Możliwości zastosowania środków medycznych schładzających/wymrażających na bazie gazów węglowodorowych do usuwania zabrudzeń woskowych z papierów (badania wstępne)

• Autorzy: Kozielec Tomasz , Jablonskaja Ivona

Identyfikatory

DOI

10.15199/54.2023.6.3

Warianty tytułu

EN

Possibilities of using hydrocarbon gas-based medical cooling/freezing agents to remove wax stains from papers (preliminary study)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W publikacji zwrócono uwagę na potencjalne wykorzystanie środków medycznych schładzających/wymrażających w zabiegach konserwatorskich, stanowiących interesującą alternatywę dla tradycyjnych metod usuwania nawarstwień woskowych z zabytkowych papierów. W badaniach wstępnych wykorzystano środki na bazie propanu, butanu i eteru dimetylowego, pozwalające na uzyskanie niskich temperatur poniżej 0o w testowanych próbkach. Przedmiotem badań były dawne papiery czerpane ręcznie ze starych druków, naturalnie zabrudzone woskiem świecowym. Zaobserwowano korzyści wynikające z ochłodzenia/zamrożenia nawarstwień – wosk jest łatwiej usuwalny. Odnotowano także obserwacje wskazujące na pewne ograniczenia użycia badanych środków na oczyszczaną materię zabytkową, również negatywny ich wpływ. Stwierdzono konieczność kontynuacji i poszerzenia zakresu badań.

EN

The paper highlights the potential use of medical cooling/freezing agents in conservation treatments as an interesting alternative to traditional methods of removing wax stains from old papers. In preliminary studies, propane-, butane- and dimethyl ether-based agents allowing low temperatures below 0o in the tested samples were used. The subjects of the study were old hand-made papers from old prints, naturally stained with the candle wax. The benefits of cooling/freezing the stains observed - the wax was more easily removed. There were also observations indicating some limitations of the use of the tested agents on the cleaned historical matter, also their negative effects. It was found necessary to continue and expand the scope of research.

Słowa kluczowe

PL

zabrudzenia woskowe na papierze; papier czerpany; zabiegi konserwatorskie; propan; butan; eter dimetylowy; schładzanie; wymrażanie

EN

wax stains on paper; handmade paper; conservation treatments; propane; butane; diethyl ether; chilling; freezing

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Przegląd Papierniczy
• Rocznik: 2023
• Tom: R. 79, nr 6
• Strony: 349--352
• Opis fizyczny: Bibliogr. 12 poz.

Twórcy

autor

Kozielec Tomasz

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Katedra Konserwacji-Restauracji Papieru i Skóry, ul. Sienkiewcza 30/32, 87-100 Toruń

• https://orcid.org/0000-0002-2955-3931

autor

Jablonskaja Ivona

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Katedra Konserwacji-Restauracji Papieru i Skóry, ul. Sienkiewcza 30/32, 87-100 Toruń

• https://orcid.org/0000-0001-6018-6853

Bibliografia

• [1] Czajka Anna. 2022. „Postępowanie z zalanymi archiwaliami”. Archiwa Państwowe. Warszawa. https://www.archiwa.gov.pl/wp-content/uploads/2022/04/postepowanie-z-zalanymi-archiwaliami.pdf
• [2] Bartl Benjamin, Bacílková Bronislava. 2013. „Vosky – přehled". W: „Konzervace a restaurování voskových předmětů, STOP Společnost pro technologie ochrany památek, odborny semináře 17. října 2013, Národní technické muzeum”. Praha. 5-16.
• [3] Hopliński Jan. 1990. „Farby i spoiwa malarskie”. Wrocław. 40-43.
• [4] Jabłońska Elżbieta. 1997. „Zniszczenia i rekonstrukcje pieczęci woskowych”. Ochrona Zabytków 50 (4) : 336-349.
• [5] Jankiewicz Paula, Jabłońska Elżbieta, Jablonskaja Ivona. 2018. „Świece źródłem światła niekoniecznie naturalnego. Prace konserwatorskie nad zespołem woskowo–elektrycznych świec ołtarzowych z kościoła w Milejowie”. W: „Światło w dziejach człowieka, sztuce, religii, nauce i technice. Tom II”. Krosno. 489-502.
• [6] Jutrzenka-Supryn Dorota, Czuczko Jolanta. 2017. „Zachować przeszłość dla przyszłości. Etyczne i metodologiczne decyzje w projektach konserwacji-restauracji inkunabułów i starych druków”. Bibliotheca Nostra 47 (1) : 33-54.
• [7] Olejnik Konrad, Wysocka-Robak Agnieszka. 2005. „Wpływ wilgotności powietrza na właściwości wytrzymałościowe wybranych wytworów papierniczych”. Przegląd Papierniczy 61 (2): 103-106.
• [8] Orgelbrand Samuel. 1903. „Encyklopedia Powszechna z ilustracjami i mapami”. t. XIV. Warszawa. 363.
• [9] Rams Donata, Jarmińska Danuta. 1998. „Masowa konserwacja zbiorów bibliotecznych i jej przyszłość”. W: „Ochrona i konserwacja zbiorów bibliotecznych”. Warszawa. 39-45.
• [10] „Suchy lód”, https://dentaltree.pl/pl/p/Suchy-lod-1-szt.-min.-25-szt./124201
• [11] Vander Molen Rozemarijn, Joosten Ineke, Beentjes Tonny, Megens Luc. 2011. „Dry Ice Blasting for the Conservation Cleaning of Metals”. W: Mardikian Paul, Chemello Claudia, Watters Christopher, Hull Peter (red.). „Metal 2010. Proceedings of the Interim Meeting of the ICOM-CC Metal Working Group”. Cleamson. 135-143.
• [12] Zervos Spiros, Alexopoulou Irene. 2015.„Paper conservation methods: a literature review”. Cellulose 22 (5) : 2859-2897.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).