 2019. Zielony Kraków „dla przyjemności i pożytku Szanownej Publiczności. Wyd. Politechniki Krakowskiej. Kraków. ISBN 978-83-65991-57-7.
• [40] Zachariasz A. 2006. Rośliny rodzime i introdukowane w kompozycji ogrodowej, Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddziału PAN w Krakowie. t. XXXVIII. pp. 175-193.
• [41] Zieleń Krakowa. 1955. Dobrzycki J. red. Wyd. Literackie. Kraków.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr POPUL/SP/0154/2024/02 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki II" - moduł: Popularyzacja nauki (2025).