Neoklasycyzm i neoklasycyzmy w architekturze Polski i Łotwy. Część I. Z badań porównawczych nad problematyką rozwoju neoklasycyzmu na przełomie XVIII i XIX wieku w Rydze, Warszawie, Krakowie i Mitawie (Jełgawie)

Tołłoczko, Z.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Neoklasycyzm i neoklasycyzmy w architekturze Polski i Łotwy. Część I. Z badań porównawczych nad problematyką rozwoju neoklasycyzmu na przełomie XVIII i XIX wieku w Rydze, Warszawie, Krakowie i Mitawie (Jełgawie)

Autorzy

Tołłoczko Z.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

TolloczkoZ_NeoklasycyzmNeoklasycyzmy.pdf

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

Neoclassicism and neo-classicisms in the architecture of Poland and Latvia. Part I. Comparative research on the issue of the neoclassicism development at the turn of the 18th and 19th century in Riga, Warsaw, Krakow and Mitawa (Jelgava)

Języki publikacji

PL EN

Abstrakty

Niniejszy esej jest próbą zwięzłego ujęcia cech charakterystycznych dla łotewskiego i polskiego neoklasycyzmu. W tej części studium autorka skupiła swą uwagę na różnicach i podobieństwach architektury obu metropolii oraz nad neoklasycyzmami w budynkach użyteczności publicznej, które były świadectwem oświeceniowego racjonalizmu, jak i romantycznego tradycjonalizmu i kolejnego antycznego rewiwalizmu.

This essay is an attempt at a brief description of features characteristic for the Latvian and Polish neoclassicism. In this part of the study the author focuses her attention on differences and similarities of architecture in the two metropolises, and the neo-classicisms in public utility buildings which were the evidence of the Enlightenment rationalism, the Romantic traditionalism and another antiquity revival.

Słowa kluczowe

Łotwa Polska historia architektury neoklasycyzm

Latvia Poland history of architecture neoclassicism

Wydawca

Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków

Czasopismo

Wiadomości Konserwatorskie

Rocznik

2014

Tom

Nr 38

Strony

77--93

Opis fizyczny

Bibliogr. 104 poz., il.

Twórcy

autor

Tołłoczko Z.

Katedra Historii Architektury, Urbanistyki i Sztuki Powszechnej, Instytut Historii Architektury i Konserwacji Zabytków, Wydział Architektury Politechniki Krakowskie

Bibliografia

1. B. Marconi, O sztuce konserwacji, Warszawa 1982
2. E. Małachowicz, Konserwacja i rewaloryzacja architektury w zespołach i krajobrazie, Wrocław 1994
3. A. Kadłuczka, Konserwacja zabytków i architektoniczne projektowanie konserwatorskie. Podręcznik dla studentów wyższych szkół technicznych, Kraków 1999.
4. Architectura sine historiae nihil est. Z Dziejów architektury i urbanistyki ziem Łotwy, Kraków 2013
5. J. Ochmański, Historia Litwy, Wrocław 1990, s. 61-62
6. T. Chrzanowski, Sztuka w Polsce Piastów i Jagiellonów. Zarys dziejów, Warszawa 1993, s. 401
7. Wilno. Przewodnik krajoznawczy Juliusza Kłosa Prof. Uniwersytetu Stefana Batorego. Wydanie trzecie poprawione, Wilno 1937, s. 21.
8. Lietuvos dzdžiosios Kunigaikštystés ValdovųRūmaiir jų Atkūrimas Europinés Patirties Kontekste / The Palace of the Grand Dukes of Lithuania and its restoration with the context of the European experience, V. Dolinskas, D. Steponavičiéné (ed.), Vilnius 2009, passim.
9. Z. I T. Tołłoczko, Berliner Stadtschloss – wczoraj, dziś, jutro? Reminiscencje historyczno konserwatorskie, Teka Komisji Urbanistyki i Architektury O/PAN w Krakowie, T. XXX, 1999, s. 137-156.
10. R. Petras, Das Schloss in Berlin. Von der Revolution 1918 bis zur Vernichtung 1950, Berlin - München 1992, s. 77-115
11. Z. Tołłoczko, Architektura i społeczeństwo. Przegląd zagadnień budownictwa i urbanistyki w Niemczech od około roku 1850 do około roku 2000. Od późnoromantycznego historyzmu do późnego socmodernizmu, Kraków 2005, s. 11-54.
12. J. Rosikoń, Ratusze w Polsce / Town halls in Poland / Rathäuser in Polen, Warszawa 2000, s. 286-293
13. J. Krastiņš, Rīgas Rātslaukums, Rīga 2000.
14. M.M. Drozdowski, A. Zahorski, Historia Warszawy, Warszawa 1975
15. M.I. Kwiatkowska, M. Kwiatkowski, Historia Warszawy XVI-XX wieku. Zabytki mówią, Warszawa 1998
16. T.S. Jaroszewski, Architektura rezydencjonalna wielkiej burżuazji Warszawskiej w latach 1864-1914 [w:] idem, Od klasycyzmu do nowoczesności. O architekturze polskiej XVIII, XIX i XX wieku, Warszawa 1996, s. 122-157
17. Sztuka Świata , tom 8, A. Lewicka Morawska (red.), Warszawa 1994.
18. K. Stefański, Architektura XIX wieku na ziemiach polskich, Warszawa 2005, s. 80-83
19. W. Kosiński, Wojna, po wojnie, socrealizm [w:] Dzieje architektury w Polsce, Kraków 2003 (?), s. 325-342.
20. J. Lejnieks, Rīgas Arhitektūra /Apxитeкmypa Pигu/ Riga’s Architecture, Rīga 1989, s. 80-81, 176, 82
21. R.A.M. Stern, Modern Classicism, London 1988, s. 8-55
22. Z. Tołłoczko, Architektura klasycyzmu w XX wieku. Kontynuacja czy neostyl?, Cz. I, Hybryda, Pismo Artystyczno-Literackie Stowarzyszenia Twórczego Polart, nr 14/2009, s. 37-45.
23. Z. Tołłoczko, Architektura klasycyzmu w XX wieku. Kontynuacja czy neostyl?, Cz. II, Hybryda. Pismo Artystyczno-Literackie Stowarzyszenia Twórczego Polart, nr 15/2010, s. 47-60
24. A. Ryabushin, N. Smolina, V. Quilici, Soviet Architecture 1917-1991, New York 1992.
25. Haller de Arquitectura. Ricardo Bofill, exhibition catalogue, London 1981
26. H. Faryna-Paszkiewicz, M. Omilanowska, R. Pasieczny, Atlas zabytków architektury w Polsce, Warszawa 2003, s. 316
27. A. Papadakis, Architectural Design for Today, London 1991, s. 146-147
28. A. Miłobędzki, Architektura ziem Polski. Rozdział europejskiego dziedzictwa / The Architecture of Poland. A Charter of the European Heritage, Kraków / Cracow 1994, passim
29. Ю. M. Bacильeв, Kлaccuцuзм в apxume кmype Puгu, Puгa 1961.
30. S. Lorentz, A. Rottermund, Klasycyzm w Polsce. Dzieje sztuki w Polsce / Geschichte der Kunst In Polen, Warszawa 1984
31. Klasycyzm i klasycyzmy, M. Poprzęcka (red.), Materiały z Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Warszawa, listopad 1991, Warszawa 1994
32. S. Kostof, A History of Architecture. Setting and Rituals, New York 1995, s. 3-19.
33. N. Pevsner, J. Fleming, H. Honour, Encyklopedia architektury, Warszawa 1992, s. 187-189
34. Z. Dmochowski, Dzieła architektury w Polsce, Londyn 1956, s. 324 in.
35. Oksfordzka ilustrowana encyklopedia sztuki, J.J. Norwich (red.), Łódź 1994, s. 257-258
36. D. Lāce, Johana Daniela Felsko jeguldījums dzīvojamoēku celtniecībā 19. Gadsimtā [w:] Arhitektūra un māksla Rīga. Idejas un objekti,Rīga 2004, s. 82 in.
37. W. Tatarkiewicz, Sztuka Stanisława Augusta a klasycyzm [w:] Klasycyzm. Studia nad sztuką polską XVIII-XIX wieku, Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Poznań, październik 1965, Warszawa 1968, s. 5-14
38. E. Rostworowski, Historia powszechna. Wiek XVIII, Warszawa 2000.
39. W. Tatarkiewicz,Dominik Merlini, Warszawa 1955
40. J. Zilgalvis, Daugavas muižas:18.gs.-20.gs. sākums, Rīga 2002, passim
41. T.S. Jaroszewski, Architektura doby Oświecenia w Polsce. Nurty i odmiany, Wrocław 1971
42. R. Kaminska, Latgales baznīcu dibinātāju un Celeju portret ē jumi 18.gs.-19.gs. pirmajāpusē / Potrety fundatorów i budowniczych kościołów w Inflantach Polskich w XVIII wieku i pierwszej połowy XIX [w:] Poļukultura z īmes Latvijā/Śladami kultury polskiej na Łotwie, Z. Tołłoczko, Levadvārdi / Słowo wstępne, Rīga 2007, s. 72-87
43. S. Cantacuzino, Re-architecture. Old Buildings / New Uses, New York 1989, passim
44. Z. Tołłoczko, Wybrane problemy współczesnej estetyki architektonicznej, Kraków 1995, s. 3-194;
45. W. Amsoneit, Contemporary European Architects, Köln 1991, s. 6, 65
46. Z. Tołłoczko, Robert A.M. Stern – mistrz klioarchitektury. Ze studiów nad estetyką i etyką architektury współczesnej, Czasopismo Techniczne, z. 3-A/1996, s. 21-70
47. Z. i T. Tołłoczko, Prolegomena do socjologii architektury postmodernistycznej u schły ku XX wieku, Czasopismo Techniczne, z.1-A/1994, s. 1-29.
48. D. Outram, Panorama Oświecenia, Warszawa 2008, s. 210 in., 241 in.
49. H.W. Janson, D.J. Janson, Historia sztuki od czasów najdawniejszych po dzień dzisiejszy, Warszawa 1993, s. 555-603
50. H. Honour, J. Fleming, Historia sztuki świata, Warszawa 2006, s. 614-688
51. D. Watkin, Historia architektury zachodniej, Warszawa 2001, s. 312-463.
52. Ernst Johann Biron 1690-1990. Katalog der Ausstellung im Schloss Rundāle / Ruhental, Rundāle 1992, passim
53. A. Kraushar, Bourboni na wygnaniu w Mitawie i Warszawie. Szkic historyczny 1798-1805 , Warszawa 1899
54. M. Arpad, Kolonie Rzeczpospolitej, Warszawa 2006
55. Z. Tołłoczko, Ze stanu badań nad neoklasycyzmem krakowskim na przykładzie Collegium Kołłątaja Uniwersytetu Jagiellońskiego, Czaso-pismo Techniczne z. 1-A/1994, s.30-31
56. A. Zahorski, Spór o Stanisława Augusta, Warszawa 1988, s. 429.
57. J. Maciejewski, Uniwersalizm i swoistość polskiego oświecenia [w:] Uniwersalizm i swoistość kultury polskiej, J. Kłoczowski (red.), Lublin 1989, t. I, passim
58. P. Trzeciak, Historia, psychika, architektura, Warszawa 1988, s. 8
59. J. Białostocki, Kryzys pojęcia stylu, Biuletyn Historii Sztuki 1978, nr 1, s. 3.
60. M. Jarosławiecka-Gąsiorowska, Architektura neoklasyczna w Krakowie, Rocznik Krakowski, nr 24, 1933, s. 119-198
61. B. Leśnodorski, K. Opałek, Myśl Oświecenia w Krakowie, Kraków, 1955, passim
62. K. Grzybowski, Rzeczy odległe a bliskie. Rozmyślania o historii Polski, Warszawa 1971, passim
63. A. Żeleńska-Chełkowska, Feliks Radwański senator Rzeczypospolitej Krakowskiej (1756-1826) Kraków 1982
64. W. Tatarkiewicz, O pojęciu typu w architekturze, Przegląd Historii Sztuki, nr 1-2, 1983
65. H. Honour, Sztuka a rewolucja [w:] idem, Neoklasycyzm, Warszawa 1972, passim
66. M. Porębski, Rewaloryzacja w świetle historii [w:] Podług nieba i zwyczaju polskiego Studia z historii architektury, sztuki i kultury ofiarowane Adamowi Miłobędzkiemu, Warszawa 1988, s. 671.
67. A. Walicki, Uniwersalizm i narodowość w polskiej myśli filozoficznej i koncepcjach mesjanistycznych epoki Romantyzmu [w:] Uniwersalizm i swoistość kultury polskiej , J. Kłoczowski (red.), Lublin 1990, t. II, passim
68. M. Król, Podróż romantyczna, Paryż 1988, s. 34, 35
69. M. Janion, Romantyzm. Studia o ideach i stylu, Warszawa 1975
70. A. Hauser, Filozofia historii sztuki, Warszawa 1970
71. J. Gympel, Historia architektury od czasów antyku do czasów współczesnych, Köln 1996, s. 62-79;
72. A. Hauser, Społeczna historia sztuki i literatury, t. 1, 2, Warszawa 1974
73. M. Janion, Gorączka romantyczna, Warszawa 1975
74. M. Janion, M. Żmigrodzka, romantyzm i historia, Warszawa 1973.
75. Z. Tołłoczko, „Sen architekta” czyli o historii i historyzmie architektury XIX i XX wieku, Kraków 2002, s. 11-96
76. F. Claudon, C. Noisette de Crauzat, G. Pillement, K. Roschtz, G. Tiber, Encyklopedia romantyzmu. Malarstwo, rzeźba, architektura, literatura, muzyka, Warszawa 1992, s. 7-36, 169-218
77. Z. Tołłoczko, Główne nurty historyzmu i eklektyzmu w sztuce XIX wieku, T. I, Architektura, Podręcznik dla studentów wyższych szkół technicznych, wydanie drugie uzupełnione i poprawione, Kraków 2011, s. 9-80, 157-263
78. J. Kębłowski, Dzieje sztuki polskiej. Panorama zjawisk od zarania do współczesności, Warszawa 1987, s. 166-182.
79. Sztuka Warszawy, M. Karpowicz (red.), Warszawa 1986
80. A. Lauterbach, Corazzi Antonio [w:] Polski słownik biograficzny, t. IV, Kraków 1938.
81. J. Krastiņš, Rīgas Arhitektūras Meistari 1850-1940 / The Marsters of Architecture of Riga 1850-1940,Rīga 2002, s. 10-13
82. B.A.Чaнmypuя, Й. Muнкявuчюc, Ю.M. Bacuльeв, K. Aлmmoa, Бeлopyccuя, Лumвa, Лamвuя, Эcmoнuя. Cnpaвoчнuчк – nymeвoдumeль ,Mocквa 1986, c. 397- 435, 234, 235
83. K. O’Connor, Culture and customs of the Baltic states, Westport (C.T.) 2006, s. 181
84. R. Barlas, Winnie Wong Latvia, Salt Lake City (U.T.) 2010, s. 98.
85. A. Bartczak, Franciszek Maria Lanci, Budownictwo i Architektura, 1954
86. A. Rottermund, Jean-Nicolas-Louis Durand a polska architektura 1 połowy XIX wieku, Wrocław 1990.
87. Z. i T. Tołłoczko, Ze studiów nad recepcją problemów architektury między neoklasycyzmem i historyzmem w sztuce krajów nordyckich XIX wieku / The studies on reception of architectural problems between neoclassicism and historicism in the art of Nordic countries in the 19th century, Wiadomości Konserwatorskie / Journal of Heritage Conservation, nr 32/2012, s. 7-30
88. The Heritage of Religious Architecture and Art in Riga, M. Levina, J. Zilgalvis, A. Tipāne, D. Čoldere, V. Banga (red.), Rīga 2010, s. 126-133
89. J. Bartoszewicz, Kościoły Warszawskie rzymsko-katolicke opisane pod względem historycznym, Warszawa 1855, s. 331-345
90. J.A. Chrościcki, A. Rottermund, Atlas architektury Warszawy, Warszawa 1977, s. 84.
91. Z. i T. Tołłoczko, Z zagadnień nowej formy w architekturze na przełomie XIX i XX wieku. Pomiędzy późnym historyzmem a neohistoryzmem i eklektyzmem nieawangardowej nowoczesności, Cz. I, Hybryda. Pismo Artystyczno-Literackie Stowarzyszenia Twórczego Polart, nr 20/2012, s.45-61
92. Z. Tołłoczko, Architectura perennis. Szkice z historii nieawangardowej architektury nowoczesnej pierwszej połowy XX wieku (ekspresjonizm – art déco – neoklasycyzm), Prace Komisji Urbanistyki i Architektury 3, PAN Oddział w Krakowie, Kraków 1999, s. 63-89
93. A. Perret, Contribution à une théporie de l’architecture, Paris 1952
94. P. Krakowski, Sztuka Trzeciej Rzeszy, Vienna – Kraków 1994
95. Z Tołłoczko, Z problemów koincydencji Art Déco i ekspresjonizmu, Część I, / On the issue of coincidence of Art Déco and expressionism, Part I, Wiadomości Konserwatorskie / Conservation News 28/2010, s. 31-48;
96. Z problemów koincydencji Art Déco i ekspresjonizmu, Część II, / On the issue of coincidence of Art Déco and expressionism, Part II, Wiadomości Konserwatorskie / Conservation News 29/2011, s. 9-26
97. A. Sieradzka, Art Déco w Europie i w Polsce, Warszawa 1996.
98. M. Porębski, Dzieje sztuki w zarysie. Wiek XIX i XX, Tom 3, War-szawa 1988, s. 7-18
99. C. Mignot, Architektur des 19.Jahrhunderts, Köln 1994, s. 14-101
100. J. Białostocki, Sztuka cenniejsza niż złoto. Opowieść o sztuce europejskiej naszej ery, Warszawa 2001, s. 570-586, 608-628
101. Historia sztuki świata, Tom 6, Rococo. Neoklasycyzm. Romantyzm. Realizm. Modernizm , Warszawa 2000, s. 206 i n., 268-291
102. A. Wielomski, Konserwatyzm. Główne idee, nurty i postacie, Warszawa 2007.
103. D. Watkin, T. Mellinghoff, German Architecture and the Classical Ideal 1740-1840, London 1987
104. D. Dolgner, Historismus Deutsche Baukunst 1815-1900, Leipzig 1995, s. 50-61, 86-88.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-b112d186-4cbd-41bd-8cbb-088366c9ac84