Fauna dżdżownic składowisk kopalni cynku i ołowiu

• Autorzy: Okrutniak M. , Grześ I. M. , Bonczar Z.

Identyfikatory

DOI

10.15584/pjsd.2015.19.11

Warianty tytułu

EN

Fauna of earthworms of zinc-lead waste dumps

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Badano hałdy odpadów poflotacyjnych kopalni cynku i ołowiu „Trzebionka” i „Bolesław” w celu sprawdzenia czy będące w różnym stopniu rekultywacji hałdy są środowiskiem występowania dżdżownic oraz jaka jest ich różnorodność gatunkowa i biomasa. Odłów bezkręgowców przeprowadzono metodą formalinową w latach 2010 i 2011. Na hałdach „Trzebionka” i „Bolesław” stwierdzono występowanie odpowiednio 6 oraz 2 gatunków dżdżownic zaliczanych do pospolitych w kraju. Istotnie większą biomasę dżdżownic wykazano na hałdzie „Trzebionka”, co jest wynikiem pozytywnego wpływu obecności gatunku Lumbricus terrestris.

EN

The present study was conducted in the area of post flotation dumps contaminated with zinc and lead. The aim of the study was to test if the dumps being at different stage of reclamation are inhabited by earthworms and to asses their species diversity and biomass. Invertebrates were collected using Satchel’s method during the seasons 2010 and 2011. In the area of “Trzebionka” and “Bolesław” waste dumps 2 and 6 species of earthworms were found, respectively. Significantly higher biomass was found for “Trzebionka”, that can be explained by positive effect of Lumbricus terrestris.

Słowa kluczowe

PL

dżdżownica; różnorodność gatunkowa; biomasa; hałdy; metale śladowe

EN

earthworms; species diversity; biomass; waste dumps; trace metals

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Inżynierii Ekologicznej w Rzeszowie, Oddział Południowo-Wschodni ; Polskie Towarzystwo Gleboznawcze Oddział w Rzeszowie
• Czasopismo: Polish Journal for Sustainable Development
• Rocznik: 2015
• Tom: T. 19
• Strony: 91--100
• Opis fizyczny: Bibliogr. 41 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Okrutniak M.

• Zakład Zoologii Środowiskowej, Instytut Nauk o Zwierzętach, Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie

autor

Grześ I. M.

• Zakład Zoologii Środowiskowej, Instytut Nauk o Zwierzętach, Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie

autor

Bonczar Z.

• Zakład Zoologii Środowiskowej, Instytut Nauk o Zwierzętach, Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie

Bibliografia

• 1. Bauerek A., Bebek M., Sracek O., Smieja-Król B. 2013. Chemical composition of Surface runoff from flotation wastes of Zn-Pb ore formation of the Mississippi Valley-type, Olkusz, Southern Poland. Journal of Geochemical Exploration. 132. 54-62.
• 2. Blakemore R. J. 1997. Agronomic potential of earthworms in brigalow soils of south – east Queensland. Soil Biology and Biochemistry. 29. 603-608.
• 3. Bonkowski M., Schaefer M. 1998. Interactions between earthworms and soil protozoa: a trophic component in the soil food web. Soil Biology and Biochemistry. 29. 499-502.
• 4. Boyer S., Wratten S., Pizey M., Weber P. 2011. Impact of soil stockpiling and minig rehabilitation on earthworm communities. Pedobiologia. 54. 99-102.
• 5. Curry J. P., Cotton D. C. F. 1983. Earthworms and land reclamation. In: Satchell J. E. (ed.). Earthworm Ecology from Darwin to Vermiculture. Chapman and Hall. London. 215-228.
• 6. Dworschak U. R. 1997. Earthworm populations in a reclaimed lignite open – cast mine of the Rhineland. European Journal of Soil Biology. 33. 75-81.
• 7. Edwards C. A., Bohlen P. 1996. Biology of earthworms. Chapman and Hall. New York.
• 8. Eijsackers H. 2010. Eartworms as colonisers: Primary colonisation of contaminated land, and sediment and soil waste deposits. Science of the total Environment. 408. 1759-1769.
• 9. Eijsackers H. 2011. Earthworms as colonizers of natural and cultivated soil environments. Applied Soil Ecology. 50. 1-13.
• 10. van Gestel C. A. M., Koolhaas J. E., Hamers T., van Hoppe M., van Roovert M., Korsman C., Reinecke S. A. 2009. Effects of metal pollution on earthworm communities in a contaminated floodplain area: Linking biomarker, community and functional responeses. Enivironmental Pollution. 157. 895-903.
• 11. Grodzińska K., Szarek-Łukaszewska G. 2002. Hałdy cynkowo-ołowiowe w okolicach Olkusza-przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. Kosmos, Problemy Nauk Biologicznych. 51 (2). 127-138.
• 12. Jensen K. S., Holmstrup M. 1997. Estimation of earthworm cocoon development time and its use in studies of in situ reproduction rates. Applied Soil Ecology. 7. 73-82.
• 13. Kabała C., Chodak T., Szerszeń L., Karczewska A., Szopka K., Frątczak U. 2009. Factors influencing the concentration of heavy metals in soils of allotment garden in the city of Wrocław, Poland. Fresenius Environmental Bulletin. 18 (7). 1118-1124.
• 14. Kabata-Pendias A., Pendias H. 1999. Biogeochemia pierwiastków śladowych. PWN Warszawa.
• 15. Karczewska A. 2012. Ochrona gleb i rekultywacja terenów zdegradowanych. WUP. Wrocław. 70-357.
• 16. Kasprzak K. 1986. Skąposzczety glebowe III, dżdżownice (Lumbricidae). Klucz do oznaczania bezkręgowców Polski. PWN. Warszawa.
• 17. Kasprzak K. 1996. Zgrupowania dżdżownic (Lumbricidae) środowisk antropogenicznych. Zeszyty Naukowe AR w Krakowie. 47. 125-130.
• 18. Klojzy-Karczmarczyk B., Mazurek J., Chobot C., Makoudi S, Żółtek J., Kurek T. 2009. Dokumentacja określająca techniczny sposób zamknięcia i rekultywacji składowiska odpadów poflotacyjnych Z.G. „Trzebionka” S. A. w likwidacji. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Pracownia Badań Środowiskowych i Gospodarki Odpadami. 1-95.
• 19. Kostecka J., Pączka G., Mastalerczyk A. 2004. Ocena procesu rekultywacji terenów po kopalni siarki w Jeziórku, na podstawie stanu fauny dżdżownic. Zeszyty Problemowe Postępu Nauk Rolniczych. 498. 135-145.
• 20. Krzaklewski W., Pietrzykowski M. 2002. Selected physico-chemical properties of zinc and lead ore tailings and their biological stabilization. Water, Air and Soil Pollution. 141. 125-142.
• 21. Lavelle P., Pashanasi B., Charpentier F., Gilot C., Rossi J. P., Derouard L., Andre J., Ponge J. F., Bernier N. 1999. Large – Scale Effects of Earthworm on Soil Organic Matter and Nutrient Dynamics. In Edwards C. A. (ed.). Earthworm Ecology. St. Lucie Press, Boca Raton, Boston, London, New York, Washington, D. C. 103-122.
• 22. Łapiński S, Rościszewska M. 2003. Różnice w kumulacji metali ciężkich u Lumbricus rubellus (Hoffm.) i Dendrobena octaedra (Sav.). Rocznik Nauk Zootechnicznych. 17. 751- 754.
• 23. Ma W-C., Eijsackers H. 1989. The influence of substrate toxicity on soil fauna return in reclaimed land. In: Majer J. D., (ed.). Animals in primary succession: The role of fauna in reclaimed land. Cambridge: Cambridge University Press. 223-243.
• 24. Makulec G., Chmielewski K., Kusińska A. 1994. Znaczenie Lumbricus rubellus w transformacji materii organicznej i kształtowaniu składu i liczebności mikroflory gleb łąkowych. Zeszyty Naukowe 292. AR Kraków. 51-60.
• 25. Morgan J. E., Morgan A. J. 1991. Differences in the accumulated metal concentrations in two epigeic eartworm species (L. rubellus and D. rubidus) living in contaminated soils. Bulletin of Environmental Contamination and Toxicology. 47. 296-301.
• 26. Mucha J., Szuwarzyński M. 2004. Sampling errors and their influence on accuracy of zinc and lead content evaluation in ore from the Trzebionka mine (Silesian-Cracow Zn-Pb ore district, Poland). Chemometrics and intelligent laboratory systems. 74. 165-170.
• 27. Pilipiuk J. 1981. Earthworms (Oligochaeta, Lumbricidae) of Warsaw and Mazovia. Memorabilia Zool. 34. 69-77.
• 28. Pižl V. 1999. Earthworm succession in abandoned fields – a comparision of deductive and sequential approaches to study. Pedobiologia. 43. 705-712.
• 29. Plisko J. D. 1973. Fauna Polski, Lumbricidae, dżdżownice (Annelida: Oligochaeta). PWN. Warszawa.
• 30. Pośpiech N. 2002. Dynamika i sukcesja makrofauny edafonu rekultywowanych terenów poprzemysłowych. Manuskrypt AR. Kraków.
• 31. Roubickova A., Mudrak O., Frouz J. 2009. Effect of earthworm on growth of late succession plant species in postmining sites under laboratory and field conditions. Biology and Fertility of Soils. 45. 769-774.
• 32. Ryszka P., Turnau K. 2007. Arbuscular mycorrhiza of introduced and native grasses colonizing zinc wastes: implications for restoration practices. Plant and Soil. 298. 219-229.
• 33. Satchell J.E. 1969. Method of sampling earthworm populations. Pedobiologia. 9. 20-25.
• 34. Siuta J. 2009. Degradacja i rekultywacja powierzchni ziemi w Polsce. Zesz. Nauk. PTIE i PTG Oddz.w Rzeszowie. 11. 235-241.
• 35. Spurgeon D.J., Hopkin S.P. 1996. The effects of metal contamination on earthworm populations around a smelting works: quantifying species effects. Applied Soil Ecology. 4. 147-160.
• 36. Stone D., Jepson P., Kramarz P., Laskowski R. 2001. Time to death response in carabid beetles exposed to multiple stressors along a gradient of heavy metal pollution. Environmental Pollution. 113. 239-244.
• 37. Topp W., Simon M., Kautz G., Dworschak U., Nicolini F., Pruckner S. 2001. Soil fauna of reclaimed lignite open - cast mine of the Rhineland: improvement of soil quality by Surface pattern. Ecological Engineering. 17. 307-322.
• 38. Tordoff G. M., Baker A. J. M., Willis A. J. 2000. Current approaches to the revegetation and reclamation of metalliferous mine wastes. Chemosphere. 41. 219-228.
• 39. Tosza E., Dumnicka E., Niklińska M., Rożen A. 2010. Enchytraeid and earthworms communities along a pollution gradient near Olkusz (southern Poland). European Journal of Soil Biology. 46. 218-224.
• 40. Trafas M., Eckes T. 2007. Glebotwórcze aspekty oceny utworów sztucznych na przykładzie odpadów po flotacji rud cynku i ołowiu. Geomatics and Environmental Engineering. 11 (2). 97-110.
• 41. Wójcik M., Sugier P., Siebielec G. 2014. Metal accumulation strategies in plants spontaneously inhabiting Zn-Pb waste deposits. Science of the Total Environment. 487. 313-322.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2020).